De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 339]

Charlotte door J. Stellwag.

Wanneer de nacht in de pastorie te Berghem, in 1861, dus toen Johanna twaalf jaren telde, na de twaalf dorpsklokslagen stiller was dan voorheen, wierpen twee meisjeshanden niets van de donkere slaapkamer omver en stootten twee bloote voeten geen gerucht op in de bovengang, maar toch hoorden de ouders, ook al zouden zij slapen, dat hun kleinste dochtertje slaapwandelde. Johanna's moeder slapend wendde zich wel even om; haar vader sliep dan moeilijk weer in. Want toen Johanna haar nachtelijke tochten aanving, volgde hij haar eens op den voet. Nadat zij afgedwaald was langs het ouderlijk slaapvertrek, boog zij, zonder zich te stooten, den hoek om en beneden in de huiskamer beroerde zij met de lipjes elk meisjesportret achter glas en rekte zich, omarmde zichzelve. Daarop kwamen zij tezamen te staan in de studeerkamer juist voor den wand, waaraan haar moeder verloofd kijkt met hem, haar vader. Met een trek van afschuw in 't licht der maan had zij zich afgewend. Aan haar moeder vertelde de stille toeschouwer slechts, dat haar kind had geslaapwandeld. Toen haar vader Johanna des ochtends, toen het licht bloosde, aanzag, vertelde hij niets van haar blanke onrust: de afschuw behield hij voor zich; hij bad slechts wat langer: aan de bede voor Johanna's zieltje ging vooraf een bede voor het geluk van zijn dochter Angeline, die met den nieuwen notaris niet lang geleden was gehuwd. Daarna werd Johanna rustiger, totdat haar andere zuster, die geen onderwijzeres had mogen worden, daar ze haar moeder moest helpen, tenslotte de gestorven echtgenoote vervangen kon van den voorzitter der synode, van Bakhuysen. Weer begonnen de nachtelijke tochten, doch

[p. 340]

de ouders legden geen verband en maakten zich geen groote zorgen over de tijdelijke onrust: de dorpsschool benauwde de leerling wellicht; het komende jaar zou haar wel tot evenwicht brengen door het lichtere gewicht der zutphensche kostschool voor meisjes, waarvan de dochter hunner vrienden, de familie Qu., directrice was. Deze dame had hun eens aangeraden, daar zij terloops vernomen had van Johanna's vrees voor dorpsjongens, hun jongste meisje onder haar hoede te stellen temidden van beschaafde sexe- en leeftijdgenootjes. Daar Johanna vanaf Juni tot en met einde Augustus haar tochten staakte, vertelden haar ouders niets aan mademoiselle Qu.; maar deze besloot op het eerste gezicht, naar aanleiding van de bleeke beschroomdheid harer nieuwelinge, voor den eersten tijd haar nacht rust met dit kind te deelen. Zulk een uitverkiezing heft het slachtoffer vaak over in zelfvertrouwdheid. Zoo had zij ook met de aankomende Charlotte d'Aulnis gedaan! De aanblik echter, dien de eetzaal dien eersten avond bood - al die vergenoegde meisjesgezichten - was voor Johanna reeds voldoende om haar gelukkig en rustig te stemmen en, bij bedtijd, bekroop haar, rood van inspanning, eigenlijk een wreede spijt, alleen te moeten slapen met mademoiselle. Aan één stuk babbelde zij bij het zich uitkleeden en toen de lamp gedoofd werd en toen m'elle slapen wilde. Na twaalven stond zij, als gewoonlijk, op in den geest en m'elle, nog niet slapende, zeide: ‘Worden je voeten niet warm?’, doch kreeg geen antwoord uit Johanna's mond. Ze schrok, toen in het duister het kind de deur verliet en ze begreep er niets van. Zij dacht: het kind kon mij toch wel even antwoord geven dat ze weg moet; en wachtte. Johanna, in diepen slaap, bereikte geluidloos de deur der slaapzaal en opende deze. Ze ging langs de bedden aarzelend, totdat ze haar heftigen indruk van den dag, Charlotte d'Aulnis, gevonden had. Deze schikte zich door Johanna's omarming, half ongerust, half gelukkig gestemd, iets terzij. Een der overige meisjes meende een witte gestalte haar wimpers kruisend gezien te hebben, doch wendde zich om en sliep weer naar den eigen slaap heen. M'elle werd tenslotte onzeker en ongerust en schoot de noodige kleeding aan en verliet haar kamer. Zoo ging zij ook in de slaapzaal zien, waar alles rustig scheen. Toen zij Johanna ook nergens beneden aantrof, ging zij snel weer in haar eigen kamer: tevergeefs. Met sterker licht dan dat der

[p. 341]

maan, een vermoeden, bereikte zij de openstaande slaapzaal. Toen zag zij haar, die ze zocht. Slechts een heet medelijden maakte zich van haar meester. Enkele meisjes, wakker geworden, kwamen nieuwsgierig om haar lamp heen staan, die gedoofd werd. M'elle schudde voorzichtig Johanna bij de armen en voerde haar weer langs de trap naar boven. Charlotte's angstige snikken bleven hoorbaar. Johanna achter de gegrendelde deur sliep rustig in tevredenheid der ziel, die een rustpunt heeft bereikt. Den volgenden dag bleef Charlotte schuw en ontweek elken oogopslag; Johanna was vriendelijk en open van blik, een raadsel voor m'elle. In de daarop volgende nachten zag m'elle, dat de slapende slechts de aanstalten maakte om het bed te verlaten, doch tot slaapwandelen brachten deze het niet. Het dek werd wel weggeslagen, de romp kwam overeind, een der voeten stelde zich op den grond, maar zóó, na eenigen tijd, viel het hoofd terug en trok zich de voet in. Zou het kind van binnen zien, dat de deur op slot is? dacht zij. Zij liet daarom de deur, den derden nacht, onafgesloten. Ook in dien nacht vermocht de poging tot opstaan zich niet rechtstandige gestalte te verschaffen, als was Johanna's lichaampje te zware last geworden voor de ziel. Charlotte echter deed behoedzaam de deur open en, ziende dat m'elle sliep, - het was omstreeks twee uren vóór den dageraad - wekte zij zacht haar ontbering. Deze sliep zeer vast, doch ontwaakte ten langen leste. ‘Ik ben gekomen, Johanna; kom jij niet meer?’ en Charlotte trok Johanna op. ‘Ach, jij bent mij niet meer zoo duidelijk’, klonk het antwoord. - ‘Wat is er dan gebeurd, Johanna?’ - ‘Ik weet het heusch niet, Charlotte.’ - Zij namen afscheid, beiden teleurgesteld. Nauwlijks sliep Johanna weer of zij droomde. En toen zij ter rechter tijd ontwaakte, riep zij naar m'elle: ‘Wat ik gedroomd heb? Ik liep over een diep en rood meer, dat mij scheidde van mijn spiegelbeeld.’ - M'elle, mede verheugd, zei hartelijk: ‘Wat heb jij dan heerlijk geslapen in zoo'n evenwicht.’ Het roode water kwam in haar hoofd niet aan de oppervlakte eener verklaring. Deze droom herhaalde zich en verdrong den drang tot opstaan geheel. Johanna werd levendiger, Charlotte treuriger. Ofschoon Johanna des nachts rustig bleef en overdag onluid fleurig babbelde, moest zij, zoo meende m'elle, terwille van Charlotte, gescheiden slapen blijven. M'elle stond nog in tweespalt of zij Charlotte al dan niet zou wegsturen, toen op

[p. 342]

een avond Johanna met drijvende en loodzware schoenen op de eerste trede der trap bleef staan. Angstig slikkende stamelde zij met m'elle, die de armen om haar heen sloeg en haar behoedzaam omhoogdroeg. Boven gekomen zag m'elle dadelijk in deze golfjes de oorzaak van het droomenmeer. De woorden, die Johanna moesten inlichten, bleven achterwege, springende wel over m'elle's vingertoppen aan haar lippen, doch ontberende het zout der ingeving om in te lichten. Johanna leed zeer; zonder zucht of klacht lag zij te staren uit groote oogen, terwijl haar handen wit waren als sneeuwneerslag. ‘Nu ben je in evenwicht’, kuste haar m'elle, ‘en nu wordt je leven zuiver en edel. Begrijp je nu niet het edelste?’ Charlotte kwijnde meer met iederen dag en daarom vond m'elle het beste, dat zij onder de zorgen harer eigen moeder werd gesteld. Toen een rijtuig de grintlijn voor het bordes verscheurde, was Charlotte nog bezig haar eigendommetje te verzamelen, waarna zij naar Johanna ging. Mager en bleek ging zij af en aan. Een der huisknechts, die het ruwere werk van kloppen en boenen deed, boende vóór in de gang, bij het bordes, het zeil. Hij deed wat roodbruine was op den witten doek en stond daarmede in de hand, toen Charlotte en m'elle naar het rijtuig gingen. En zoo deed hij de deur open. -

In 's harten verblijven
Lezers schrijven.