De Nieuwe Gids. Jaargang 52

[p. 436]

De dichter Mathias Kemp door Max Kijzer.

De Maastrichtenaar Mathias Kemp is de maker van eenige bundels kleurig verbeelde gedichten. Een groot dichter is hij niet. Zijn gezamenlijke poëtische arbeid bevat daarvoor te veel vlakke, weinig sprekende gedeelten. Hoewel hij niet buitengewoon vruchtbaar is, was hier toch nog een sterke schifting op haar plaats geweest. Een bloemlezing uit zijn bundels Ravijnen, Stroomversnellingen en Doortocht zou echter het geheele Zuiden op hoogst verdienstelijke wijze vertegenwoordigen. Ik zou hier dan gaarne zijn geheele jeugdgedicht Het Wijnroode Uur in opgenomen willen zien, evenals De Zeven Broeders. Verder uit den bundel Ravijnen een wijs vers als Schriftgeleerden en Volk, het romantische gedicht. Een Vertelling, het diepe, oorspronkelijk verwoorde en bezonken vers Achter de Kalmte. Uit den bundel Stroomversnellingen nam ik zeker het kleine gedicht Zomernacht en de langere gedichten Bravour en De Groote Drijver. Ook deze gedichten zijn zeker niet geheel vlekkeloos. Zij geven echter aard en nuance van het temperament weer van dezen typischen dichter en ook bewijzen zij een telkens weer doorbrekende en onmiskenbare scheppingskracht. In zijn gaafste visioenen leven fleurigheid, voortplantingsdrift en een spontane natuurverliefdheid, die verzen weten op te wekken, die met hun geschakeerd beeldenspel lijken op de bonte tafereelen van kostbaar bewerkte gobelins. Uit zijn laatste bundel Doortocht zou ik de meeste gedichten in een bloemlezing uit zijn gezamenlijk werk stellig opnemen.

Het beoordeelen van kunst vind ik een gewetenszaak. Met een

[p. 437]

gedicht leeft men soms langen tijd alsof het een levend wezen was. Het bekoort u, het bekoort u nogmaals. Na een tijd herleest ge het en.... valt het u tegen. Toch zijn er maatstaven waaraan ik hecht, die ik verdedigen kan en die voor mij een stellige waarheidsnorm bevatten. De dichter Mathias Kemp is als kunstenaar zeer zeker een moeilijk te beoordeelen persoonlijkheid, omdat zijn vers als technisch en taalkundig probleem niet altijd al te stevig in zijn taalscharnieren staat en omdat zijn visies, gedachten en bedoelingen niet altijd precies omlijnd zijn. De voorstellingen die hij opwekt blijken meer dan eens vaag en bedacht, meer verstandelijk intermediair dan spontane, voluit dichterlijke ontboezemingen. Er is iets nuchters dat stuit, iets cerebaal-rhetorisch dat terugdringt. Zijn langste gedichten zijn soms in artistieken zin het meest machteloos. Zijn broer Pierre zou met een misschien nog dunneren bundel het Zuiden rijker en gaver vertegenwoordigen. Het sensueele, soms sexueele, moedige en kleurige vers van den dichter Pierre Kemp is tastbaarder, aardscher, geuriger, prikkelender dan het vers van den geroutineerderen Mathias. Pierre's verlichaamde stem uit zich veel dichter in de nabijheid van het wonder. Pierre is door het wonder bezocht. Mathias spreekt ervan. Op velerlei wijze kan de dichter dit geheim dat leeft achter licht en duisternis benaderen. Hij heeft er slechts voor noodig: de bewogen stilte van den peinzer, het zangerig geneurie van den lyricus en de bitterheid die met het woord wil slaan en veroveren van den dramaturg. Mathias Kemp probeert en vertelt te veel, maar onthult te weinig. In de ware kunst wordt de stilte dof als een winternacht. De dichter vereenzelvigt zich met de nachtstilte. Er bestaat een luidloosheid van een zomermorgen, die welluidend wordt door het taalinstrument van den poëet. Het blauw van den hemel zingt in de heldere oogen van den onstuimigen kunstenaar. Er is een stilte, blinkend als een lach op het gelaat van een jonge vrouw. Er is een dofheid, een klankloosheid, een versterven en bewegen dat oneindig droef maakt. Het romantisch verlangen leeft nog en zal, al is het nog zoo verborgen, te allen tijde in den nuchtersten kunstenaar blijven leven, indien hij werkelijk den naam van fantast verdient te dragen. Er is een stilte van Leopold, een klankvolle stilte van Boutens en een waaiende,

[p. 438]

ruischende van A. Roland Holst. Er is de bronstige nachtkalmte van A. Besnard, maar er is ook de losbarstende drift van den fantasmagorischen Emile Verhaeren en den lyrischen Karel van de Woestijne. Er bestaat de tragische en dramatische, bonte en assoneerende vormdrift van Herman van den Bergh. In zijn beste oogenblikken is de heidensche natuurminnaar en naieve katholiek Mathias Kemp verwant aan den dichter van De Boog. Deze verwantschap treft ge in het Wijnroode Uur aan en in De Zeven Broeders, dat gekartelde landschap vol rosse kleuren, maar dan merkt ge ook, hoeveel vlakker het vers van den Limburgschen Herman van den Bergh is. Voor den aandachtigen lezer zal er op te merken zijn, dat in de langere gedichten van Mathias Kemp de natuurbeschrijvingen en menschverbeeldingen soms gelijkenis vertoonen met de lyrische epiek van den Vlaamschen prince des poètes Karel van de Woestijne in zijn verrukkelijken bundel Zon in den Rug. Maar waar Karel van de Woestijne èn klassiek èn levend is, wordt Kemp romantisch en abstract. De inhoud van zijn gedicht en voorstelling is te afgezaagd, maar toch geeft de verwoording af en toe een zuiver poëtische gewaarwording. In Kemp leven Pan en de heilige Arnulphus naast elkaar. Hij zoekt het zingenot van al het natuurlijke en den troost in het goede geloof. Hij heeft de wereld van zijn innerlijke structuur en honderden kilometers begroeide aarde die men ruimte noemt, afgezocht om verstilling te vinden voor zijn strijdende en contrasteerende driften. Men bemerkt het aan sommige rust schenkende en van berusting getuigende gedichten.

De mensch Kemp heeft zichzelf getemd. De Zuiderling Karel van de Woestijne was ontembaar en zou dit gebleven zijn, al was hij honderd jaar geworden. Zoo de vurige Israëliet Jacob Isr. de Haan in het Noorden van ons land. J.I. de Haan was gezegend met de zege en den vloek van het Oosten en het Zuiden. De kilheid van het Noorden is hij ongedeerd voorbij gerend. In den Zuiderling Mathias Kemp leeft de voorzichtigheid en de hooge boord van den Noord-Hollander. Zijn vuur is wel eens een imitatie vlam, zijn driften zijn te temperen. Veel kwaads maakt hij goed, omdat hij enkele malen ziet met dichte oogen, omdat dan de geest van een profeet zich in hem voltrekt en zijn visie stijgt tot visioen. Er is te veel geborneerdheid in dezen

[p. 439]

mensch-kunstenaar. Hij heeft veel gewandeld, maar zich niet voldoende vermoeid. Hij heeft geleefd, maar niet fel genoeg om zijn geheele talent te ontplooien. Hij heeft gedroomd, maar hij is er te blij om. Hij heeft gedacht, maar zijn ideeën zijn niet kultuur-doorvonkt. Echt en waar in hem is, dat hij als het verwonderde kind is blijven zoeken naar het steeds weer wijkende land, waar aarde en hemel als het wonder der wonderen in elkaar vloeien. Hij heeft het leven klein bevonden en het verlangen groot. Er leeft in zijn beste oogenblikken een vroom zoeker, een twijfelaar, een verminkte door den strijd van ziel en lichaam, die ieder kunstenaar heeft uit te vechten, naast het blij natuurverrukte kind. De zaligheden, de gevloektheid en het dienen, waarvan de katholiek Bernanos zich in volle overgave ontlast, zijn hem niet voorbij gegaan. De verwoesting, die tengevolge van het enkel erotische en sexueele een Carnavalsdeerne tegemoet gaat, heeft hij geestig, ruim en gevoelig bezongen. Wanneer hij alle betrekkelijkheden verliest, zijn taalinstrument volkomen in zijn macht krijgt en man tegen man zijn partij uitvecht met het leven, dan is zijn stem waar, zijn gedicht goed. Dan tempert een essentieele zakelijkheid zijn bonte fantasie, die zich beweegt van een geldkoning af tot een purperen bloemenregen toe. Hier verliest hij zijn wijdloopigen trant en komt tot een zuiver artistieke samenvatting. Zijn gedichten krijgen ongekende accenten. Zijn taal wordt helder, zijn rhythme deinend, zijn vers breed. Heiligen worden concreet als wapperende toortsen. Hun vleesch wordt panters en leeuwen tot voedsel verstrekt. Zijn vers krijgt een paarsen gloed. Het wordt aardsch en juist daarom vertolkt het iets van het onvertaalbare heimwee des dichters. Nietig staat de mensch tegenover den ongekenden kosmos. Zoo wil ik Mathias Kemp terugzien zonder reserve en zonder phrases.

IJscontinenten schuren over vergruizelend dal.
Een moordenaar zoent zijn liefje;
en een ziener stoeit met een diefje....
De aard botst op steenen nevels, verdampt in het heelal.

(Doortocht Blz. 45).