De Nieuwe Gids. Jaargang 52

[p. 239]

Zichtbare onzichtbaarheid door Max Kijzer.

1. Het vaste standpunt is God.

Omdat de mensch mensch is, kan hij dus niet ononderbroken vast van standpunt of consequent zijn.

2. Wie den mensch bepaalt, moet dit trachten precies en volledig te doen. Hij dient dus voor al het andere te begrijpen, dat den mensch bespreken mede inhoudt zijn drang naar God, het heelal, het dier, de stof, de wetenschap en de kunst te bespreken.

3. Een goed psycholoog kan een slecht astronoom zijn. Precies gezegd: wie er de flair voor heeft om het menschelijk karakter te begrijpen, kan een zeer oppervlakkige kennis bezitten van den stand der planeten. Het zij zoo.

Elke bespreking eischt zijn specialist. Wellicht moet de mensch door twintig of meer cultuur-specialisaties bepaald worden. Het in 2 beweerde blijft van kracht: menschbespreking is geest- en kosmosbespreking, cultuurbeschouwing in wijdsten zin.

4. De eenvoudigste vorm van den mensch is het kind.

Het instinct (de geest) van een kind van enkele jaren is ontwikkelder dan het instinct van het vernuftigste volwassen dier. Waaruit men kan volstaan, dat de geest van den volwassen mensch in vergelijking met al het andere op aarde van hoogste orde is.

[p. 240]

5. En niet alleen in vergelijking met, dus in betrekkelijken zin, maar ook absoluut beschouwd. Want de mensch is het eenig levende met drang naar God.

6. Van Gods grenzenlooze vormen wordt de kunstenaar het meeste gewaar.

7. De grenzenloosheid Gods openbaart zich op aarde als schoonheid.

8. Degene onder de kunstenaars, die de ontroering van deze schoonheid te boven is, er niet meer door geraakt wordt of er blind voor is geworden, is de mysticus. Zijn visie heeft zich vereenigd met het grenzenlooze en grenzenloos-klare meer Gods.

9. Ook de mysticus vertoeft in den mist, in de wazigheid. Hij verblijft er niet. Het is zijn poort, zijn doorgang naar het klare. De mysticus is de ziener van het licht na de schaduw, van den dag na den nacht.

10. De kunstenaar-ziener, de fantasmagorist, de picturale visionair ontvangt als Gods geschenk een kleuren- of lijnenspel op dit deel van het geheel, op dit partieele van den kosmos dat wij aarde noemen.

11. Het kind als symbool bekeken is: voorstadium van het absolute Geheel en tegelijkertijd voor den volwassene herinnering aan het absolute Geheel.

Het kind is nooit kind genoeg. Slechts de mysticus is volledig kind.

Het kind als kind heeft den weg niet bewandeld, namelijk den weg des geestes, den zielekruistocht waarin God zich spiegelt.

12. God is alles, maar ik ben niet niets. Daarom kan ik Hem nog niet ontvangen, nog niet zien.

[p. 241]

13. God is God en de mensch is aarde.

Wanneer de mensch zal zijn wat hij behoort te zijn, ziet hij zijn tegendeel.

Wie op verboden terrein komt, vindt den weg niet vrij.

De mensch heeft zich toegeëigend wat hem niet behoort en hiermede zijn eigen aanvankelijk vrije gezicht (uitzicht) verduisterd.

14. Het Geheel is een wonder.

Het is dus naief welke bijzonderheid of welk deel dan ook als een wonder aan te gapen.

15. Niet één mensch is zoo dom als een ezel, doch met volmaakte rechtvaardigheid glimlacht God om beiden gelijkelijk.

16. Misdaden mag men niet doen; den Bijbel moet men lezen.

17. Toets Uw daden aan Christus.

De aarde waarop ge leeft is wondender dan kruishout en spijkers.

18. Wie zich tot Christus wil oprichten in vollen vrede des harten, wie boete wil doen en martelaar moet zijn in vollen vrede des harten, is niet hoogmoedig.

19. Wie, al is het op hoogen ouderdom, nog kort voor zijn dood den vrede des harten ontvangt, wischt de zonden van allen uit.

20. Wie goed is en redelijk ontvangt den uiteindelijken vrede, de rust des harten. Godheid en wijsheid zijn echter de moeilijkst te veroveren grootheden.

Wie niet weet, voelt en ademt, dat alle goedheid en alle wijsheid van en bij God is, is niet goed en niet wijs.