|
| |
| |
| |
Feiten en fantasieën (dames-rubriek).
(Vervolg van blz. 385.)
Hell in Frauensee.
Sommigen, oppervlakkig lezend, vroegen mij wat deze titel beteekende. ‘De hel in Frauensee?’ Neen, want dan zou het moeten wezen ‘im’ Frauensee. Hell is eenvoudig de naam van een jongen man, een zeer aantrekkelijk type, die voor de vrouwen en meisjes in het kleine zeeplaatsje ‘de man in 't spel’ wordt.
De jonge Hell is in een voortdurend deplorabelen toestand, wat zijn geldmiddelen betreft, en pakt alles aan, om ‘aan den kost’ te komen.
In Frauensee geeft hij bijvoorbeeld zwemlessen en, zooals vanzelf spreekt, is dit een uitstekende gelegenheid, om met allerlei menschen in contact te komen.
In Hell in Frauensee geeft de knappe auteur, die Vicki Baum is, ons verschillende vrouwenkarakters en vrouwentemperamenten, en daardoor is het boek belangrijk.
Schrijvers, die zichzelf blijkbaar verheven achten boven een non-ens in de literatuur als Vicki Baum, gaan hardnekkig voort, haar werk met goedige of kwaadaardige minachting, ‘Kitsch’ te noemen. Natuurlijk hebben deze niet alles van deze schrijfster gelezen, slechts zoo'n enkel boek, dat bizonder populair is geworden als b.v. Menschen im Hôtel. En dan nòg is het valsch-gevoeld en dom om dit werk Kitsch te noemen, al ware het alleen maar om de figuren van Grusinskaja en Kringelein. Enfin, men weet het: als eenmaal op een auteur een etiket is geplakt, dan krijgt
| |
| |
men dat er niet zoo spoedig meer af. Misschien wel nooit, want de lijm van opzettelijkheid, boozen wil of onverstand kleeft uitstekend. En men mag daar tegen opponeeren en protesteeren (tegen dat opplakken van een etiket) men mag honderdmaal tamboureeren op hetzelfde aambeeld, en duizendmaal vragen: maar heb je dan alles van zoo'n auteur gelezen, om een verpletterende uitspraak te doen, die, - wanneer ge als criticus gewichtiger waart, werkelijk vernietigend zou zijn, - het geeft allemaal niets. Want, - vergeet niet, er schijnen geniale recenseerders te zijn, die ‘weten zonder te kennen’. Die, met een bovenaardsche intuïtie begaafd, niet behoeven te lezen, om tóch wel te beseffen, hoe een auteur is. En zij schijnen dus wèl een ‘weten’ te hebben, - tenminste dat verbeelden zij zich, maar in elk geval géén geweten tegenover den door hen be(mis)handelden auteur. Aanvaarden, berusten, is het eenige, wat den auteurs overblijft; zij kunnen de critici niet dwingen hun werk te lezen, zij kunnen hun geen eerlijkheid bijbrengen.
En ik vermoed, dat Vicki Baum zich wel van haar waarde bewust zal zijn, en eenvoudig glimlachen, als haar werk wordt uitgescholden voor Kitsch. En mogelijk denkt ze: Doe het mij maar eens na. Evenals Professor Bolland altijd zei, wanneer men hem verachtelijk verweet, dat hij ‘goochelde met de taal’. (Vergelijken is hier natuurlijk geen gelijk stellen.)
Zooals ik zei, is het boek Hell in Frauensee interessant om de uitbeelding der verschillende vrouwentypen. Ze onderscheiden zich allen van elkaar, maar zijn figuur voor figuur ten voeten uit, en in kranige gaafheid beschreven. En hoe direct is de beschrijving, zoodat men een meisje of vrouw onmiddellijk, als in levenden lijve voor zich ziet.
Pauline Mayreder.... Puck.... Puck's moeder, de excentrieke, de zonderlinge evenwichtsloooze.... Karla Lyssenhop.... May.... (en hoe onderhoudend en vol verscheidenheid is de omgang van Urban Hell met deze vrouwen geschilderd....) Fräulein von Brinckmann.... Anika....
Boeiend zijn de romans van Vicki Baum altijd. En.... geen enkele lijkt op een andere. Telkens beschrijft zij een nieuw milieu, en.... zij doet dit met een krachtige stift, èn met volledige kennis. Hoe goed is de sfeer van het kleine zeeplaatsje weer- | |
| |
gegeven, hoe uiterst gevoelig natuurgetrouw doet het waterelement het, in dit boek, en welk een voortreffelijk fond is het voor de gebeurtenissen, die zich tegen dezen achtergrond afspelen....
Hell, de jonge, moderne man beleeft alle ondervindingen en avonturen die een knappe, aardige, moderne jonge man in een afgelegen oord, waar niet veel afwisseling is van anderen aard, beleven kàn. En daar hij niet alleen mannelijk, maar ook zeer menschelijk is, en geen ouderwetsche ‘held in deugd’, gaat hij wel eens op de amoureuse avances der hem omringende vrouwen in. Maar het blijft tusschen hen en hem toch altijd: tout, excepté toot. En zelfs uit de spannende scène met ‘die Bojan’, - de actrice ‘kam er durch’.
....Das dauerte ein paar Minuten (dat Urban Heil zweeg en Camilla Bojan zweeg).... und diese Minuten sausten, sie drehten sich, sie dufteten nach Frau und bitterem Parfüm, sie wälzten sich über Hell hinweg, wie etwas Schweres und Rasendes und Katastrophenhaftes: ein Schnellzug, ein Brand, ein Einsturz....
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Es war sehr gefährlich hier, aber er kam durch....
En zoo gaat het telkens. Uit alle verleidingen en hoogst precaire omstandigheden, ondanks kommer en gebrek en honger ‘kommt er durch’.
En al deze gevallen worden ons zoo licht en bevallig voorgedragen, dat wij geboeid en dikwijls verteederd verder lezen, zoo ongeveer als met de Bubenreise het geval was.
Maar dan wordt het heel erg met Hell. Hij kwetst zijn arm aan een roestige spijker. En verwaarloost de wonde, zoodat deze al pijnlijker en onrustbarender wordt, totdat ten slotte bloedvergiftiging moet worden geconstateerd.
Dit onbeschrijflijke lijden wordt door de schrijfster met meesterschap geteekend. En menige jeugdige lezeres zal onder de lectuur hebben gebeefd om het lot van den sympathieken Hell. Maar oudere en levenswijze lezers weten wel, dat Vicki Baum, bij al haar wereldkennis en werkelijkheidszin, niet onbarmhartig is, en, als het maar even kan, op een ‘happy ending’ aanstuurt.
| |
| |
Het kan, in dit geval. Want Hell, in een ziekenhuis opgenomen, en bedreigd door dood of een arm-amputatie, ‘kommt’ ook ditmaal ‘durch’. Hij krijgt zelfs de verrassing eener lotsverbetering, èn het meisje, van wie hij altijd het meeste had gehouden: May Lyssenhop.
Niet willekeurig niet onlogisch, niet geforceerd is het gelukkige einde bij deze schrijfster. Men voelt, dat het kan. En in dit geval verheugt men er zich over. Dit slot behoort bij het geheele boek, zooals Vicki Baum met haar zuiver en indringend aanvoelingsvermogen natuurlijk geweten heeft.
* * *
De roman Die Tänze der Raffay heb ik niet ter lezing kunnen krijgen, zelfs niet bij de bestelling van het boek, noch in een leesbibliotheek. Ik kan er dus niets over mededeelen. De overige, hierboven genoemde boeken, en die ik nog later noemen zal, zijn allen in mijn persoonlijk bezit.
| |
Stud. chem. Helene Willfüer.
Toen deze geschiedenis van een jong meisje verscheen, schreef een Keulsche studente aan Vicki Baum:
‘Sie fühlen um was wir ringen, um was wir kämpfen....
Blijkbaar heeft Vicki Baum hier dus een greep gedaan uit het volle menschenleven. En waarheidsgetrouw en met vol begrip.
Maar toch weer Kitsch? Ook deze roman? Altijd maar weer Kitsch? Maar recensenten, leest ge dan niet? of leest ge alleen letters, zooals een kind, dat pas met de spelkunst is begonnen, en ontgaat de eigenlijke inhoud, de ‘portée’ van wat er feitelijk staat, u ten eenenmale?
In het land, waar dit boek ontstond, wordt het ‘ein groszer Roman’ genoemd. Maar eenzijdige critici, die soms met hun door politieke tendenzen vertroebelde hersenen, absoluut averechts oordeelen, vonnissen zelfs het ernstigste, meest studieuse werk van een toevallig populaire schrijfster als Kitsch.
| |
| |
Toevallig? Neen. Vicki Baum is niet ‘toevallig’ populair, maar door haar werkelijke bekwaamheden; haar keuze en bewerking van materiaal, haar diepgaand gevoel, haar geheel verantwoord realiteitsbegrip.
Het exemplaar van Helene Wilifüer, dat ik bezit, behoort tot de 43-50.000 in de Berlijnsche Ullstein-Bücher-uitgave. Hoe wordt zij gelezen, Vicki Baum! En zooals ik in het begin van deze studie al opmerkte: het feit der veelgelezenheid wekt bij sommige, niet veertien karaats-recensenten altijd weerzin, verzet, opstandigheid.
Enfin, zoo is het nu eenmaal. En wat hebben wij ons eigenlijk te storen aan onrechtvaardigen of.... onvolwaardigen, als wij zelf van een boek kunnen genieten, en zoo vrij van vooroordeelen en vreemde bijmengingen zijn vanbinnen, dat wij onze lectuur ook kunnen waardeeren.
Goddank, waardeeren, wat ik in andere auteurs voor goeds heb gevonden, heb ik altijd gekund.
Helene Willfüer is een kind van dezen tijd. Zij is ten voeten uit gegeven in haar uiterlijkheid zoowel als in haar innerlijkheid, in haar leven, zoowel als in haar werk. In haar lot spelen twee mannenfiguren een groote rol. Rainer en Professor Ambrosius. En dan haar kind.
Het is door den aan Lebensüberdrusz lijdenden Rainer, dat de jonge Helene zich laat beïnvloeden, en met hem tot een zelfmoordpoging komt.
Hoe goed, hoe voortreffelijk is Helene's stemming vóór den dood. Zij is vastbesloten, en het einde, veroorzaakt door een inspuiting boezemt haar geen angst in. Alles gaat rustig en eenvoudig zijn gang. Maar.... op het uiterste oogenblik ontwaakt haar leefdrift met zulk een hartstochtelijke kracht, dat zij vlucht, vlucht als een waanzinnige, van de plaats des onheils en de veiligheid van een nieuwe toekomst zoekt.
De jonge Rainer, sterker naar het niet-zijn verlangend en vastbeslotener, geeft zich den dood.
Het leven van Helene is verre van gemakkelijk, neen, het is één voortdurende worsteling, één onafgebroken struggle for life, één opeenvolging van moeilijkheden. Maar ook zij, evenals Hell, slaat er zich door. De ontembare energie van het, in het vuur
| |
| |
der tijdsomstandigheden gestaalde meisje doet haar allen nood en alle zwarigheiden te boven komt, totdat zij eindelijk de rust en den vrede vindt in een huwelijk met Professor Ambrosius, naar wien altijd haar verlangen en haar sympathie is uitgegaan.
Met een bewonderenswaardige kennis van zaken, waaraan waarschijnlijk wel een zeer lange studie is voorafgegaan, beschrijft Vicki Baum ons weder een geheel ander terrein, namelijk dat der medische wereld.
Een leek kan natuurlijk niet oordeelen over de juistheid en de waarde van der auteur medische kennis, maar elke lezer zal moeten erkennen, dat alles, wat hier behandeld wordt, zeer ‘echt’ aandoet.
En de wijze, waarop in dit boek gezocht wordt naar een nieuw geneesmiddel, totdat het eindelijk gevonden wordt, en hoe er dag en nacht wordt gearbeid, ja, gezwoegd, totdat de deelnemers zich óp moeten houden met ‘kola’ of morphine, en zich met ijzeren kracht in bedwang houden, om maar steeds geduld te oefenen, geduld, geduld, en na elke mislukking en teleurstelling, onvermoeid weer opnieuw beginnen, is ongelooflijk pakkend en interessant. En eindelijk is het nieuwe geneesmiddel, de ‘testinucleose’ gevonden. Maar dan moet het beproefd worden, tienmaal, honderdmaal beproefd, eer het als heilsmedicijn aan de menschheid kan worden gegeven.
Kitsch, dit alles, Kitsch? Laten we er ons maar niet over verontwaardigen, alleen maar eens schouderophalend lachen.
| |
Eingang zur Bühne.
Dit boek was Vicki Baum's eerste werk. De vervoeringen en het smachten van jonge menschen worden er in geschetst, die hun eerste schreden doen ‘ins verwirrende Reich der Kunst’.
‘Zart und leidenschaftlich, sehr reizend und ein biszschen traurig ist dieses Erstlingswerk von Vicki Baum, zegt de pers.
Ja, ‘reizend ist es sehr’, dat is waar. Goed, natuurlijk geschreven, en u daardoor vasthoudend van de eerste tot de laatste bladzijde. Maar mij persoonlijk heeft de Eingang zur Bühne niet zooveel gedaan.
De zelfmoord van het meisje voelt men reeds sinds de eerste
| |
| |
bladzijden aankomen, en dit feit, dat we van Vicki Baum in 't geheel niet gewend zijn, en welke.... gemakkelijkheid, zou ik het willen noemen aan den roman iets conventioneels geeft, maakt dit boek meer tot een gewoon soort roman, zooals er wel meer worden geschreven. Maar.... het was haar eerste werk. En de sfeer van het tooneel is voortreffelijk geëvoqueerd. Maar de schrijfster was hier nog niet zoo zeer op dreef, zij beheerschte haar stof nog niet zoo volkomen, als in het sterke, soliede boek Helene Willfüer, waar het probleem der ongehuwde moeder behandeld wordt, zooals zij tegenwoordig volle vrijheid geniet, maar ook de volle verantwoordelijkheid draagt. (De omzet, zie ik, heeft thans al de 115.000 bereikt.)
Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe.
(Slot volgt.)
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd