De Nieuwe Gids. Jaargang 50

[p. 133]

Vergunning door Willem Eges.

Mevrouw, als iederen middag na de koffie in het salon bij het venster gezeten met haar lezenaar bij zich, waarop een geopende roman, wendde zich met een resoluut gebaar van haar lectuur en nam haar toevlucht tot het verschikken van de rozen op tafel, die zij opeens vreeselijk onordelijk gerangschikt vond. Zij was in hevige mate ontstemd. Hetgeen zij nu weer meemaakte noemde zij ontzettend. Voor de zooveelste maal van haar leven kwam zij tot de minder aangename overtuiging, dat zij hoegenaamd niets aan anderen kon overlaten. Noch haar man, noch de meiden durfde zij zoogezegd om een boodschap sturen. Alles moest ze zelf doen. En dat terwijl haar opdrachten toch meestal heel eenvoudig, om niet te zeggen simpel waren: zelfs voor een kind te begrijpen! Het scheen, dat men slechts met een half oor luisterde. Andere verklaring was onmogelijk. Hoe bestond het anders, dat zij een dergelijk boek ter lezing kreeg! Vulgaire geschiedenisjes hoorden toch allerminst in haar huis. Charles moest dat begrijpen. Zoover was het dus reeds gekomen, dat hij haar, zijn eigen vrouw, met ongepaste lectuur lastig viel.

Mevrouw schelde.

Het tweede meisje verscheen.

‘Kind,’ beval zij met nadruk, ‘zeg meneer dat ik hem dringend wensch te spreken.’

Na enkele oogenblikken kwam meneer.

‘Maar Charles!’ begon zij onmiddellijk, ‘wat heb jij je weer prachtig van je taak gekweten.’

‘Hoe zoo, Louise?’

Inplaats antwoord te geven, nam zij het boek en legde het op

[p. 134]

tafel, waar het met de bloemen een aardig motief voor een stilleven vormde. Maar dat ontging mevrouw. Zij deed of ze vies van het boek was.

‘Ik begrijp je niet, Louise,’ stelde hij uitdrukkelijk vast.

‘Charles,’ reageerde mevrouw te deftig voor een mevrouw, ‘speel asjeblieft geen comedie!’

Het geduld van den heer Charles was ten einde.

‘Wanneer je de hebbelijkheid hebt zoo geheimzinnig te blijven, Louise, ga ik direct weer naar mijn kamer,’ zei hij. ‘Ik heb betere dingen te doen dan raadsels op te lossen.’

Mevrouw was stom van verbazing. Toen besefte zij blijkbaar haar ongelijk en uitte zich duidelijker.

‘Jij begrijpt nooit iets,’ begon ze. ‘Inplaats dat je een fatsoenlijk boek meebrengt, kom je met een ordinair ding thuis. Besef dan toch, Charles, dat ik van dergelijke lectuur verschoond wensch te blijven. Hoe haal je het in je hoofd! Jij laat je maar wat in je handen duwen. 't Is gewoon affreus, dat je niet eens in staat blijkt te zijn een behoorlijk boek te koopen. Natuurlijk heb je weer niet voldoende naar mij geluisterd. 't Is immers maar voor mij. Als het voor een ander....’

Meneer stuitte haar woorden.

‘Zeg toch niet zulke nonsens!’ stootte hij uit.

‘In elk geval,’ wees mevrouw op het boek, ‘duld ik dit vod absoluut niet langer in mijn huis.’

De heer Charles keek zijn vrouw oplettend aan. Hij nam zich voor de wijste te zijn. Louise overdreef. Als steeds. Zijn boekhandelaar had het boek zeer aangeprezen en hem beviel de titel. Sterker nog: juist iets voor Louise, had hij direct gedacht. Zijn vergissing, hoewel te goeder trouw begaan, was nu een feit geworden.

Mevrouw wist niet hoe zij het had: Charles ging het salon uit zonder verder van haar noch het boek notitie te nemen! Zij peinsde. Wat stond haar te doen? Zij wist het niet. Toch zou zij geen letter meer in het ordinaire ding lezen. Liever ging zij verder aan haar haakwerk. Het kussen moest nu eindelijk eens gereed komen. Jeanne vierde reeds over een maand haar jaardag. Nu, zij had met genoegen iets voor het lieve wezentje over, al was het dan maar een ver nichtje.

[p. 135]

Mevrouw haakte ijverig. Haar teleurstelling met het boek opgedaan scheen zij vergeten. Telkens keek zij naar buiten. De breede straat was zoo goed als uitgestorven. Zij vond de straat hoe langer hoe ongezelliger worden, waarmee zij bedoelde minder deftig. De oude boomen had men - waarom? - verwijderd, het nieuwe grasperk deed armoedig aan, om nog maar te zwijgen van de kale, scheefgezakte banken er omheen. En wat zij het ontzettendste vond was, dat er zoo veel huizen onbewoond waren. Telkens kwamen er zelfs bij! De crisis natuurlijk. De zaken floreerden niet meer. Men vloog achteruit. Ach, hoe heerlijk deftig was vroeger de straat. Aan de overzijde, op nummer 281, de Van Haerens. Zeer gedistingeerde familie. De beide lieve dochters behoorlijk getrouwd en de zoon een goede positie, naar men zei. Hoewel de jongen, nu ja.... lichtzinnig mocht het niet heeten.... Enfin. En op 279 de familie Laarhoven. Alleraardigste menschen. Meneer een chique verschijning. Mevrouw snoezig mensch. Men zei, dat zij uit een eigenaardig milieu kwam. Was hoegenaamd niet aan haar te merken. Men sprak toen zoo licht met booze bedoelingen. Zoo bijvoorbeeld geloofde niemand in de beweringen van mevrouw Bruining, die telkens zei dat de jongeheer Van Haeren naar zijn pa aardde. Hoe durfde mevrouw! Fidonc! Mevrouw Bruining behoorde sedert een jaar al niet meer tot de levenden, dus over haar gezwegen. Toch een goed mensch intusschen. Charles moest den ouden heer Bruining weer eens bezoeken. 't Zou in den smaak vallen, zij was er zeker van. Ten slotte had men vooral beschaafde connecties in stand te houden.

Er reed een groote vrachtauto voorbij. Het gevaarte maakte zulk een lawaai, dat mevrouw met een bizonder ernstig gezicht naar buiten keek. Als ging er een monster door de straat, zoo zag zij het ding na. En nog een heelen tijd nadien staarde zij naar de plaats waar de auto verdween. Hoe bestond het! Vroeger zou een dergelijk brutaal gerij door de straat niet geduld worden. Daar zouden de bewoners over geklaagd hebben. Maar natuurlijk, de tijd had alles verkeerd. Het onmogelijke was mogelijk geworden. Ook in haar buurt. Charles scheen het niet te willen beseffen. Hij zei dat zij overdreef, dat zij voor zulke dingen geen oog had. Nu nog mooier! Vanzelf moest een man tot zulk een opvatting komen. Doch het viel niet te ontkennen dat zij een en

[p. 136]

ander nu eenmaal zelfs zeer goed zag. Daar was zij vrouw voor, en niet voor niets tot zulk een leeftijd gekomen. Neen, volgens haar bleef Charles blind voor de feiten. Nam zij bijvoorbeeld hun straat.

Mevrouw had gelijk. Door de jaren veranderde het aspect hunner straat op buitengewone wijze. De deftige huizen geraakten onbewoond of werden aan menschen verhuurd die er pension in gingen bedrijven. Aan zooiets moest zij niet denken, zei mevrouw meer dan eens. Waar bleef zoodoende het cachet van de buurt? Lieden van allerlei slag huisden er op het laatst. Het ontbrak er nog maar aan of men ging er een huurkazerne bouwen! Maar dan bleef zij geen uur langer in haar huis wonen. Moest Charles hun pand - al viel het dan ook hard - verkoopen.

Uit haar gedachtengang opgeschrikt, kwam mevrouw tot de overtuiging dat zij met haar haakwerk slecht vorderde. Nu moest ze toch waarlijk voortmaken. Zij reinigde de glazen van haar uilenbril en wilde juist herbeginnen, toen zij opnieuw naar buiten keek. Zij tuurde. Zij bukte zich een weinig, zette haar bril af, kwam daarna met den neus tot vlakbij het vensterglas en bleef in die houding aandachtig kijken. Mevrouw was een en al verbazing. Op den hoek der straat, waar het groote pand van de familie Van Duyn al maanden leeg stond, zag zij dat werklui bezig waren een heining te timmeren. Wat beteekende dat? De familie Van Duyn had zich elders gevestigd, wist zij. De oude heer trok zich voor een halfjaar uit de zaken terug en ging stil wonen. Alles goed en wel, maar de schutting?

Aandachtig bepeinsde mevrouw het voor haar zoo zonderlinge geval, dat goed beschouwd drieledig was: de familie, het pand en de heining.

Het haakwerk werd opnieuw met rust gelaten.

Mevrouw schelde andermaal.

Het tweede meisje was ook nu direct aanwezig.

‘Meisje,’ begon mevrouw, ‘waarschuw meneer even. Ik wensch hem te spreken.’

‘Jawel mevrouw’.

Het duurde lang eer de heer Charles verscheen.

‘Heb je me al weer noodig!’ zei hij humeurig.

‘Ja, dat heb ik.’

[p. 137]

‘En....?’

Haar stem veranderde.

‘Kijk eens, Charles,’ wees zij, eigenlijk zonder inleiding naar het onbewoonde pand van de Van Duyns, ‘daar komt een schutting voor.’

‘Dat zie ik,’ bevestigde hij.

‘Begrijp jij daar iets van?’ vroeg zij.

Meneer zuchtte diep.

‘Wat is daar nu aan te begrijpen!’ sprak hij boos. ‘'t Interesseert me zelfs geen steek. Heb je nog meer?’

Zij schudde het hoofd.

‘Wat ben je weer kort aangebonden, Charles,’ bestrafte zij.

Even was er een stilte.

Mevrouw tuurde al maar naar de schutting.

Meneer wilde de kamer verlaten.

‘Heb toch niet altijd zoo'n haast!’ hield zij hem tegen.

Hij was echter niet te houden.

‘Ik heb te werken. En laat me asjeblieft een poosje met rust,’ kreeg zij te hooren.

‘Zooals je verkiest,’ mokte zij.

Toen ging ze weer bij het venster zitten en keek.

De volgende dagen gaven mevrouw ruimschoots gelegenheid zich telkens opnieuw te verbazen. Zij wilde per se weten wat de Van Duyns, die volgens haar toch altijd nogal geheimzinnig deden - werd niet hun chauffeur op onverklaarbare wijze ontslagen, zonder dat een ander hem opvolgde? -, met hun pand van plan waren. Zij kwam door haar nieuwsgierigheid tot vele veronderstellingen. Doch hoe zij zich inspande om tot een bevredigende oplossing te komen, zij slaagde er niet in. Het mislukken ervan maakte haar nerveus. Zij voorvoelde zelfs een verrassing. Daarom concentreerde zij haar gedachten op het bewuste huis en keek met ongekende belangstelling. Niets scheen in staat haar interesse voor de plaats waarvan het ongewone komen zou, af te leiden. Het bijna voltooide kussen voor nicht Jeanne niet, en nog veel minder de nieuwe, ook weer door haar man meegebrachte roman. Het nieuwe boek vond zij noch goed noch slecht, om de eenvoudige reden dat zij er enkel den titel van kende. Onmogelijk kwam zij tot lezen. En dan, zij had reeds al

[p. 138]

teveel woorden aan het boek besteed, vond mevrouw. Of eigenlijk golden haar woorden het oude boek, den verafschuwden roman, waarmee haar man een onaangenaamheid ondervond toen hij hem wilde ruilen. De boekhandelaar kon er tot zijn zeer grooten spijt niet toe overgaan, had hij meneer beleefd gezegd. Mevrouw was verontwaardigd. Zich zelve moest zij bekennen, niets meer te begrijpen van den tijd waarin zij leefde. De menschen legden een onverschilligheid aan den dag, was haar meening, om van te rillen. Hoe durfde de boekhandelaar zooiets doen! Dat hij jaren aan de familie leveren mocht scheen tegenwoordig weinig meer te beteekenen.

De geheimzinnige schutting was inmiddels gereed gekomen. Na enkele dagen werd het mevrouw duidelijk dat men het huis niet opknapte, hetgeen zij aanvankelijk dacht, maar dat er een verbouwing op handen was. Zij informeerde bij haar man en, gecamoufleerd, bij de meiden. Men kon haar echter geen belangrijke mededeeling doen. Toen, dat was de reactie, zweeg zij een heelen tijd over het pand. Wel keek zij telkens. Tot haar groote verbazing zag zij vreemde heeren achter de schutting verdwijnen. Er werden metingen gedaan. Men loste zand.

Eindelijk werd de onzekerheid mevrouw te erg. Zij bereidde zich op haar laatste pogingen voor. Zij moest en zou achter het geheim komen. Toch ging er meer dan een week voorbij eer zij een daad deed.

Weer zat zij op haar gewone plaats in het salon, toen zij een schilder aan de schutting bezig zag. De man voltooide groote letters. De kleur ervan was fel. Toch nog te onduidelijk voor mevrouw. Zij nam dan ook haar kijker te hulp en....

Met een bewust gebaar begaf zij zich opeens naar de kamer van haar man. Een paar maal kuchte zij.

Meneer werkte. Toen hij haar aanwezigheid merkte, lichtte hij het hoofd. Hij kreeg echter geen gelegenheid iets te zeggen.

‘Nee maar!’ overrompelde mevrouw hem,’ ‘zooiets heb ik van mijn leven niet meegemaakt, Charles. 't Is gewoon absurd! 't Is ontzettend! Dat houd ik niet uit zoo. Dat....’

‘Waar heb je 't eigenlijk over?’ vroeg hij.

‘Waar ik het over heb, vraag je? Maar natuurlijk over 't pand van de familie Van Duyn!'’

[p. 139]

Nu stond meneer spontaan op.

‘Wat wil je dan toch met dat pand!’ voer hij uit. ‘Laat ze verbouwen, opknappen.... 't kan me niet schelen wat ze er mee doen. Jij interesseert je voor dat huis alsof het van ons is. Wat mij betreft maken ze er een bank-van-leening van!’

‘Maar Charles!’ vermaande mevrouw.

‘Ik meen het,’ ging hij verder. ‘Die onnoodige belangstelling van jou ook! Ja, onze buurt verandert nu eenmaal. Is niets aan te doen. Wij hebben ons aan te passen of te vertrekken.’

‘En dat keur jij goed.’

‘O-o-o-o, Louise, wat doe jij conservatief!’

‘Luister nu eens, Charles,’ trachtte mevrouw hem te overtuigen. ‘Je weet niet eens wat er komt. Op de schutting staat vergunning, en dat is mij genoeg.’

Meneer lachte hartelijk, tot verbazing van mevrouw.

‘Heel goed,’ bevestigde hij, ‘heel goed. Dan maar een kroeg. Bij de opening neem ik er een borrel.’

Verontwaardigd kreet mevrouw:

‘Maar Charles!....’

‘Wat zeg ik,’ vervolgde hij vroolijker, ‘twee borrels neem ik er! En nu heb ik te werken.’

‘'t Is ontzettend wat je mij aandoet, Charles,’ zuchtte zij. ‘'t Is gewoon ontzettend....’

De heer Charles werkte.

Mevrouw ging als geslagen naar het salon. Het kussen voor nicht Jeanne wachtte.

1934