De Nieuwe Gids. Jaargang 52

[p. 521]

Brandstichter door Willem Eges.

A. vertelde:

Mijn vriend de tooneelspeler woonde bijna twintig jaar in hetzelfde huis, waarvan langer dan de helft, doordat zijn vrouw in een inrichting verpleegd werd, alleen. Alleen is maar alleen, placht hij dikwijls te zeggen, al vond niemand minder dan hij zelf zijn zinspreuk vrij goedkoop. Daarom had hij een meisje in dienst, die voor de huishoudelijke beslommeringen zorgde. Zij was 's Zondags den geheelen dag en in de week na den middag vrij. Hij at buitenshuis. De gedienstige kon wat men noemt bij hem een potje breken, want hij was vriendelijk tegen haar en hij bemoeide zich hoegenaamd niet met huishoudelijke aangelegenheden. Of de stoep zindelijk was, of het houtwerk glom, of de plafonds naar den witkwast snakten, of zijn huis niet eens ontstoft diende te worden, zie, voor die zoo bij uitstek gewone dingen toonde hij niet de minste belangstelling. Wat gaf hij om dergelijke akeligheden! Mocht een intieme bezoeker terloops critisch over vuile plafonds spreken, dan zei hij, naar gewoonte met breede gebaren, dat hij zich stellig voorgenomen had in huis althans nooit naar boven te kijken. En zoo men het in zijn woning niet schoon genoeg vond of zich mogelijk aan het rommelige van zijn kamers ergerde, - hij nam de diverse op- en aanmerkingen voor kennisgeving aan. Men make van zijn hart te dien opzichte vooral geen moordkuil, verzocht hij. Met veel genoegen immers liet hij zijn huishoudstertje de vrije hand. Zij was niet zijn slavin. O zoo. Het kind kon boenen en plassen, met bakker of melkboer filosofeeren, zijn inboedel naar hartelust versjouwen, de vertrekken ontmeube-

[p. 522]

len, desnoods het huis op z'n kop zetten. Ja, het meisje kon zich in zijn huis, huishoudelijk bedoeld, volkomen uitleven, als zij er maar zorg voor droeg dat alles op zijn plaats was wanneer hij in zijn huis arriveerde. Zijn interieur diende zijn interieur te blijven. Stel je voor! Ook moest het kind vooral niet in een kamer werken waar hij aanwezig was. Een dergelijk gedraai kon hij onmogelijk hebben. Restte nog dat zij den plicht had zijn hondjes als kinderen te verzorgen.

M'n vriend trad veel in andere steden, en soms ook in het buitenland, op, zoodat hij weinig thuis was. Daardoor kwam het dat hij zelfs voor vrienden niet steeds te bereiken viel. Bovendien werd zijn leven voor een groot gedeelte in beslag genomen door werkzaamheden van velerlei aard, hoewel die toch bij zijn acteurschap behoorden. Vakmenschen en dilettanten leidde hij, periodieken bevatten zijn bijdragen over tooneel en film, vooraanstaanden deden vaak een beroep op zijn humaniteit, zijn organisatie vroeg voortdurend zijn aandacht doordat hij tot het bestuur ervan behoorde. Verder liet hij zich nogal met beginnende krachten in. Zoo gezegd had hij dus steeds te werken.

Toch kon hij het zoo druk niet hebben of ik moest hem dien Vrijdag noodzakelijk spreken. Enkele dagen vooraf ging er dus een berichtje dat ik komen zou. Daarop kwam zijn kort antwoord: vóór den middag ben ik at home.

Inderdaad vond ik hem thuis. Als gewoonlijk onberispelijk gekleed, met een oolijken trek om den mond, deed hij open. Hij begroette mij alsof ik jaren was weg geweest. Zijn buiging zou door geen dienaar verbeterd worden.

- Welkom! galmde hij. - Amice, wat zie jij er geweldig uit!

Ik zag dat hij handschoenen aan had en keek hem daarom vragend aan.

- Die dingen? Zaken. Niets anders dan zaken, legde hij uit. - Geef je jas, en je hoed. Wat 'n kou, wat 'n kou! Zoo. En nu dit appartement in.

Hij duwde de voorkamerdeur open.

- Je treft het, zei hij met nadruk, - ik ben alleen.

Nauwelijks binnen, betrok hij mij spontaan in zijn bezigheden.

Hij had veel onderhanden. Hij legde, naar hij lachend te kennen gaf, de laatste hand (en nog wel gehandschoend!) aan zijn, o! zeer

[p. 523]

schamel ontbijt; ook was hij aan zijn ochtendblad bezig; dan nog maakte hij een vogelkooi schoon, leerde zijn hondjes kunstjes plus meer zindelijkheid, had zich te overtuigen van den inhoud van een zoojuist bezorgd, nogal ordinair uitziend, couvert en trachtte tenslotte nog een plaat in te lijsten.

Ik moest mij met al die dingen bemoeien, of ik wilde of niet. Hij sprak luid en gesticuleerde tooneelachtig. Dan weer was hij aan dit bezig, dan weer plots aan dat. Hij scheen al het wachtende tegelijk te willen afmaken. De hondjes kregen een goedkeuring, een cadetje sneed hij in fragmenten, waarna hij zijn theekopje hief en op mijn gezondheid ledigde.

- Daar gaat gij, snaak, zei hij plechtig.

Toen wees hij naar zijn kooi. De maker van dat ding moest volgens hem een artist geweest zijn. Wat een bouw!

Hij beroerde de tralies ervan als waren het snaren en imiteerde een harp. Dan zong hij, al gracieus tokkelend, enkele woorden van een versleten chanson. Zijn handschoenen gingen daarbij uit; ze kwamen bij de hondjes terecht, die er dadelijk mee ravotten.

Voor de zooveelste maal stelde ik bij mezelf vast, dat hij bleef die hij was: een kind. Met hem in de nabijheid kon men onmogelijk lang pessimistisch gestemd blijven.

- Een roemer wijn, amice? hoorde ik hem onverwacht vragen.

Nog vóór ik antwoorden kon zong hij, dat hij zich naar den wijnkelder spoedde om zijn voorraad te inspecteeren. Hij ontsloot daarvoor een kamerkast, liet zich languit op den grond vallen en las luid de namen der wijnen.... die niet aanwezig waren. Toch was er een stoffige flesch, welke port bleek te bevatten. Maar dat drupje kon hij niet met goed fatsoen aan een gast voorzetten, dus nuttigde hij het zelf even. Terwijl hij dronk sloot hij de oogen.

- Verrukkelijk, vond hij. - In lang niet zoo geproefd. Met gesloten oogen heb je er meer genot van.

Daar bleef het bij.

Wij bepaalden ons tot hetgeen waarvoor ik kwam. Correspondentie kwam voor den dag. Zijn werk liet hij liggen. Hij wist naar mij te luisteren en sprak voor hem ongewoon rustig. De haard werd opgestookt en meteen deelde hij mede, dat het meisje een vrijen dag had.

- Waarom?

[p. 524]

- Ja, talmde hij, - dat heeft natuurlijk z'n beteekenis. In ieder geval moest het kind vandaag weg. Ik heb haar gezegd: ga vandaag wandelen, ga naar de bioscoop of naar je aanstaande schoonmoeder, dan kan het mensch vast aan je wennen, of.... nu ja, ik geef je vrij.

- Zij ging zeker met plezier? informeerde ik.

- Kan je begrijpen. Het kind wilde niet direct. Zij maakte zich over het huishouden bezorgd! Voor een film heb ik geen geld, zei ze, en een aanstaande schoonmoeder heb ik evenmin.

Ik luisterde. Vooralsnog bleef zijn bedoeling duister. Inplaats dat hij kort en bondig zei hetgeen hij bedoelde, ijsbeerde hij. Stellig overlegde hij, stond voor mij vast, weer een of anderen snaakschen uitval. Dat zou andermaal wat worden!

Het duurde niet lang of hij beduidde mij hem te volgen. Bij den kapstok zette hij zijn hoed op, deed zijn pels aan en handschoende zich opnieuw, nu zeer opzichtig. Zijn wandelstok vergat hij niet. Alsof hij buiten liep, zoo stapte hij door de gang naar de keuken, vanwaar wij in het tuinje kwamen. Het was er rommelig en triest. Middenin prijkte een opeenstapeling van kale takken.

- Hoe moet ik dit weg krijgen? begon hij. - Ik heb er m'n best voor gedaan, dat verzeker ik je. En mijn manieren waren fatsoenlijk. Ik heb ze weg willen geven, onder de aarde willen stoppen, voor den vuilnisman willen reserveeren, desnoods willen verkoopen. Ach, kerel, ik zit met takken opgescheept! Ik dacht: wie verlost mij van die dingen. Maar nu is de maat vol....

Opeens haalde hij een stuk kist uit het schuurtje en zocht zich een vrije plaats. Hij schraapte de keel, stapte op de verhooging. Met zijn wandelstok sloeg hij toen tegen de schutting. Met luide stem richtte hij zich tot de gesloten vensters boven en naast hem.

- Mevrouwtjes! riep hij. - Dames!.... Mevrouwen!....

Zijn poging bleef nog zonder resultaat.

- Mijne dames! herhaalde hij zijn roepen. - Mevrouwtjes!.... Lieve mevrouwtjes!.... Dienstmaagden!....

Er kwam geen antwoord, doch er werden vensters geopend. Mevrouwen en gedienstigen waagden zich met het hoofd schuchter en toch nieuwsgierig buiten den gevel.

Zoo, dat de kijksters het niet konden hooren, zei hij iets over ‘gekapte kopjes’ en ‘paviljotten’.

[p. 525]

Onmiddellijk daarop sprak hij weer tot de gezichtjes.

- Mevrouwtjes! galmde hij, - wat ik u verzoeken mag: sluit uw ramen weer, want ik sticht brand! Brand zeg ik u! Heusch, dames, ik meen het!....

Niemand scheen hem te gelooven. Er volgde verbazing om zijn geroep, gelach; men hoorde gilletjes.

- Ja maar, wat is dat nu! riep hij. - Ik doe het, absoluut!

Enkele ramen werden inderdaad gesloten. Dat was noodig, want meteen stak hij den brand in de takken. Zoodra er rook ontstond werd het rumoerig boven hem. Hij had de dames metterdaad angstig gemaakt. De opmerkingen werden algemeener. Wat meneer nu ging doen, riep een onzichtbare onnoozel. En een dame met grijs haar klapte geagiteerd in de handen. Zij vond hetgeen meneer deed ongehoord, vreeselijk ongehoord. Onder verder protest sloot zij haar raam. Haar handeling vond navolging. Na korten tijd hadden de gevels weer hun wintersch aanzien.

Terwijl lekten de vlammen en werd de rook dichter. De brand nam zoo toe, dat zelfs de stichter ervan minder op zijn gemak was dan men van hem had kunnen verwachten. Niettemin bleef hij bij het vuur, ook toen de vlammen tot de eerste etage gingen. Het onvoorziene had hem nerveus gemaakt. Ik hoorde hem vloeken. De woorden die ik van hem te hooren kreeg verraadden zijn bezorgdheid over het geval. 't Was een onschuldige opruiming die hij ondernam. Hoe moest hij anders z'n takken kwijt? Hij kon ze toch niet blijven bewaren!

- Brand! hoorden wij opeens een jongensstem.

't Was heel verklaarbaar dat het zoo uitliep. Het tuintje grensde immers met een kant aan de zijstraat, door een steenen muur gescheiden. Bij het zien van rook en vlammen was de jongen op den muur geklommen.

- Brand! Geef water! riep hij uitdagend.

Zijn verschijning op den muur maakte mijn vriend woedend. Hij dreigde met zijn wandelstok. De jongen stoorde er zich niet aan en riep al maar dat er brand was en dat men water moest geven. Hij moedigde andere jongens aan bij hem te komen, zoodat de muur weldra door meer jeugd bezet was. Om het hardst werd er geschreeuwd. Er gingen toen ook weer vensters open. Wij hoorden stemmen dooreen.

[p. 526]

- U lijkt wel niet wijs! meende een mevrouw van de tweede te moeten zeggen.

- 't Is een schande! vond een andere dame.

- Hoe is het mogelijk! ontstelde een verre kijkster.

Mijn vriend scheen zijn zenuwachtigheid overwonnen te hebben. Hij nam van de jongens verder geen notitie meer. Ik kreeg een knipoog. Daarna keek hij naar de dames. Hij hanteerde zijn wandelstok als een luit en zong de vrouwen toe. Zijn serenade had niet het gewenschte succes. Toch bleef hij zingen. Hij zong nog toen het vuur minder was; hij zong nog toen de spuit kwam.

Een brandspuitmeester verschafte zich over den muur toegang tot het tuintje. Andere spuitmenschen volgden. Ook politie. Er werd geïnformeerd. De smeulende hoop werd uiteen gehaald en er viel geen vuur meer te bekennen. Terwijl tokkelde de brandstichter voortdurend. Hij gaf niemand antwoord. Hij speelde en zong met overgave. Aan de gezichten der aanwezigen zag men dat zij meenden met een gek: te doen te hebben.

Toen nam mijn vriend zijn oude houding weer aan. Hij lichtte zijn hoed en groette de aanwezigen luid.

- Ik moet naar de repetitie, fluisterde hij mij toe.

En zelfvoldaan verdween hij.