De Nieuwe Gids. Jaargang 50

[p. 227]

Bibliographie.

Mathias Kemp. Vallende Vogels. Roman van het Albert kanaal. - N.V. Leiter-Nijpels, Maastricht.

M. Kemp. Geschiedenis van Limburg. - Publiciteitsbureau ‘Veldeke’.

Dit is eigenlijk minder een roman dan het relaas van een serie lotgevallen van twee jonge menschen, die de heer Kemp ons hier beschrijft en wier titel ‘Vallende Vogels’ ons eerst op de laatste pagina's duidelijk wordt, terwijl de ondertitel ‘Roman van het Albert kanaal’ eenigszins verwarrend aandoet. De jonge man is te werk gesteld als technoloog bij het door de Belgen langs de Nederlandsche grens aangelegd kanaal en het meisje woont in Canne, een dorp in de nabijheid daarvan, waardoor het kanaal de aanleiding wordt, dat de twee elkaar ontmoeten, hoewel het geen andere rol in dit verhaal speelt. Dit boek geeft de geschiedenis van de verliefdheid, de liefde, de vriendschap van twee jonge menschen, waarin de eenigszins onevenwichtige, wispelturige jonge man, begaafd, maar zonder uithoudingsvermogen ten onder gaat in den levensstrijd aan de moeilijkheden door hemzelf opgeroepen, het jonge meisje met zich meetrekkend, dat in hem den redder zag uit de benauwende atmosfeer van de herberg haar vaders en van den omgang met de dorpsgenooten, aan wie zij ontgroeid was door haar meerdere verfijning en ontwikkeling.

Wanneer de jonge man na een serie ongelukkige lotgevallen parachutist is geworden en ten slotte naar Amerika overgestoken in Hollywood is terecht gekomen, laat bij haar daarheen overkomen en beiden verliezen het leven bij een daling, die zij te zamen ondernemen met één parachute door de schuld van het vliegtuig van den fotograaf, dat hun scherm vernielde, een

[p. 228]

eenigszins vèrgezocht einde van het verhaal, maar niet onmogelijk.

Het land om de Maas, Canne en Neder-Canne, Eben, Eijmaal, Maastricht en Valkenburg wordt hier gegeven op een wijze, die de streek in het voorstellingsvermogen doet indringen en die de eigenaardige fysionomie ervan vastlegt, zoodat men het meisje Suzanne of Sanneke, dat komt en gaat over de wegen van haar land, beneden in het dal van de Maas en langs de holle voetpaden naar boven over de heuvels, tusschen de akkers, waaronder de mergelgroeven loopen, gaat zien als vertegenwoordigster van dat liefelijke brokje aarde. Haar vriend, de jonge Duitscher, lijkt in de werkelijkheid gezet van uit zijn eigen intieme ik, zoodat het is alsof Willy Oberhoff zich zelf heeft uitgeschreven en gezegd: zóó ben ik nu met mijn talenten, mijn ontoereikendheid, mijn wispelturigheid, mijn onbaatzuchtigheid, met mijn grootsch streven en met mijn weinig bereiken, schuld van eigen gebrek aan volharding. Hij leeft dan ook intenser dan zij, hoewel ook zij reëel is en geen wandelende ledepop is gebleven.

Deze roman is een nieuw bewijs van het schrijverstalent van den heer Mathias Kemp en zijn bewuste keuze van het land van Zuid-Limburg als terrein en omgeving voor zijn conceptie is juist gezien, want op deze wijze de uitwaseming van den bodem voelbaar te maken, kan alleen hij die het land kent in al zijn eigenaardigheden en die het daarbij liefheeft. Alles wel beschouwd kan men ook nog zeggen, dat ‘Vallende Vogels’ een aangenaam boek is. Deze auteur heeft het er niet op toegelegd zijn lezers te kwellen, een tendens, die de waarde van een werk eerder verkleint dan vergroot.

Een goed en nuttig werk heeft dezelfde auteur gedaan met een ‘Geschiedenis van Limburg’ te schrijven. Het is een uitstekend overzicht van de geschiedenis van deze wellicht meest interessante der Nederlandsche provincies. Aan weinigen zijn de zeer gecompliceerde staatkundige lotgevallen van dit gewest bekend, omdat een goede en voor iedereen gemakkelijk bereikbare historie ervan ontbrak, een behoefte, waarin door dit beknopte en leerrijke boek wordt voorzien, waarin de schrijver een groote voorraad informaties heeft opgestapeld, die een eerbiedwaardige hoeveelheid arbeid, geduld en uithoudingsvermogen vertegenwoordigt.

Wegens de beknoptheid noodig voor de populariteit van het

[p. 229]

boekje, moest er een keuze worden gedaan uit de overrijke stof; sommige dingen zijn met weinig woorden aangegeven, terwijl aan andere meer aandacht is geschonken. Tegen het nadeel, dat hierin is gelegen, weegt het voordeel op van het beknopte overzicht, dat gemakkelijker in den geest wordt opgenomen en vastgehouden, dan een meer uitgebreide verhandeling, die hoe interessant ook, door haar rijkdom van mededeelingen, niet zoo gemakkelijk een gaven indruk achterlaat; het is immers bestemd voor het groote publiek en niet voor historici van professie. Er zullen in Holland misschen niet velen zijn onder de ontwikkelden en beschaafden, die ooit hebben gehoord van de rol van Baron van Scherpenzeel, die in 1848 ijverde voor de aansluiting van Limburg bij Duitschland. ‘In Sittard heesch men de Duitsche vlag en plantte men den vrijheidsboom. Ook elders werd de Nederlandsche driekleur vervangen door die van onze Oosterburen,’ een incident, dat in den tegenwoordigen tijd vreemd aandoet. Oude Roermondenaars hebben mij nog verteld van deze separatistischen baron en zijn aanhangers, hoe b.v. iemand te Roermond het uithangbord, waarop zijn beroep van leerlooier vermeld stond, liet oververven en er ‘Lohgerber’ op schilderen. Ook het laatste hoofdstuk van dit boek ‘De moderne tijd’, kan met vrucht worden gelezen om de memorie op te frisschen ten aanzien der geschiedenis van den dag.

Jan Tromp Meesters Die Reise nach Como.
- Arthur Seiffhart Verlag, München.

Is deze auteur een Hollander, die in het Duitsch schrijft of een Duitscher van Hollandsche afkomst? In ieder geval zijn zijn zinnen niet al te zwaarwichtig en gecompliceerd samengesteld en gaat er een stroom van luchtigheid doorheen, wat bij een oer-Duitsche afkomst van den schrijver misschien niet het geval zou zijn geweest. Het kleine boek is eigenlijk noch roman, noch novelle. Een reis van een man en een vrouw van München naar Italië in de auto der vrouw, wordt gebruikt ter ontvouwing van allerlei inzichten en opmerkingen over de verhouding der beide geslachten tot elkaar, over het huwelijk en zijn vele mislukkingen. De man, een letterkundig schrijver, is vooral zeer scherpzinnig in zijn beschouwingen over het onderwerp, terwijl de vrouw er

[p. 230]

niet veel van schijnt te begrijpen; maar daar in het algemeen slechts wordt geleerd uit eigen ervaring, uit eigen dwalingen, mislukkingen, gelukkingen en juiste inzichten, zullen de door hem geuite gedachten wel niemand voor fouten behoeden, hoogstens begane fouten verklaren en in een helder licht zetten. Hoewel de man en de vrouw ieder een huwelijk met echtscheiding achter den rug hebben, kan ook deze ervaring hen niet helpen en eindigt de reis met de vlucht van den man.

Bij al dat gepraat over echtscheiding moet ik denken aan het woord van den bekenden Belgischen advocaat Picard, die aan het einde van zijn loopbaan als opinie te kennen gaf, ‘dat de ellende van een mislukt huwelijk nog minder groot is, dan de ellende van een echtscheiding.’

Bij een auteur echter dien de volgende zin uit de pen is gegleden: ‘Ich habe mir oft vor den versoffenen Köpfen von Rembrandt eingestehen müssen, wie viel tiefer diese verlumpten Kerle ins Leben hineinschauen als ich....’ kan men echter ook wel eenige flaters veronderstellen in zijn theorieën over het huwelijk.

Franz Hellens. Réalités Fantastiques. - Paris. Liberairie Gallimard éditions de la Nouv. Rev. Fran.

Men vraagt zich af of de titel, dien deze Belgische auteur aan zijn bundel gaf, wel is te verantwoorden. Krijgen wij hier realiteit door hem voorgezet ofwel fantasmen? Kon hij er in slagen deze beiden te vereenigen? Zijn zij te vereenigen? Ja, er bestaat een hoogere of diepere realiteit, die de ondergrond is van wat wij gewoon zijn de realiteit te noemen en die daarmee is te vereenigen, die evenwel niet gemaakt is uit fantasmen en ook niet fantastique kan worden genoemd. In dit boek is de realiteit gezien en gegeven, op een willekeurig gekozen, verwrongen manier, waarbij des schrijvers verbeeldingskracht de normale realiteit komt aankleeden en op een fantastische wijze voorstellen, zonder dat hij den lezer daarbij sterk te pakken krijgt, zooals Poe dit vermocht te doen in zijn Tales of mystery and imagination. De artiest is en blijft gebonden aan de realiteit en de Amerikaansche dichter heeft

[p. 231]

bewust of onbewust bij het schrijven van zijn tales daaraan vastgehouden, want waar hij ze zelf aankondigt als producten van imagination, stelt hij een eigen gecreëerde realiteit in de plaats van de reëele realiteit en slaagde er door zijn meesterschap in haar te doen aanvaarden. De heer Frans Hellens vertelt ons van de stations-witkielen, van een triestige oude couranten-verkoopster, van de vrijwillige of onvrijwillige nietsdoeners, die hun leven doorbrengen in de wachtkamer van een station op een half realistische half fantastische manier en zoo behandelt hij in al deze stukken een krankzinnigen waterdrager in de buurt van Monte Carlo, een dominee en een onderwijzer, die den oorlog hebben verklaard aan de illusions, die zij overal constateeren. Deze twee vrienden hebben afgesproken een dagelijksche jacht op de illusies te maken en bij ieder stuk wild, dat zij neerleggen een geldstuk te leggen in den ouden pot van hun vroeger kaartspelletje. De pot wordt vet, want de jacht levert veel op, dat verzekert ons de auteur, maar hij licht ons niet in over de wijze hoe dat in zijn werk gaat; hier heeft hij de realiteit in de steek gelaten.

In ‘La tête de Turc’ worden de geeestestoestanden, de fantasieën en de gedragingen van een zwaar-zieke beschreven, waarbij men aan de Confessions of an opiumeater moet denken, maar waar de Quincey's fantasmagoriëen aandoen als natuurlijk verbonden aan den toestand van den lijder, dus als een zekere soort realteit, kan men niet zeggen dat de heer Hellens ons vermag te overtuigen van de realiteit van dezen koortsachtigen waan.

Maar de bedenkingen hier geuit tegen deze soort van realiteiten. kunnen allen te zamen niet verhinderen, dat de auteur van dit boek een schrijver van beteekenis is, dat hij een zeer fijn sentiment in deze stukken heeft gelegd, dat hij een scherpe manier heeft van uitbeelden eener persoonlijkheid en dat hij voortreffelijk de noodzakelijke atmosfeer weet te scheppen.

Frans Erens.