De Nieuwe Gids. Jaargang 50

[p. 263]

De dichter J.C. Bloem door Max Kijzer.

‘Media Vita’.

Vrouwenhand. Haar rustpose in het licht der ruimte. Blank. In haar onbewuste trage wuiving herkent ge het rhythme dezer gedichten.

Kom dichterbij. De hand is fijn geaderd. Het bloed klopt er zacht en regelmatig. Er is gedachte in deze poëzie, nerffijn en prikkelend, verholen glanzend als opschietende halmen achter bebladerd hekwerk.

Het oude verlangen heerscht nog volledig, niet veel minder romantisch dan vroeger, maar meedere ervaring verzoent thans tot zwijgen. Elk geluid, zijn eigen stem wordt hem een hinder. De mensch voert een strijd. De kunstenaar een zwaren. Bloem heeft zich niet overgegeven; zijn leeftijd sloot een gemoeds-compromis. Hij weert meer af, waarmede hij den versadem besnoeide. De diepe vreugd aan zijn gave, aan zijn gedicht beleefd, werd kleiner misschien. Zijn bundel schraler, zijn gedicht eveneens. Het boeiende volle beeld uit ‘Het Verlangen’ werd voornaam.

De dichter van ‘Het Verlangen’ heeft als mensch iets verloren. ‘Media Vita’ bezingt die bijna onmerkbaar voortschrijdende afbrokkeling. Voor den lyricus mindert het leven voortdurend. Voor den dramaticus is er een levens-tweespalt; die kleuren zijn duidelijk, het contrast fel.

Rauw als een knauw onderging Wedekind het leven. Shake-

[p. 264]

speare ziet. De lyrische Shelley zingt. De dramatische beelder doordringt met het heden de toekomst. Voor den lyricus is de herinnering: vervulling. Heden en toekomst gaan erin te loor. De dramaticus geeft blijvende mensch-waarden die op zich zelf vergankelijk zijn; zij bestendigen zich door mathematische herhaling. De poète pure fixeert het anderzijdsche onvergankelijke in wat voorbij ging.

Het is de noodwendige ontbering die Bloem's gedichten ons suggereeren. Den zoeten doem van leven kan hij niet missen. De lente is er, maar het hart is niet ontvankelijk. Het weet van een ongekend ander Zijn.

Het onbevangen geluk, dat Bastiaanse aan de natuur beleefde, zult gij in dezen bundel tevergeefs zoeken. Het gedicht van Bloem is natuurlijk verheven. Physiognomisch: helderheid spiegelend in helderheid; glas in water weerkaatst.

Aan den mensch heeft hij geen houvast. Als een herrijzenis het droeve geluk van een bekend gelaat uit de vele vergetenen die gingen. Daden, als de meeste in wezenlijkheid onnoodig, hebben zijn droom ondermijnd.

Droef als een ondoordringbaar mistlandschap is hem dit gansche Zijn. Als een kreet van lang ingehouden pijn klinkt zijn ‘waarom?’ Het jeugdvuur is niet meer. Voorbij. Een ramp schuilt in dit kleine woord. In den nacht is de aarde rustig geworden. Onder 't stralen der najaarssterren weet zijn vereenzaamd hart zich één moment verwant met het ondoorgrondelijk heelal. Niets sterft geheel; de droom niet, het ontbeerde niet; de wezenlijkheid der verrukking keerde onverwachts en zelfs verinnigd terug:

Totdat we een avond, onverwachts getogen
Door onvrede, of door 't sterrenlicht misschien,
Heengaan en als een knaap met heldere oogen
Den onuitsprekelijken hemel zien.

(Blz. 24.)

Zijn aanhankelijkheid aan het kleine en wat verloren ging, aan al het droeve en vreugdevolle wat even luid werd, is diep en treffend. Tot verzoening geraakt zijn tijdelijke berusting nimmer. Op aarde, in het dal, wordt zijn eenzaamheid aangerand. Eeuwig

[p. 265]

is de dood. Op de heuvelen zal de daad van het alleen-zijn aan hem verricht worden.

Is het den dichter, door deze zekerheid gesterkt, slechts mogelijk het aardsche tumult te aanvaarden? Het moet wel zoo zijn. Dit bestaan verdrijft zijn heil en wondt het hart.

In enkele teer verbeelde gedichten heeft Bloem deze gevoelens melodisch verwoord.

Aan de Nederlandsche dichtkunst is een klein maar edel sieraad toegevoegd. Dat het noodzakelijk ontstaan hiervan overwegend aan de droefheid van een menschenziel is te danken, mogen wij, meen ik, niet betreuren.