De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 80]

Feiten en fantasieën (Dames-rubriek). Madame Mathieu de Noailles in haar leven en werk (Vervolg van blz. 582.)

Mad^e. de Noailles was zeer trouw in haar vriendschappen. Toen haar vriend Henri Franck haar ontviel, na een twintigjarige verbintenis, was zij ontroostbaar. Langen, langen tijd droeg zij rouw over dezen ‘frère léger et juvenile’. Zij schreef:

‘Malade et triste, j'ai passé des mois atroces, si le printemps se hâte....’

Zij nam haar intrek in het Princess Hôtel ‘brûlante de fièvre’, en den volgenden dag moest zij het bed houden, bleek, met holle wangen, en niemands tegenwoordigheid kunnende verdragen....

Haar eenige troost waren de bijeenkomsten bij de Princesse de Polignac, die haar zenuwen tot rust bracht door de muziek van Chopin of Beethoven. En in dien tijd schreef zij haar roman Le visage èmerveillé (waarin de idyllische liefdesgeschiedenis beschreven wordt van een non voor een jongen man; een der mooiste boeken welke ik ken van Mad^e. de Noailles, geschreven in exact denzelfden stijl, die bij het onderwerp past.)

Toen echter de directeur van de Revue de Paris, waarin het werk zou verschijnen, haar proeven stuurde, overdekt met verbeteringen, raadgevingen, vraagteekens, enz. schreef zij:

‘Ganderax me tue! Et il me faudra quelques jours de soins pour me remettre de la gymnastique bienfaisante, mais mortelle, qu'il a imposée à mon pauvre cerveau....’

Mad^e. de Noailles onderhield een vriendschap, zoowel met

[p. 81]

Gabriele d'Annunzio als met Edmond Rostand. D'Annunzio noemde zij: ‘un faune! un faune divin, trapu, musclé, prêt à bondir. Ses yeux de proie se posent sur vous’.... en toch doet hij niets anders dan je de hand kussen als een ‘gewoon mensch’.... En het was duidelijk voor iedereen, dat madame de Noailles het vreemde gevoel had voor d'Annunzio van tegelijk bewondering en tegenzin.

Edmond Rostand echter, door zijn zachtheid en bescheidenheid, kon van haar vriendschap verzekerd zijn. Er was, omstreeks 1910, te Parijs geen beroemder schrijver, en die meer geliefd was dan Edmond Rostand.

Chantecler, waarvoor veel reclame was gemaakt, had evenwel niet het succes, dat men er van verwachtte.

Barrès echter was al verrukt, zoodra het scherm opging, en hij het tooneel zag der oude boerderij met haar verschillend gevogelte, den mesthoop en het hok met den ouden waakhond.

‘C'est une merveille’, zeide hij. En mevrouw de Noailles was niet minder enthousiast. Zij vergeleek Rostand met Virgilius. Zij noemde Chantecler een Georgica. Zij bezocht verschillende malen de voorstellingen achter elkaar, en gaf fauteuils aan haar kennissen cadeau. En ze zei: Als men dit kan zien, hoeft men niet langer naar buiten te verlangen.

De bescheiden Rostand was verlegen met haar lof, maar mevr. de Noailles kon niet anders dan exuberant zijn, slechts de dood ‘dessécha son coeur prodigue’....

Het was in haar appartement in de Rue Scheffer, dat mad^e. de Noailles haar ‘les Vivants et les Morts’ schreef.

Het was een groote kamer, waar de muren en het plafond waren overspannen met stof, om elk geluid te dempen.

En door het groote, geopende venster zag de dichteres:

....poindre un azur, si délicat, si tendre,
Que par nostalgie, il nous aide à comprendre
La clarté des jardins, où Platon devisait....

De meubelen waren stijl Louis XVI geschilderd in ‘gris Trianon’ gerehausseerd met blauwe randen. Aan den muur ontwaarde men een aquarel, voorstellende het Parthenon, en

[p. 82]

afbeeldingen van Minerva en Venus. Het bureau ministre, aan den voet van het bed, was overdekt met boeken, tijdschriften en paperassen van allerlei aard.

Op het bed lagen altijd schoolschriften, waarin mad^e. de Noailles haar verzen schreef, haar improvisaties. En de telefoon stond geen oogenblik stil; altijd ‘sonnant, vibrant, impérieux, dominateur’....

En van den vroegen morgen tot den laten avond verdrong zich een menigte bezoekers voor dit bed.... wanneer werkte zij dan?

Alweer maakte zij plannen, om deze, al te groote belangstelling te ontvluchten. Zij wilde de oorden, waar zij haar kindsheid had doorgebracht, terugzien, maar welke een vreemde gewaarwording kreeg zij van Amphion:

‘Je ne puis vour dire, quel étrange sentiment j'éprouve ici, en ces lieux, qui m'ont formée, et qui j'ai tant aimés. Leur romantisme, - ces soupirs de Byron, de Lamartine, de Rousseau, - je les écoute encore, mais je ne leur donne pas ce coeur entier, qui répondait au leur. Je vois bien que le lac est charmant et que les feuillages sous la tiède pelouse, ont des bouquets d'abeilles....

C'est moins de joie, mais aussi plus de solidité.... une plus sûre acceptation de la destinée humaine, qui se passe parmi les hommes et non chez les beaux végétaux’....

Ook toen werkte zij aan haar dichtbundel, dien zij heeft genoemd Les vivants et les morts.

In 1913 verscheen deze bundel bij Fayard. Ontegenzeggelijk vindt men hierin eenige der schoonste verzen van Mad^e. de Noailles. Dezen bundel heeft zij het vaakst nagezien, het is haar boek ‘le plus pensé’, zooals men het zou kunnen noemen, en Les vivants et les morts beteekenen wel het hoogtepunt van haar succes. Van dezen bundel zeiden de jonge dichters, met René Benjamin aan het hoofd:

‘Ne gâtons pas notre chance exceptionelle, qui est de respirer au temps d'Anna de Noailles, de pouvoir, l'attendre, la regarder. Louons-nous de vivre avec elle’....

Voor het groote raadsel van het niet meer zijn, blijft ook Anna de Noailles, zooals haast iedereen, in angst en beven

[p. 83]

staan; ‘amour, succès, vanité, plaisir, travail même’ lijkt haar absoluut onbeteekenend ‘auprès de l'angoisse de l'infini.’

En hoe benijdde zij niet degenen, die:

....qui sont dans la mort entrés avec aisance,
Et comme des danseurs sacrés!....

Wie denkt hier niet aan Heine's verschrikkelijke vers, waarin hij de ‘rijken der aarde’ niet benijdt om hun leven, maar omdat zij, met rozen bekranst de geneugten des levens genieten, en dat hen dan ‘jählings der Hippe’ treft, - terwijl:

....Schon sieben Jahr, mit herben,
Qualvollen Schmerzen wälz ich mich
Am Boden.... und kann nicht sterben.

Haar groote, poëtische gevoeligheid deed mevrouw de Noailles het gevaar van den oorlog vóórvoelen, en toen zij de jonge krijgslieden ‘enivrés de l'amour de la patrie’, naar het front zag weg-trekken, zuchtte zij:

‘Comment vivre à présent?’....

Zij kon niet wachten op een beslissing, die lang uitblijven zou. Met koortsachtig ongeduld, had zij de sluiers willen verscheuren, die de toekomst bedekten. Zij ondervroeg alle militairen en staatslieden, die er iets van weten konden, en elken morgen begaf zij zich naar de Rue Franklin, om haar ouden vriend Clémenceau te consulteeren. En Millerand werd door haar genoemd: ‘l'organisateur de la victoire’.

Toen Millerand Minister werd, vervaardigden de fabrieken 75 granaten per dag. Hij vroeg er, inplaats van 12000 in de 14 dagen, om 50.000. En toen hij in 1915 afscheid nam van het ministerie, werden er in de 14 dagen 150.000 gemaakt!

Mevrouw de Noailles ging wat rust zoeken te Cambo (waar ook, zooals men weet, haar vriend Edmond Rostand woonde).

‘J'ai un peu de silence et de repos ici. L'ennui pour moi est de n'avoir pas encore retrouvé le sommeil, mais j'ai retrouvé l'endurance, ce qui est le principal. Zij schreef er veel verzen, bijvoorbeeld dit, dat zoo goed haar geestesgesteldheid weergeeft:

[p. 84]

 

Je ne peux plus aimer, ni vouloir, ni comprendre....

 

A peine si je suis encore.

 

Ma famille infinie est impalpable cendre

 

J'ai honte d'habiter un corps.

 

J'ai honte de mes yeux, qui songent ou s'élancent

 

Accablés, attentifs, hardis!

 

Les garçons de vingt ans ont tous un coup de lance

 

Qui les fixe au noir paradis....

In 1915 had Mad^e. Noalles het groote verdriet haar vriend Léon de Montesquiou te verliezen. Zij bezat ‘cette longue mémoire du coeur qui la rendait éternellement au souvenir de ses amis’.

‘Comme il me manque!’ zeide zij. Tal van jeugdherinneringen verbonden haar aan dezen geliefden vriend!

En zij schreef:

Et pourtant à présent je sais, que rien n'égale

L'héroïque abandon, suprême et sans retour,

Je sais que l'honneur est le faîte de l'amour

Et que la jeune mort est la mort triomphale.

Met hart en ziel nam zij deel aan het verloop van den oorlog, en toch, toen de zege bevochten was, voelde zij de enthousiaste vreugde niet meer, zooals het haar in haar jeugd zou zijn mogelijk geweest....

‘Comme le marronnier, dont les pétales jonchent l'avenue, j'ai répandu tout mon coeur....’ zeide zij. En zoo was het ook. Geven.... geven.... alles wat zij bezat aan geestelijken inhoud en materiëele gunsten was haar grootste en liefste levensdrang.

Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe.

(Wordt vervolgd.)