De Nieuwe Gids. Jaargang 52

[p. 44]

De eerste ontdekkingstochten door Henri van Booven.

Gij wilt het misschien niet gelooven, omdat gij ze zelf niet bijgewoond hebt, en tóch waren déze ontdekkingstochten ontzaglijke gebeurtenissen.

Gij zijt de man die van ruimte houdt, die verre reizen maakte. Gij bevond U te midden van wervelstormen, aardbevingen, vulkanische uitbarstingen en hebt daarna onverhoeds schipbreuk geleden omtrent Kaap Guardafui.

Bijtijds gered, was het u toen vergund om, als gewoonlijk rustig temidden der woelende wateren, betere tijden af te wachten....

Maar, één vraag:

Herinnert gij U nog Uwe alleréérste ontdekkingstochten? Die zijn lang geleden ook met een schipbreuk begonnen. Hoog op den zolder hebt gij toen met uw neef en nicht van daar aanwezige planken en een kachelpijp een groote boot gebouwd. Varend uit den oceaan werd een breede rivier opgestoomd. In leege petroleum blikken vlamden de vuren zoo fel, dat gij uw vingers danig brandde en uwe haren begonnen te schroeien.

In ieder geval heugt u nog een ongenadig pak slaag, u daarna toegediend.

Toch hebt gij het niet opgegeven.

En zoo zijn wij allen geweest, zoo begonnen en vervolgden wij allen den langen onderzoekings- en ontdekkingstocht van het leven.

Het is twee uur in den Zaterdagmiddag.

Het regent niet meer, en na den stormachtigen wind, die wat ging liggen, is het op eenmaal mooi weder geworden.

De wolken zijn bijna alle verdwenen en de zon straalt op de gevels der huizen aan de overzijde der breede straat.

[p. 45]

‘Vader? Wil je wat op je kleinzoon passen? Moeder en ik gaan boodschappen doen, over een uurtje zijn we terug.’

Ik had andere voornemens, maar voldoe aan het redelijk verlangen mijner dochter.

De vrije Zaterdagmiddag brengt mij tijdens dit bezoek wel iets heel anders dan gewoonlijk, ik zal van aangezicht tot aangezicht zijn met een jongetje, dat omstreeks tien maanden geleden het levenslicht zag.

‘Hier is hij’, zegt de jonge moeder.

‘Hij heeft zijn kruippak aan, want hij doet al twee dagen hardnekkige pogingen om te staan en te kruipen. Zet hem straks in zijn box, en neem hem er weer uit als hij al zijn speelgoed daarbuiten heeft gezet; laat hem dan wat door de kamer scharrelen. Als hij slaap krijgt, leg je hem maar weer in zijn box.

De raadgevingen en voorschriften zijn kort, helder en duidelijk. Reeds is het heerschap, in het doelmatige pak gestoken, mij ter begroeting aangeboden.

Er wordt vlug afscheid genomen.

Hij kijkt zijne moeder, hem zóó vertrouwd, nauwelijks aan, maar op grootvaders das en dasspeld wordt onmiddellijk de aanval geopend met tien gretig tastende vingers. Daarna is het gelaat aan de beurt, vervolgens de haren.

Grootvader laat gedwee, toch met eenige tegenzin, toe, dat een behaaglijk kirrend kleinzoon hem in enkele seconden doet verworden tot een verwilderd wezen met dooreen gewoelde haren en ontredderde das.

‘Dat gaat zoo niet kerel. In je park met jou. Hier is je wollen hond, je elastieke ruiter te paard, de twee gele en roode balletjes van rubber, en je mooie goudvisch en je zwaan.’

Meteen zet ik hem in zijn domein van houten spijlen, wandel daarna naar het venster en kijk naar buiten.

Het is harder gaan waaien.

De wind rukt aan de half verdorde bladeren der jonge boompjes, en doet deze buigen en terug zwiepen, een man holt achter zijn hoed, die veel harder weg zwiert dan hij loopen kan.

Ik ga weer zitten.

Wat is het ventje stil in zijn park....

Hij is bezig om daarin behoedzaam rond te kruipen en betast

[p. 46]

zijn wit wollen hondje met het glimmende, zwarte oog. Hij poogt het op den kop te plaatsen, neemt het daarna vast, en duwt het tusschen de spijlen door, het vloerkleed over, zoo ver van zich af als hij kan.

Ook de goudvisch en de statige, witte zwaan van celluloïd worden lang bekeken en vervolgens op een andere plek, buiten zijn vierkante meter grondgebied geschoven.

Het laatst gaan het roode en het gele elastieke balletje. Hierna tracht hij ernstig en vergeefs om alles weder naar zich toe te trekken, maar hij heeft dit zelf onmogelijk gemaakt, hij kan nauwelijks iets daarvan aanraken.

Desniettemin maakt hij geluiden van tevredenheid en ingenomenheid en het telkens herhaalde Ai, dai dai.

Vervolgens langdurige pogingen om zich, de houten box, spijlen omklemmend, overeind te werken....

Het trage rondbewegen in de box die bij den haard staat, is thans hervat.

Wat is dat voor een vondst?

Een klein, wit wollen pluisje.

Het wordt allerzorgvuldigst bekeken, betast met de toppen der nog zoo heel kleine vingertjes; het onderzoek duurt minuten lang.

Een wollen pluisje schijnt iets heel gewichtigs, want het blonde hoofd wordt naar mij opgericht en een paar donker blauwe, heel heldere oogen kijken mij aan.

Dan is er weer de grootste aandacht voor het pluisje, het gezichtje buigt zich er diep ever heen en het geluid Oh.... Oh.... weerklinkt, terwijl het handje vele malen nadrukkelijk op den grond klopt.

‘Een pluisje vent, anders niet’, zeg ik.

Het blonde hoofdje blijft er echter over heen gebogen. Deze ontdekking moet wel bizonder zijn.

Een zware automobiel dreunt op straat voorbij, en het hoofd richt zich naar het balcon; het kijkt nu blijkbaar in de richting van de wit geverfde daklijsten der huizen aan de overzijde, die er in de Octoberzon onwerkelijk blinkend uitzien, schittering van lijnen tegen het hemelblauw.

‘Mooi die huisjes hè jongen?’

Het ventje blijft kijken, geboeid, naar den overkant.

[p. 47]

Nieuwe, fellere stormvlagen rukken langs de vensters.

De heldere oogen zien mij even aan. Hij glimlacht en zegt:

‘Huuhh.... Huuhh’, zet zich nogmaals vol aandacht met beide armen in steun, fier het hoofdje geheven.

Het is alsof hij de tegenstelling van de dakenschittering en het hemelblauw in zich opneemt.

‘Wat een wind alweer, hè kerel? Maar hier is het goed. Zou je wel eens buiten je hekje willen? Wat rondkijken in de kamer?’....

Zoodra hij buiten de spijlen is, kruipt hij voortvarend langs zijn speelgoed naar de kachelplaat, betast de figuren in den ijzeren haardrand. Nauwkeurig volgen de vingertjes het ornament, en het ‘Oh!’.... ‘Oh!’.... laat hij weer hooren.

De reis gaat verder.

Onder de tafel opent zich een nieuwe wereld. De tafelpooten worden nu punten van een grondig onderzoek. Waarvoor ziet hij het snijwerk, die diep liggende krullen, afrondingen en steunsels aan? Hooger, als een koepel, uitgestrekt en beschermend, welft zich het tafelblad in geheimzinnige schemeringen.

Het hoofd blijft weer lang opgericht, en het onderzoek bevredigt, want een veel herhaald, opgewekt ‘Ai, dai, dai.... weerklinkt, gevolgd door het begin van een kreet, een soort gejuich......

De reis vordert in de richting van de kamerdeur die openstaat, en toegang geeft tot een portaal en de trap.

Als ik aan de trap denk, verschijnt deze voor mij als een diepe, zwarte afgrond, een valkuil naar de witte marmers bij de breede voordeur.

Maar ik zal goed op hem letten.

En zoo krijgen de plooien van een afhangend divankleed nog een beurt, en een heel lange beurt, de koperen trekkers aan de lade in het buffet. Deze worden onder vreugdekreten herhaaldelijk opgetild en neergeklept.

Maar bij de openstaande deur is beneden aan de deurpost een kruk van de radio, die eenige centimeters de kamer in wijst. Hiermee wil hij nu ook kennis maken. Beide handjes omklemmen de kruk, trachten er beweging in te brengen.

Wat zou hij met het gele, elastieken balletje doen, als ik hem dat toerol?

[p. 48]

Even laat ik hem dat zien, rol het over den grond. Hij tuurt er gespannen naar tot het stil ligt en gaat er daarna zonder aarzelen op af, pakt het aan, bekluift het.

Ik rol het nogmaals langs den vloer, en snel kruipt hij er naar toe, neemt het op met een handje, klopt er mee op den grond, kijkt mij trouwhartig aan, glimlacht.

‘Aardig balletje toch, hè vent.’

Maar trager en trager klopt het handje en het blonde hoofd laat hij op den grond neer. Even rust het daarop en de heel heldere, blauwe oogen turen weer naar de lichte gevels aan de overzijde der straat, waardoor de storm al feller en feller giert.

Plotseling betrekt ook de lucht. Het weer gaat heel en al veranderen.

Even verlies ik mijn jongetje, dat opnieuw in vertrouwelijke samenspraak is met de koperen buffethengsels, uit het oog, terwijl ik naar het venster stap.

Donkere wolken jagen nu laag door de lucht. De storm neemt in hevigheid toe. De straatgeluiden klinken als verscheurd uit de diepte. Een vliegende storm jaagt over de stad.

En daarbuiten in de menschenwereld stormt het ook. Dáár is nu die zelfde schrikkelijke bewogenheid, daar is dat eeuwige stooten en botsen, daar zijn die altijd strijdige belangen, daar is de oorlog en het roode licht van zijn branden en al zijn gruwelen....

Een geweldige windstoot doet iets in het huis neer of dicht slaan....

Ik heb mijn jongetje niet geheel uit het oog verloren.

Hij maakte zich juist gereed, om een nog wijdere wereld in te gaan.

Nu kruipt hij over den drempel en verdwijnt om den hoek der deur, hij is thans op het portaal.

Daar heeft hij groote en belangrijke dingen ontwaard. Zijn kreetjes juichen herhaaldelijk. Er is ook zooveel:

Een mahoniehouten kast als een berg, ontzaglijk, met veel zwaarder koperen hengsels, een koperen parapluibak, een schilderij met breede vergulde lijst, een ouderwetsche wandelstok met een ivoren knop....

Daar schuift hij op handen en knieën snel in de richting van de trap....

[p. 49]

Ik neem hem op, draag hem in de kamer, sluit de deur.

En hij hervindt de geheimenissen onder de tafel, de hooge plooienzuilen der donkerroode gordijnen voor de vensters. De turfmand komt in het zicht en het haardstel ontlokt nieuwe kreetjes van opgetogenheid.

Hij schijnt van rinkelend metaal te houden, want hij beweegt tang en kolenschepje rhythmisch tegen elkander, en de oogen lachen mij weer toe uit het opgerichte blonde: ‘Hoe doe ik dat?’

Raadsel is het leven....

En in een wereld van stormen is de eeuwige, eeuwige strijd.... Hij zal hem ook kennen, als de eerste en latere ontdekkingstochten lang voorbij en vergeten zijn.

Het kereltje is naar zijn wollen hondje gekropen, naar zijn elastieken ruitertje te paard en heeft ze moeizaam overeind gezet.

Moe van zijn tochten gaat hij liggen.

Ik neem hem op en leg hem in zijn vierkante omtuining van dunne houten spijlen, en dadelijk zinkt het blonde hoofd, het lichaampje strekt zich traag, de heldere, blauwe oogen gaan dicht....

Laat hem slapen, en kracht verkrijgen voor het moeilijke leven. Want de komende tijden zullen zwaar zijn van beproevingen, in een wereld vol oorlogsjammer en allerlei gruwelen.

In de straat giert de najaarsstorm met al wilder en valscher geweld. Regen stort tegen de vensters....

Er zijn zieners geweest die vele jaren geleden reeds voorspelden dat de twintigste eeuw wèl die der groote oorlogen en revoluties moest worden, maar te zelfder tijd zou, o! wonder! de beschaving groeien, en omtrent het jaar tweeduizend, zou Europa den durenden vrede verwerven.

En hoe zal hij opgroeien in die komende jaren?

Zal het ook stormen in zijn leven? En zal hij dat schoonste morgenrood van den durenden vrede zien?

Uit het geweld buiten gromt een donker, sinister geluid mee naar binnen:

‘Wat peins je dwaze droomer. Zoolang er menschen leven zullen zij oneenig zijn.’

[p. 50]

‘Heb maar vertrouwen in die rozeroode voorspellingen van je vriendjes Victor Hugo en Edward Bellamy.

Schiller zag de dingen beter in toen hij dichtte:

“Leicht bei einander wohnen die Gedanken,”
“Aber hart im Raume stoszen sich die Sachen.”

In deze wereld gaat het om de nood-zaak en de belangen’.

Ha! Dat was de hatelijke stem van den euvele!

‘Dring hier niet binnen! Van hier!’ ‘Want hier is het andere rijk’.

Het wangeluid verstomt.

De euvele zwicht. Hij lijdt altijd de volledige nederlaag tegen het door liefde en verstand geleide Vertrouwen.

Aan mijne voeten rust het nieuwe leven, het is ingesluimerd.

Zal hij waardig worden gekeurd, om den grooten strijd te strijden in den komenden wonderen tijd?

Dat hij opgroeie tot een wijs man.

Trouw, onverschrokken en standvastig in gevaar, edelmoedig, verdraagzaam en rechtvaardig....

En Bellamy's vizioenen van vrede hechten zich als gulden ketenen en guirlanden, eindelooze festoenen van vreugde aan een.

Want het zal feest zijn in dien gelukkigen tijd. Als hij zijn levensavond inzet, is in deze wereld alle strijd misschien voor goed gestreden....

Het glanzende en schitterende gaat komen....

Aan mijne voeten beweegt even het heel kleine, het blonde. Het ademt zacht....

Buiten zijn er de woeste stormvlagen, de regengudsen.

Hierbinnen is er, wat niet verstoord mag worden, het onaanrandbare, het ongerepte, vredige.

Want als wachters, groot en sterk, staan hier een geweldig ruiter van elastiek, en ginds een witte, wollige hond, waakzaam met vonkende, zwarte oogen, past op voor dien hond!....

Een schitterwitte zwaan en een glanzende goudvisch varen statig voort nabij de haardplaat....

Wij waken gezamenlijk en eendrachtig en geduldig, en heel stil en roerloos, want de eerste ontdekkingstochten zijn afgeloopen.