De Nieuwe Gids. Jaargang 52

[p. 442]

Non deve mai pensar l'uomo... door B. Wille.

....dus niet piekeren zal de mensch, zei de Italiaansche kolonel tegen Goethe op diens ‘Italienische Reise’. - En wanneer op een winterdag de nevels bijzonder diep en zwaar over de stad Amsterdam hangen, kon het wel eens gewenscht zijn de luchthartige woorden van den braven Italiaan waar te maken - men kon eens de schilderijen uit zijn land gaan bekijken in het eerwaardige Rijksmuseum - men kon den duivel wel eens door Beëlzebub uitwerpen....

Wij weten, dat daar een blonde Madonna van Fra Angelico hangt, een blonde Madonna in een sinfonie van blauw en goud. Het kind (het leven) is blond als zijn moeder, alles is zoo rein en schoon en gouden. De moeder is zelf nog een kind, rein en schoon zooals de witte lelie, die het kindje in zijn hand houdt. En door alle eeuwen heen is der Madonna kind geboren in den tijd van zijn schilder. Het symbool van het leven is dat kind, van het licht en de vernieuwing. Goud en blauw - hoe mooi is toch het leven! - Ook de vrouw van Veronese is ‘blond’, maar de jonge man van Filippino Lippi is een Italiaan: zijn gelaat is geel-gebruind en zwart is zijn haar; zeer donker en zeldzaam onverdiept zijn de verdiepte oogen. Merkwaardig is dat ‘onverdiept - verdiept’, doch zóó zijn die oogen, dieroogen zijn het. En zwart is zijn habit en groen (wat voor een groen) zijn vest. Deze man kan eigenlijk ook enkel maar ‘Filippino’ heeten, Filippino zooals zijn schilder. - In de stad van Francesco Bacchiacca, waar de straatjes smal en steil langs hooge rose of grijze huizen opstijgen, ruikt men de zee, de blauwe zee, die aan alle kanten van Italië is. En niet te verwonderen zal het zijn, wanneer straks - tusschen de Italiaansche kleinburgers in - de twee jagers van Tiepolo verschijnen in de stad van Bacchiacca, die

[p. 443]

zeker Savona is of San Remo, twee jagers in een half klassieke, half middeleeuwsche kleedij: sandalen aan de vlugge voeten, met een waaiend schouderdoek en niet veel meer, met pijl en boog en koker, een edel instrument.

Tot, door een wijden boog naar een andere zaal toe, ineens de weg naar Nederland zich opent, Nederland: de grachten zijn vol ijs en druk van een onwaarschijnlijke koude pret, die schaatsenrijden heet. Maar in de binnenkamers staan de stoven onder de zware eiken zetels, stroop en wafels liggen klaar op de zware eiken tafel en de Goudsche pijp. En bij de oesters en het heerlijke roggebrood glanst een groen Boheemsch glas. In de kamer ernaast - denkelijk - zitten intusschen statige mannen met hoogen hoed en witten kraag voor een tafel met een dieprood kleed erover heen te ‘piekeren’. Dezelfde mannen, die in het voorjaar - aanstonds - hun kermislol zullen hebben; rond zijn de heupen der waardin en rond en hoog haar blanke boezem. De handen der mannen piekeren niet lang bij zooveel verleidelijke dingen en den brandewijn erbij. - Ver over het IJ-water vertrekken hun schepen naar de Indische gewesten en achter (achter) in een wazig blauw-grijs licht blijft hun goede stad. Het laatst zien zij dan nog den toren van de Oude Kerk. En wanneer de lucht stil is en de wind komt uit het Zuiden, dan zullen zij haar klokkenspel hooren - even nog -; zooals zij het hoorden, toen zij kinderen waren en op de stoep van vaders huis op één der IJ-kaden speelden, of toen zij met hun meisje op een juli-avond in het warme gras aan den dijk bij Schellingwoude lagen, of toen de zwarte koets met de doodkist van moeder de hooge brug bij den Oudezijds-Voorburgwal opreed. Ze zullen dan iets nats in hun ooggin voelen en verdomme zeggen, daar zijn ze Hollanders voor. - Oneindig zal ons heimwee zijn, waar en hoe dan ook, bij het kleine deftige huis van Pieter de Hoogh ergens aan den kant der stad. Het staat in een milde zon, rustig, goed en vertrouwd. En toenmaals reeds, in 1650, dronk men kwast op een warmen namiddag in den zomer.

Bij het weggaan is ‘het bruidje’: zijn hand (Rembrandt's hand!) rust op de borst der jonge vrouw. Weert zij zijn hand of houdt zij die hand vast met de hare? Smartelijk en peinzend is hun gelaat - en zij hebben toch het geluk der gansche wereld - smartelijk en peinzend....