De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 121]

René door H.W. Sandberg.

René is altijd vroolijk en altijd charmant. Hij weet het en de anderen weten het en iedereen weet het. Hij ontkomt dan ook niet aan het noodlot steeds zichzelf te moeten zijn.

Het vrouwelijke element speelt een groote rol in zijn leven. Bij het zien van een vrouwtje ontspant zich zijn heele wezen en schijnt een soort algemeene vriendelijkheid uit te drukken, die in een spontane levensvreugde overgaat. Daarvoor is niemand ongevoelig, ik wil zeggen noch zijn mannelijke kameraden noch de meisjes of vrouwen, die hij ontmoet. Zijn vrienden voelen een heimelijke smart, die zich, als de golf bij een radiotoestel in geluid, omzet in een lichte afgunst. Wij zeggen lichte afgunst, omdat zij zich dit wijsmaken.

Lieten zij hun instinct gaan en bestond er geen wet of gebod, dan hadden zij René allang het hoofd ingeslagen.

De vrouwen zouden zich liefst met een ruk in René's armen werpen in de heilige overtuiging, dat dit nu een man is naar der vrouwen hart. Daarin vergissen zij zich schromelijk, want de onafgebroken inspanning van René om alle vrouwen te behagen, heeft zijn gevoelszenuw verplaatst. Het eenige, wat hem interesseert is de tijdelijke verovering; de consolidatie van zijn posities laat hem letterlijk koud.

Ook de vrouwen bedwingen tegenover hem hun instinct, zij het in veel mindere mate dan de afgunstige kameraden, omdat de vrouw veel minder beschaafd is.

Een vrouw heeft ‘au fond’ nooit iets van de beschaving begrepen. De vrouw is het remmende element in de beschaving. Dat is erg ongelukkig en dat is zoo, godzijdank.

De vrouwen beginnen dus niet direct met zich in zijn armen te werpen, al omhelst hij ze dan ook oogenblikkelijk, alsof dat vanzelf sprak en iedereen vindt ook, dat dit vanzelf spreekt, René is immers René en men zou het zeer betreuren, aldus is de

[p. 122]

algemeene begoocheling, als René René niet zou zijn. Maar de vrouwen eindigen er altijd mee zich aan hem te onderwerpen. Geen schijnt er zoo verstandig te zijn om te redeneeren: een artikel zoo algemeen begeerd moet wel een gemeen artikel zijn, gemeen in de beteekenis, die gemeen soldaat heeft. Ook puren zij geen droefenis uit het feit, dat René alle vrouwen schijnt te beminnen, integendeel, dat verhoogt haar hartstocht, zij vinden dat werkelijk: kolossaal.

Op het moment echter, dat zij zich resoluut in zijn armen werpen (helaas gebeurt dat nooit in aanwezigheid van de kameraden, die dan hun namaak-gevoelens eens goed aan de werkelijkheid zouden kunnen toetsen) zijn zij er echter heilig van overtuigd, dat zij, zooal niet de eerste dan toch de laatste en zooal niet de laatste dan toch de echte zijn, de èènige, die een blijvenden indruk zal achterlaten of die de diepste ontroering zal wekken. Het woord ontroering komt bij de vrouwen op, bij René is daar natuurlijk heelemaal geen sprake van.

René is op den duur gaan gelooven, dat hij onweerstaanbaar is, niettegenstaande hij zich alleen met die talrijke reeks vrouwen heeft bemoeid, die hij als kneedbaar te zijnen gunste aanvoelde. Hij kan bijvoorbeeld niet begrijpen, dat zijn uitbundigheid menschen afstoot en dat zijn geestigheid, die werkelijk geestigheid is, vermoeit. Hij is als een plant, die groeit in een glazen kast. Het leven heeft geen vat op hem, vervormt hem niet. Hij groeit zooals een baby groeit, volgens de voorschriften en hij wordt dus alleen ouder. René blijft dezelfde. René blijft René. De man, die zooveel geleefd heeft, volgens anderen, leeft eigenlijk nooit.

Daar zit hij met eenige kameraden. Yvonne komt er aan. ‘Ah, bonjour Yvonne.’ René staat op, met zooveel enthousiasme, dat stoelen uit mekaar stuiven en de zijne omvalt. Maar daar let hij niet op. Het past niet in zijn rol daarop te letten. ‘Wat ben je mooi vandaag!’ Yvonne is gevleid, zooals alle vrouwen tegen wie hij dat altijd zegt, altijd gevleid zijn. Er is alleen maar af en toe een enkele, die zich verdedigt met: ‘Ben ik alleen vandaag maar mooi?’ Dat doet die enkeling niet zoozeer, omdat het compliment haar beleedigd heeft - il y a de quoi - maar omdat zij wil hooren, dat zij alle dagen, zelfs tot in de wieg, mooi en begeerlijk is geweest. René is daar evenwel niet op verdacht en

[p. 123]

stamelt een hoop onzin om den zin, dien hij uitsprak, te rechtvaardigen. Men begrijpt niet, dat hij zijn antwoord, daar hij de vraag wel meer gehoord moet hebben, niet beter instudeerde. Maar zoo is René. Zorgeloos tot in het zorgelooze. En daar de vrouw, die ‘vandaag zoo mooi is’, toch wel in zijn armen zal vallen, is de kwestie niet belangrijk.

Met Yvonne is de toestand trouwens heel anders. Yvonne heeft de genoegens van het samenleven met René al gekend. O, het heeft maar een week geduurd, toen heeft René gezegd: ‘Wij moesten het eigenlijk hierbij maar laten, ik heb een afschuw van te lang aangehouden verhoudingen. Ik zeg altijd precies, wat ik denk. Je bent een echte schat geweest, je hebt een lichaam om te zoenen, maar dat is allemaal niet belangrijk in het leven. Ik ben geen bourgeois en veranderlijk. Wij kunnen de kennismaking later toch voortzetten, als ons dat zoo invalt.’

Yvonne heeft niets geantwoord, zij heeft René omhelst en zij is nog altijd dolblij als zij hem terugziet, vooral omdat hij zoo vriendelijk is en haar omhelst, zooals hij haar nu tegen zich aandrukt, als alleen hìj dat kan, mag en verlangt. Het gesprek wordt nu geanimeerd. Er wordt de eene vertering na de andere gedronken tot Germaine arriveert, die nu al een maand lang het hart van René gewonnen heeft, zoo zullen wij het maar noemen. Germaine wordt met veel minder luidruchtigheid door René begroet, daar de verhouding weer aan het afkoelen is. ‘Wat ben je vandaag mooi’, geldt niet van haar. Vroeger was zij veel mooier, denkt René, maar toch krijgt Germaine een eereplaats naast hem, terwijl Yvonne aan den anderen kant van hem zit. Gezien den arm, dien hij om Yvonne's schouder heeft geslagen, helt de schaal beslist naar haar zijde over. Niet, dat René van plan is, met haar opnieuw het oude leven te beginnen, maar zoo is zijn optreden, zonder dat hij het zelf weet, als hij zich van een liaison wil losmaken.

Germaine protesteert niet direct tegen René's manier van doen. Maar zij zegt af en toe iets scherps, niet tegen Yvonne, maar tegen wat Yvonne beweert. Meestal begaat zij daarbij domheden. Yvonne zal bijvoorbeeld zeggen, dat een schilder zijn persoonlijke ontroering in zijn doek moet leggen. Het is al honderd maal gezegd, maar het moet altijd nog honderdduizend maal op café-terrassen of waar ook herzegd worden. Daarop verklaart

[p. 124]

Germaine, dat René ontroering in de kunst een kwaad ding vindt en alleen streeft naar de vervolmaking van de techniek met ondergeschiktmaking van alle sentimenten.

René, die wat veel opheeft, is het daarmee niet eens. Hij zegt ruw: ‘Je daast, Germaine, je begrijpt er niets van. Ik geen ontroering in mijn kunst leggen? Zij druipt er van.’ Het water loopt hem op dat moment uit den mond. Hij vergeet totaal, dat hij een maand geleden, bij een dergelijk gesprek, Yvonne ongelijk heeft gegeven, die toen beweerde, wat Germaine thans verkondigt, terwijl Germaine het bij Yvonne's verklaring van nu hield. In wat andere bewoordingen, maar het kwam op hetzelfde neer. Germaine gaat nog een tijdje op het thema door, tot er een moment komt, dat zij verklaren kan, ‘dat zij dat juist had willen beweren’.

René is ontstemd en de kameraden zijn wat gegêneerd, maar het gesprek gaat gelukkig over andere belangrijke kwesties verder. De ontstemming van daarnet heeft zich echter bij vroegere ontstemmingen gevoegd als nieuw vuil in een reeds half volle vuilnisbak. Daar de mensch zijn geestelijke afval niet kwijtraakt, wreekt dat zich in de toekomst.

René en Germaine gaan samen weg.

's Avonds komt het tot een uitbarsting. Germaine heeft René een verwijt gemaakt of René Germaine. En als een sluisdeur, die opengaat, stroomt de ontevredenheid over het land van hun geluk. René brult, dat Germaine niets van het leven begrijpt, niets van wat belangrijk is, dat zij als een kip zonder kop herhaalt, wat anderen beweren. Germaine zegt strak, dat René geen hart heeft en achter elken vrouwenrok aanloopt. Tot er een moment komt, dat ze elkaar in de oogen kijken. ‘Och’, roept René uit, ‘je bent toch een duivelsche lieveling!’ En Germaine vlijt haar hoofd tegen zijn schouder. Ze zoenen elkaar. De twist is voorbij. Toch geeft René een waarschuwing: je weet, hoe ik ben. Het woord eeuwigheid staat niet in mijn liefdeswoordenboek. Ik wil niet, dat de dingen leelijk worden. Het was al bijna leelijk tusschen ons. Over eenigen tijd moeten wij onze vrijheid hernemen. Germaine zegt niets. Over eenigen tijd.... Zij kleedt zich uit. Zij staat daar in al haar animale schoonheid. ‘Wat ben je mooi vandaag.’

Ja, vandaag, maar morgen niet meer.