|
| |
| |
| |
Vader zwijgt... door Willem Eges.
In den stillen avond staat hij aan de deur van zijn woning en beantwoordt den jovialen avondgroet plus de gemoedelijke bevestiging dat het ‘best weertje’ is, door een der buren zijn kant uit gezegd. Hij hoort aan de stem wie het is. De lantaren gooiden de wilde jongens weer stuk. - Ja, het is best weertje; en ook een goeie avond gewenscht. Waarom niet? Straks gaan de buren naar bed. De ramen worden dan witte vakken. - Floep! vrouw Verschure gaat maffen. Ook vroeg. Anders is ze zoo'n nachtspook. Zeker niet lekker. 'r Knappe dochters loopen natuurlijk nog buiten. Komt niet veel van terecht. Dames willen ze wezen. Ook goed. Zijn nog niet genoeg dames. Die eene meid - gaat ze niet op 'n zaak of zoo? - had toch al 's een jongen....? Was dat niet 'n timmerman?.... Timmerman of verver - 't is af. Ach, die meiden nemen het zoo zwaar niet. En die andere, die werkster-van-'t-jaar-nul, ging ook die niet 's met d'een of ander? Ook zeker af. Ook best. Hebben zoo weer 'n ander. Stomme jongens, om een van zulke meiden te nemen. Deugt geen lor van 't heele drietal. Neem vrouw-Verschure-als-moeder. Niet verder denken over dat mensch. Een heele klus. - Wat, is Jan ook al onder zeil?.... Ja, da's waar ook, morgen vroeg dag voor 'm. Vier uur beginnen. In ieder geval - vast werk. Oppassende jongen ook. Die wil geen meid van Verschure. Hij is niet gek. - Hé, wat stil is 't. Hij gaat nog in geen uren naar kooi. Z'n kop is 'r veel te zwaar voor. Dat hij zich altijd zoo opwindt! Misschien is het beter er 's op los te donderen. Maar nee, zwijgen zal hij. Tot z'n dood toe. Kijken maar, luisteren maar, zwijgen maar.
| |
| |
Vader is niet wijs. Vader is dom. Vader verbeeldt zich dat hij Salomo II is. Vader.... Zou hij ze niet! 't Is geen lol, zoo'n vrouw te hebben. Zij, Arie en Trees, met z'n drieën tegen een. Maar geen nood, want hij zwijgt. Soms wil ie zich wel 's luchten, wil ie met z'n vuist op tafel bonken. Maar hij doet het niet. Die lol beleven ze niet. En dan ook zij niet, de aanzetster van het kwaad. Hoelang is ze al ziek? Zeven, zeven-en-een-half, bijna acht jaar op bed. Is treurig. Natuurlijk. Zal niemand tegenspreken. En toch - eerlijk gezegd - eigen schuld. Toen, jaren geleden, - 'n kind was ze nog - zag ze geen gevaar. Dat ging maar uit, dat stoorde zich an geen moeder, an geen vader, an niemand! Stond ze uren an de deur. - Denk 'r om, meid, zei d'r moeder, - vat geen kou. En ze had gelijk. De meid moest wel 'n kou op 'r hals halen. Dat droeg me toen bloeze, lappe, die veel te veel bloot lieten. In d'r nek was 't laag, veel te laag; en van voren.... om 't te besterven van de kou! Je zag d'r heele bovenlijf. - Jij spot met je gezondheid, zei juffrouw De Bree. 't Mensch is al dood-en-ter-ziele, maar gelijk had ze. 't Was zeker spotten met je gezondheid. 'r Stond altijd een scherpe wind op de huizen, altijd. Hoe die ook woei, waar ie ook vandaan kwam, altijd stond ie op de huizen. En toch bleef ze 'r uren staan. En dat kon zoo niet langer. Toen bemoeide hij 'r zich mee. Maar van d'r vader wilde ze heelemaal geen woord hooren. - Wees niet eigenwijs, zei die, - luister naar de menschen. Ze hebben het goed met je voor, ze zeggen het voor je bestwil. Luisteren deed ze niet. Was ze veel te koppig voor. Beleedigd was ze. - Waar bemoeie jullie je mee! snipte ze tegen iedereen die 'r waarschuwde. En dat Henk - de jongen waar ze mee ging - 'r geen eind an maakte, daar begrijpt nog niemand iets van. Hij stookte haar tegen 'r ouders op. De niksnut! Maar boontje komt om z'n loontje. 'r Waren nog geen twee jaar voorbij.... of ze had het te pakken. - 'r Longen zijn
aangedaan, zei dokter Van Haaften. Beste man was dat. Gaf veel an de armen. Lustte nogal 'n borreltje, zei men, toen ie dood was. - Drinken of niet: dokter zag het direct. En toen begon het gejammer. Kwakkelend is ze gebleven tot een jaartje voor d'r trouwen. Toen kon het weer niet op. Heb ie altijd. Zoo gauw iemand een veer van z'n mond kan blazen.... o-jee, ga dan maar opzij. Zoo was het met haar ook. Ze deed of er niks met
| |
| |
'r gebeurd was. Zingen deed ze, dansen ging ze. En het duurde niet lang of.... Z'n eigen niet kwaad maken. Is toch al te laat. - 's Avonds ging ze weer uit en kwam dan natuurlijk an de deur. - Kom ie haast nog?! riep 'r moeder, als het spelletje-an-de-deur haar te lang duurde. Antwoord kreeg ze niet. - Mot ik je komme halen?! riep ze weer. Geen antwoord. Eindelijk kwam ze dan boven. En zonder 'n woord - of ze stom was - naar d'r bed. Zoo ging het z'n gangetje. Toen begon ze weer te hoesten. Of ie 'n hond hoorde. Heele nachten lag ze te blaffen. Eigen schuld. Had ze maar niet zoo eigenwijs d'r zin.... Och, wat zin! De meid is altijd een rare geweest. Toen ze trouwde - 't was meer dan tijd - liep ze zoo goed als zonder kleeren. Iedereen vond het een schandaal. En een drukte had dat schepsel! Mevrouw zou ze worden; geen werkman trouwde ze; een meneer kreeg ze als man. Niks zeggen maar. Een meneer heb ze gekregen - en weer verloren ook. Binnen een paar jaar was ze 'm kwijt. Hij hield het met 'n ander. Ook dáár was ze voor gewaarschuwd. Niemand wist het beter dan zij. Hij gaf het zonder veel vijven en zessen toe. Ja, van 'r gehouden had ie nooit. Hij beschouwde 'r als een kostjuffrouw. En zij - de stomme meid - hield van 'm. En nòg! Als hij vandaag-de-dag weer bij 'r kwam en zoete broodjes bakte, dan zou ze ja zeggen. Dan zou ze weer in de wolken zijn en vader en moeder vergeten. Zoo is ze, en niet anders. Maar dat gebeurt niet. Niks d'r van, hoor. Want dan zal ie z'n mond niet langer houden. Spreken zal ie dan. En goed. Dat zou toch wel het toppunt van brutaliteit wezen. Maar toch, onmogelijk is het niet. Zulke lui zijn tot alles in staat. - Hoelang is ze al ziek? Ja, ruim zeven jaar. D'r bed, op zolder, houdt ze al die jaren. D'r op en d'r af, altijd maar hetzelfde. 't Is belabberd, da's waar. Je ziet het an, en je weet niet wat het wordt. Maar 'r zou geen oneenigheid in huis wezen, 'r zou niks an 't handje zijn als zij geen
misbruik van 'r ziekte maakte. Dat is het, en anders niet. Zij regeert het heele huis. Wat zìj zegt, gebeurt. En het mooiste is: d'r moeder is op d'r handje. Eerst niet. Heelemaal niet. Toen kantte het mensch zich tegen haar, en de laatste jaren niet meer. Vader is de pil. Altijd-en-eeuwig. Vader doet niks goed. Vader steekt overal z'n neus in. Vader is gierig. Laat ze maar varen; laat ze zich maar tegen 'r vader
| |
| |
keeren. Eens komt zijn tijd. Dan zal ze nog wel 's anders piepen. Want - achteraf gezien - 'r zitten veel kunsten bij 'r. Als ze 's in een ziekenhuis was, in 'n inrichting of zoo, dan zou ze wel een toontje lager zingen. Daar wachten ze niks van een zieke af. Natuurlijk niet. Orde is 'r, regel, dulden ze geen kunsten. 'n Ziekenhuis is geen inrichting-van-plezier. Thuis doet ze wat ze wil. D'r eigen jongen-van-veertien stookt ze op. Nou is ze fijn, is ze vroom geworden. Vroeger deed ze an kerk noch gebod. Gaat meer zoo. Als ze in de piepzak zitten, nou, dan worden ze vroom. 'r Meeste gevers zijn vroom. Daar heb ie de dominee. Die komt elke week trouw. Dan brengt ie wat mee. Een beetje praten, wat bidden en dan 'r stiekem wat toestoppen. 't Klopt als een bus. Dan mag 'r niemand boven wezen. Alleen dominee. Wie weet wat ze allemaal tegen hem klaarmaakt! Dominee zorgt overal voor. En later helpt hij 'r zoontje misschien an vast werk! Beloften zijn zoo uitgesproken. Trekt niemand zich ook maar iets van an. Als dominee weg is komt de nieuwe dokter. 'n Ellendige kerel. Praat altijd over veel melk, veel en gezond eten. Makkelijk als je het maar voor 't zeggen heb. Die lui weten van geen krimp. - Dominee zorgde voor alles wat ze vroeg. Nog nooit op de viool gespeeld. En als hij weg is en 't is een beetje goed weer, dan verschijnt mevrouw Adamson; en die geeft 'r ook wat. Wie er ook bij d'r komt - ze geven allemaal! 't Is net of ze in de val loopen. Ze worden een voor een door de zieke bewerkt. De broer van mevrouw Adamson was eerst niet erg afschuiverig. Hij kwam zoo maar 's kijken. Maar dan kan hij gerust thuisblijven, want de zieke wil nou eenmaal dat 'r bezoekers afschuiven. Is het niet in geld dan in wat anders. Weer een kennis van mevrouw Adamson bracht eerst zoo goed als niks mee. Hij werd bewerkt, en nou geeft hij in overvloed. Met een fluweelen tong krijg je veel gedaan. Ze vliegen 'r bij de zieke allemaal in, ze bijten direct. In een maand tijd
kreeg ze: een japon voor de ochtenduren; een radio; d'r zoontje ging ‘maar’ vijf maal naar 'n Kerstfeest. Kreeg hij van alles. Het kon niet meer. Bestaat niet. Maar hij hoort op geen vijf Kerstfeesten te wezen. Ontneemt ie een arme of een ander die gelegenheid. Dan heb tie een nieuw pak, dan weer nieuwe schoenen; dan kousen, ondergoed. Ze leeft gewoon-weg op de krijg. Maar d'r vader op
| |
| |
zolder velen als er visite komt - ken je gelooven! Nog veel liever geeft ze 'r vader een mond-van-heb-ik-jou-daar, of geeft hem nergens antwoord op. Zoo gaat het ook. Maar nou zou ik 'r toch waarschuwen, want er gebeuren ongelukken. 'r Vader wil geen vreemde meer wezen; hij zal vandaag-of-morgen eens laten zien dat ie d'r vader is. Komt de dominee. Jong kerel nog. Bril op, knap gezicht. Gaat ie an d'r bed zitten. - Dag juffrouw, - Dag dominee, zegt zij. Dan over het weer. Zij ook. Daarna begint zij te vragen. Heel voorzichtig. Dominee geeft altijd zelf aanleiding. Hij zegt zoo terloops: - U zit toch maar altijd in de bloemetjes, juffrouw. Dan zij d'r bovenop: - Ja dominee. Maar 't is jammer dat ze zoo gauw weg zijn. En geld om andere te koopen.... Met 'r duim en wijsvinger zegt ze dan dat d'r niet is. Dominee begrijpt het. - Na een dag of zoo zijn d'r versche bloemen! - Dan mevrouw Adamson. - Dag juffrouw! galmt ze - 't mensch schreeuwt altijd zoo - overdreven vrindelijk. - Dag mevrouw, zegt de zieke. Mevrouw gaat zitten. Ook voor het bed. Dat is de plaats voor de slachtoffers. - Wat een heerlijk weertje, wat een zalig weertje! doet mevrouw d'r mondje open. - Ja mevrouw, zegt U dat wel, vindt de zieke. Mevrouw weer: - Hier heb ik 'n druifje voor je. En hier.... hier heb 'k nog wat.... Kijk, een doosje zakdoeken. Heb je immers noodig? - Oh ja, mevrouw. Dank U wel, hoor. De zieke vindt het in orde. Maar toch nog niet heelemaal in orde. Mevrouw doet weer een beetje stom. Ze zegt: - Wat een aardig patroontje is dat toch (ze wijst op het kleedje voor het bed). - Ja mevrouw, heel lief, geeft de zieke antwoord, - maar het gaat kepot, en geld voor 'n nieuw.... En weer gaat haar duim en wijsvinger. - O, vindt mevrouw, - ik zal wel 's zien of ik een nieuw voor je vind. - Heel graag, mevrouw, zegt de zieke. Die zit weer, denkt ze. Daarna komt meneer Van Leeuwen (mevrouw Adamson heet van d'r eigen Van Leeuwen). Die zegt: - Daar ben ik weer, juffrouw. Hoe gaat
het?.... - Dag meneer, antwoordt de zieke. - O, 't gaat niet al te best. - Niet? vraagt meneer Van Leeuwen. - Ik dacht.... De zieke weer: - Nee meneer. De laatste dagen.... Maar dat komt door het tochten hier. Ik moest eigenlijk een dik gordijn voor het raam hebben. Maar.... En de bekende beweging van duim en wijsvinger. - Een dik
| |
| |
gordijn?.... Ja, dat zou niet kwaad zijn.... Weet je wat, juffrouw.... Een dik gordijn komt 'r. Laat dat maar aan mij over. - Astublieft, antwoordt de zieke. Komt in orde, denkt ze. Krijgen we de kennis van mevrouw Adamson. Die heet meneer Krijgsman. Is op kantoor. Draagt dus een boord. 'n Beste man anders. Maar ook weer zoo stom. Ziet en merkt niet eens dat ie zoo beetgenomen wordt. Hij gaat voor het bed zitten, net of hij zoo wijs is. - Wat 'n weertje, juffrouw, zegt hij, terwijl z'n gezicht niet al te vrindelijk staat. - Hoe maakt u het? - Och meneer, geeft de zieke antwoord, - het gaat nogal. 't Is vreeselijk, altijd op bed.... - Ja, dat is het, vindt meneer Krijgsman. - En hoe gaat het met je jongen? vraagt meneer, zoo stom mogelijk. - Ik maak me over hem bezorgd, zegt de zieke. - Als ik d'r niet meer ben.... wat zal er dan van hem groeien?.... - O, zegt meneer ineens, - maak je daar maar geen zorgen over. Komt van mekaar, hoor. Ik zal wel m'n best voor 'm doen. Een kennis van me - hij heeft een goed baantje - zal wel 's voor 'm uitkijken. Wat-ik-zeggen-wil-en-jokken-niet: hoe staat het met z'n goed? Is z'n jekker nog niet te klein geworden? De zieke voelt het, - Nou U het zegt, meneer Krijgsman, doet ze, net of ze het pas ontdekt, - ja, z'n jekker, daar loopt ie nou gewoon mee voor gek. En om een nieuwe te koopen.... Krijgen we duim en wijsvinger weer. - Stuurt 'm maar 's, zegt meneer Krijgsman langs z'n neus weg. - D'r zijn nog meer jekkers op de wereld. Na een week of zoo is d'r een nieuwe jas! Zoo wordt iedereen uitgeknepen. En de menschen merken het niet. Met al d'r beste bedoelingen blijven ze blind. Maar als het d'r vader verveelt, als ie nog langer an de trap moet blijven luisteren wat 'r boven klaar wordt gemaakt waar hij niet bij mag zijn, dan is het uit. Dan zal ie niet meer zwijgen. Nee. Dan zal hij er een houtje voor steken. Is ze heelemaal!.... En nou naar kooi. Morgen komt er nog een dag. Vader zwijgt....
1929.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd