De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 37]

Albert heeft honger door Paul van Caspel Veltman.

De Seine stroomt onverstoorbaar onder alle bruggen door waarmee de mensen haar willen temmen. Er zijn geen twee aan elkaar gelijk. De Seine kent ze alle en heeft voor elk een strelende liefkozing van haar golven.

Parijs raast excentrisch om de Eiffeltoren. Wijdbeens staat deze doodstil met zijn kop hoog in de lucht en kijkt neer op het monster aan zijn voet, dat raast en brult uit duizend monden. Af en toe bekruipt hem de lust zich plat te laten vallen, dreunend, als een verschrikking, midden in het ontzaglijke mierennest.... maar het contract met Citroen staat dat niet toe. Over de volle lengte van de toren herinnert Citroen des avonds alle Parijzenaars in lichtende letters aan het bestaan van zijn auto's en aan de tijd. Ook verschijnt telkens een reusachtige schaalverdeling die de temperatuur aangeeft.

Nu kan het overigens Albert volstrekt niet schelen hoeveel graden Celsius Monsieur Mirand afleest. Albert ligt in een gang van de Métro. Tussen zijn lichaam en de harde stenen vloer heeft hij een krant. Hij slaapt. Het is goed slapen in de wee-warme lucht hier onder de grond. Beter dan buiten in kou en regen. En als je slaapt zie je ook de mensen niet die langs je lopen. Vrouwen wijken snel uit als ze je ontdekken, bijna vlak voor hun voeten. Een heer wendt de blik af. Uit de zak van zijn dikke ruige overjas trekt hij de langwerpig gevouwen Paris-Soir: ‘Individu met revolver schiet 5 personen neer’....

Het is niet prettig om naar Albert te kijken, dat is waar. Hij is vuil en ongeschoren. Wat hij onder zijn jasje draagt is moeilijk te zeggen, een brok pet heeft hij voor zijn ogen geschoven, zijn broek zit met een touw om zijn middel gesjord en van onderen

[p. 38]

zijn de pijpen met bandjes om de enkels vastgesnoerd omdat hij sinds lang geen sokken meer draagt.

Hij heeft vannacht in het Quartier des Halles rondgezworven en hier en daar een paar francs verdiend. Niet veel, neen, want wat hebben ze hem nodig? Er zijn handen genoeg. En toen heeft hij zich hier dit voorlopige graf gekocht. Drinken zoals de anderen doet hij niet en aan honger is hij wel gewoon. Als je maar af en toe een eindje sigaret van de straat kunt rapen en het oproken tot je tong en lippen brandt. Als je oud wordt, ja, dan raak je aan de drank, dat spreekt vanzelf. In de rue Quincampoix en in andere kleine straatjes om de St. Martin staan ze, de zwervers, achter een vooruitspringende huishoek. Drie hebben samen een schotel warm eten gekocht bij de dikke vrouw die tussen twee huizen achter een fornuis staat onder het houten dak van haar stalletje. Nu staan ze met hun ijzeren vorken samen in het eten te prakken. Grauwe gerafelde jassen hangen hun om het lijf. Uit de zak steekt een fles. Een miezerige regen sijpelt neer en maakt de straat met zijn verveloze, zwartberoete woningen nog somberder.

Verderop, in een poort waarachter je een slop vermoedt, is vaag in het halfduister een groep mensen zichtbaar. Een man drinkt gulzig uit een fles, telkens een slok, een korte teug. Daartussendoor wiegt hij zijn bovenlijf heen en weer op de wijs van een lied dat hij met schorre keel uitbrult, de maat slaand met de fles en met zijn vrije hand. Twee andere kerels, tegen de muur hangend, staren hem wezenloos aan. In de goot, tussen hen in, ligt een vrouw, die probeert overeind te komen. Plotseling houdt de drinkende man op met zingen, en geeft de vrouw op de grond een schop in haar rug. Zij kreunt en wentelt zich om en om, maar haar ene hand blijft de boodschappentas vasthouden, waaruit verlepte groenten steken, en vergeefs tracht zij zich op haar ellebogen op te richten. Nu zij eenmaal is begonnen met kreunen, kan zij niet ophouden.

Het begint de anderen te vervelen, twee proberen haar op de been te helpen, maar de ander geeft haar in een vlaag van dronken woede met de fles een hevige slag op het hoofd. De vrouw gilt, de twee mannen laten haar los, plotseling helder van doodsangst grijpen ze den drinker beet, die grinnikend met zijn fles nog staat te zwaaien, sleuren hem de straat op en rennen weg....

[p. 39]

Dit alles heeft Albert gezien, meer dan eens, en voorlopig bedrinkt hij zich niet.

Vandaag heeft hij voor het eerst sinds weken meer dan vijf francs bij elkaar. Ze zitten in de voering van zijn jas geknoopt. In zijn hoofd is een vast plan, daarom slaapt hij gerust.

Als Monsieur Mirand langs hem loopt wordt Albert wakker. Hij klopt het stof van zijn kleren en begroet M. Mirand met een lichte buiging. Maar deze merkt het niet op, haastig vervolgt hij zijn weg. Goed, dat kan Albert tenslotte ook al niet schelen. M. Mirand eet natuurlijk bij Dupont waar alles prima, prima is. Daar heeft hij de speciale garçon die hem bedient en die weet waarvan hij houdt. Niemand dan deze kan zo elegant en haast ongemerkt een vlammetje geven als M. Mirand een sigaret uit zijn koker neemt en in zijn mondhoek schuift. Wenst Monsieur Mirand niet met Albert te souperen, goed, hij gaat wel alleen. Hij vouwt zorgvuldig de krant op en begeeft zich naar de uitgang.

Een ogenblik staat hij beduusd in het lawaai van de boulevard waar zwart en groot de Porte St. Denis een wereld verbergt. Dan slaat hij de richting in van de place Pigalle.

Aan de tafeltjes van de grote café's, achter glazen schotten, zijn de drinkende en pratende mensen onverbiddelijk aan zijn blikken overgeleverd.

‘Wacht maar, vannacht is het onze beurt....’

Dan zitten hier in een dichte kring om de kachel met het smeulende houtskoolvuur de daklozen, mannen en vrouwen in waarheid zonder vaderland, en genieten nog van de warmte die hangt op het terras. En niemand zal hen lastig vallen met onbeschaamde blikken.

De kermisspullen werken op volle kracht, van alle kanten klinken flarden krijsende muziek. Een reusachtige neger probeert mensen te lokken in een draaimolen die zo goed als leeg is. Voor een andere tent staat een goochelaar voortdurend eieren uit te spuwen die hij opvangt in een hoge hoed. Drie mensen blijven staan kijken. En hier zijn echte naaktdanseressen te zien. Op het podium voor de tent staan vier lelijke meisjes te bibberen in de dunne peignoirs die ze stijf om zich heen trekken. Zij wiegelen daarbij verleidelijk met de heupen. Niemand schijnt zich meer voor naakte vrouwen te interesseren. Waar moet dat heen?

[p. 40]

Albert slentert voort. Hij slentert voort langs de cabarets waar vreemdelingen die geen woord Frans verstaan, Montmartre, het echte Montmartre, komen ontdekken. Men zingt hun een liedje toe, ‘Antoinette, si tu veux....’ en laat hen de wijn duur betalen. Albert slaat rechtsaf, de rue du faubourg Montmartre in, die langzaam stijgt naar het Noorden. Volkomen zeker van zijn zaak vervolgt hij zijn weg, geruisloos op zijn touwschoentjes tussen de mensen doorschuivend die zich verdringen op het smalle trottoir.

En dan tenslotte de rue Cadet.

Een gevoel van triomf stijgt in hem op, nu hij het restaurant nadert. Zijn ontoonbare kleren is hij vergeten, hij gaat souperen, dat is het enige wat hij weet. Want ook het waarom van dit alles.... de vraag komt zelfs niet bij hem op. Misschien is hij jarig vandaag, misschien ook niet. Bloemen heeft hij dan genoeg om naar te kijken op straat, maar hij kijkt er niet naar. Hij heeft nooit Maeterlincks raad gelezen om je dromen op te schrijven elke morgen, en hij vergeet ze dus altijd.

Geen bloemen, geen dromen? Wat blijft er dan om het leven mooi te maken? Albert kent het antwoord als ieder ander, maar stel hem die vraag nooit. Als het leven dràgelijk is, mag hij blij zijn. Hij steekt liever een sigaret dan een bloem achter zijn oor. Een sigaret is trouwens pas goed als hij een dag lang daar gezeten heeft. Alleen kenners weten dat.

Alle dagen zijn hetzelfde voor Albert. Maar deze dag is anders. Vanmorgen vond hij in de Métro een papiertje dat eenvoudig zijn levensloop veranderde.

Het was geen reclame voor een restaurant in de rue Cadet, repas à prix fixe frs. 5.... neen, het was een bevel. Een bevel voor Albert persoonlijk, die avond daar te komen eten. Albert gehoorzaamt. Het papiertje heeft hij in de voering van zijn pet gestopt. Men zal het van hem vragen als een toegangsbewijs. Of neen, men zal hem eerst willen wegjagen. ‘Wat moet die zwerver hier?’ Maar dan zal hij het papier te voorschijn halen en het gehele personeel zal zich uitputten in verontschuldigingen. De kellner buigt en leidt hem naar een afzonderlijk tafeltje.... Kalm bestudeert hij het menu. Laten we beginnen met....

De rue Cadet is lang, maar het restaurant is een der huizen vlak bij de hoek. Een donkere poort door, voorbij het raampje van

[p. 41]

de concierge die zit te breien met de kat op haar schoot. Dan de stenen trap op met zijn hol uitgesleten treden, want het restaurant is op de eerste verdieping. Alleen ingewijden vinden het, dat spreekt vanzelf. Wel staat in bijna verbleekte letters de naam in een boog boven de poort: ‘Le boeuf souriant’, maar wie ziet dat? Het is stikdonker op de trap, natuurlijk is het donker. De uitverkorenen die hier komen, zouden wel met de ogen dicht de weg weten, zij hebben het licht niet nodig.

Als hij boven tastend een deur openstoot, is een ondeelbaar ogenblik zijn indruk een gevoel van koude en duisternis. O, een flits van een moment slechts en nooit zal hij weten dat dit zo geweest is.

Nooit zal deze gewaarwording meer tot de oppervlakte van zijn bewustzijn stijgen, want onmiddellijk slaat hoog die andere golf daaroverheen: warmte en licht, gegons van stemmen en vrolijke muziek.

Hij stort zich naar binnen, het bloed stijgt hem naar het hoofd, dronken van geluk tast hij rond met zijn handen, verblind door het licht, voelend de verrukkelijke warmte.

Hijgend snuift hij de geuren op van de spijzen die kellners in smetteloos wit ronddienen aan de vele tafeltjes langs de wanden van de zaal.

In het middenvak golft en deint een menigte op de maat der muziek. Hij ziet geen mensen, slechts kleuren, lichte, blinkende kleuren, met daartussen donkere plekken. Moe van opwinding, niet òp kunnend al die sensaties, steunt hij even met de beide handen op de rug van een stoel. Maar reeds wordt hij ondergedompeld in deze branding die nooit het strand zal bereiken. Zijn ogen zien niets dan kleuren, zijn arm heeft hij gelegd om een slanke rug, zijn hand voelt een zachte gladde stof, hij danst, bedwelmd door een zoet parfum dat opstijgt uit die bloem waarvan zijn vingers de stengel omknellen. Nu heeft het orkest een wals ingezet. Wild wervelend is het begin, tot de adem stokt in de keel, maar dan strijken al trager en trager de violen, zachtjes klaagt de klarinet, en langzaam wiegen de hoofden der dansenden heen en weer, bloemen in de wind.

Nu kan het toch niet langzamer, denkt Albert. Maar steeds opnieuw vermindert het tempo nauw merkbaar, het is niet stil

[p. 42]

staan en het is niet bewegen, dit dansen, de muziek speelt ondragelijk langzaam en er is geen ontkomen aan. De dansenden kreunen. Zullen zij door moeten dansen tot de dag aanbreekt?

Maar plotseling springt dof dreunend een snaar van de cello en de drummer geeft een hevige slag op de grote trom. Hoog gillen hobo en klarinet in een kreet van bevrijding. De violen beginnen de nerveuze fluiten achterna te jagen, maar de dansers vluchten uit elkaars armen. Zij kùnnen niet meer. Bij de tafeltjes vallen ze neer en brengen met trillende vingers de wijnglazen naar hun mond.

Albert bedient zich.

Deze schotel poireaux smaakt voortreffelijk.

Het is dezelfde prei die hij vannacht heeft helpen lossen. Dan bouwen ze er muren van op straat, prachtige witte wallen met groene franje aan de buitenkant. En nog meer eet hij. Vreemde gerechten waarvan hij de namen niet kent, maar die hij langzaam genietend proeft, geboeid door hun prikkelende smaak.

Eindelijk staat hij op, legt een groot bankbiljet bij de nota op het zilveren schaaltje, buigt tegen de andere gasten aan zijn tafel en verlaat de zaal.

Met kwieke passen wipt hij de trap af.

Een uitstekende gelegenheid hier.... Waarom kwam hij er niet vaker?

Als hij uit de donkere poort treedt, strijkt koud de nachtwind over zijn hoofd. Hij denkt na. Waar kan hij zijn pet hebben laten liggen? Hij gaat terug, maar de concierge roept hem aan.

‘Hola, waar moet u nog zo laat wezen?’

‘Ik wou even zien.... in het restaurant boven....’

‘Restaurant? Wat bedoelt u?’

‘Wel, Le boeuf souriant, op de eerste....’

Wat gaat haar dit eigenlijk aan, denkt Albert, maar de concierge stond op, waarbij de kat van haar schoot sprong met een klagelijk miauw-geluidje. De vrouw zette haar handen in de zij, boog zich naar voren en keek Albert achterdochtig en een beetje angstig aan.

‘Le boeuf souriant? Maar dat bestaat al niet meer sinds twee jaar! De verdieping staat leeg. Heb ik u zo even ook al niet naar boven zien gaan? Luistert u eens....’

Ze deed een stap naar de deur van haar hokje.

Maar Albert was al weggesneld.