De Nieuwe Gids. Jaargang 49

[p. 627]

De terugkomst door Robert Masure.

In het portaal - vaag verlicht door een slaperig-brandende gaspit - dat wegsomberde onder de duistere ogief van de gevangenispoort, viel het zwaar-ijzeren traliehek dicht achter den rug van Den Bies, die juist losgelaten werd.

Als een pijnlijk afscheidsecho rinkelde de sleutelbos van den cipier in Den Bies zijn oor.

De blauw-groene Septembermorgen, onder een vlak-effen hemel, klaarde op.

De morgenkoelte viel Den Bies op het ingevallen bleeke aangezicht; hij voelde ook subiet de koelte door zijn schamel, rafelig doorsleten vestje dringen. Hij draaide een keer rond op de hielen. Hij gespte de riem van zijne vuil-bruine broek wat dichter en trok eens aan de verniste klep van zijn vet-glanzend petje.

Hij was vrij.

Hij tastte aan zijn lijf, aan zijn aangezicht, hij voelde in zijne zakken. Hij zag huizen. Hij zag de menschen hun gedoe op straat. Een stootkarreken met een oud wijfje erachter rolde ratelend over de hobbelige keien. Al die dingen was Den Bies na zes maand afzondering haast ontwend.

Een eind weegs verder lag een kleine square, beplant met dichte heesters en een paar zware kastanjeboomen. Den Bies zag er eene bank en meende daar een oogenblik te gaan zitten.

Hij keek eerst nog eens rond of hij Mie-den-bol, zijn wijf, niet zag.

Neen, ze was niet gekomen, meende hij. Hij had ook het juiste uur niet laten weten dat hij loskwam, daar hij-zelf het niet heel

[p. 628]

goed wist. Bovendien had hij eerst verkozen dat ze maar liefst niet kwam. En nu het zóó gebeurd was, keek hij toch rond en er lag haast spijt in zijn dof-troebel oog.

Terwijl hij op de bank zat maakte hij gauw een pakje thoope, gebonden in blauw linnen, los. Hij haalde een stuk brood te voorschijn waarin hij met gulzige tanden begon te bijten. Er vielen meteen wat kruimeltjes op den grond. Seffens kwamen de musschen uit de twijgen gevlogen en aten gulzig mee.

Den Bies bezag ze.

Hij dacht niet meer aan de gruwelijk-droeve dagen dewelke hij doorgebracht had tusschen de vier enge muurtjes van eene gevangeniscel, terwijl hij dikwijls nijpende honger had gevoeld en een grenzeloos verlangen om tabak te hebben. Hij was ruw en barsch behandeld geworden als een kwaadwillig dier. Dit alles had hij moeten verduren voor eene vechtpartij. Het hoorde nu gelukkig tot het verleden.

Den Bies dacht aan zijn wijf, en aan D'Hope van Vrede, het herbergje dat ze uitbaatte, bezijden het dorp. Diverse, vaagprikkelende verlangens kwamen in hem op terwijl hij met langzame beten het droge brood kauwde. Hij poogde zijne nieuwsgierigheid te paaien, want vandaag zag hij toch alles terug.

Toen zijn brood op was maakte hij zijn linnen pakje dicht en stapte verder. De versche morgenkoelte steeg op en de deugddoende Septemberzon verscheen. Hij ging langs de doode voorstadstraten en bereikte het uiteinde van de stad. Hij koos de oud-bekende weg die naar zijn dorp leidde; het dorp was niet ver afgelegen. Sedert de lente was hij van daar weg. De zomervruchten waren binnen. Het was een rijke oogst geweest.

Het herzien van het vlakke land, de huizekens, de weiden, heinde verre tot aan den horizon met daar enkele blauwige bosschages, was hem aangenaam.

Hier en daar herkende hij eene hoeve, eenige stallingen met beesten of een villatje, aardig verscholen in een tuin. Hij herzag de spitse schoorsteen van de vlasfabriek. Dáar, over jaren, had hij nog gewerkt. De stad lag hem nu achter den rug en vooruit strekte zich de lange steenweg, kantewaarts bezoomd met weelderige populieren.

Het was als eene witte streep die in de verte, als in het

[p. 629]

oneindige, te loor liep. Langzaam kwamen de vrachtwagens afgezakt, en af en toe schoot een gonzende auto hen te voren.

Het was nu maar dat Den Bies gewaar werd wat de terug bekomen vrijheid beteekende.

De diepe rimpel die langs weerskanten zijn grijze snor lag ging stillekens naar omhoog. Hij lachte haast. Hij had honger, want zijn buik grolde; hij zwolg zijn speeksel naar binnen en stapte gezwind met vluggen tred.

- Allo.... zegde hij tot zichzelf.

Een voor een schoven de zwaar-zwarte boomstammen bezijden hem weg. De gedachte van zijn herbergje, zijn doeningsken terug te zien maakte hem blijde. Hij zag haast de menschen niet die op den weg waren. Hij kwam aan een brugje en keek meteen in 't water. Het was de Brugsche vaart dewelke hij zag. Het water lag hoog. Hij bezag het blinkend water van de breede vaart. Op den waterspiegel lag 't beeld van de blauwe lucht van zijn land.

Toen Den Bies dit allemaal zag ging zijne borst open en hij ademde dieper.

Als met een schoksken voelde hij zich aangedreven om voort te gaan, verder, een eind weegs nog, tot aan de eerste rote huisjes waar hij woonde. De nagels van zijn zware schoenen schrabden op de keien. Hij bekeek ze binst dat hij voortstapte. En toen hij zijn kop ophief zag hij zijn huisje. Het witte uithangbordje hing nog altijd uit en hij herkende het opschrift, in zwart verniste letterkens: ‘Estaminet D'Hope van Vrede’. Alles zou hij daar terugvinden even als hij het verlaten had over zes maand.

Voor de deur van ‘D'Hope van Vrede’, bezijden de straatweg, stond eene tweewielkar met een ronde bak als een trog. Het was eene mosselkar.

- Er is misschien volk in de herberg, dacht Den Bies. Naarmate hij naderde hoorde hij muziek van een draaiorgelken. Hij hoorde blijde, opgewekte menschenstemmen; en meteen voelde Den Bies als eene heimelijke hand dewelke hem weerhield verder te gaan. Een tijdeken bleef hij aarzelen; maar hij herpakte zich. Hij naderde het herbergje en met een beslist gebaar greep hij naar de koperen deurappel.

Cieske-den-bult zat verdoken in een hoekje van de duistere herberg, draaiend aan zijn orgelken. Den Bies bemerkte 't ventje

[p. 630]

niet, want hij bezag seffens Mie-den-bol, zijn wijf die aan 't dansen was. Het vleesch van haar dik aangezicht en van haar armen was rood. Ze droegt heur haren plat en tot heel laag in haren nek. Ze had haar kort onderroksken aan en hare roze katoenen jakke hing haar half open om het lijf.

Ze liet zich dansend omarmen en pakken en herpakken van Miel de mosselventer die met haar danste en zijn lang lijf, plat gelijk eene plank, tegen haren ronde tonnebuik plakte.

Cieske draaide binst aan het orgeltje.

Den Bies stond als aan den grond genageld.

Het scheen wel als was er hem een emmer ijskoud water over het lijf vallen. Geleidelijk voelde hij zijn bloed met schokskens sneller loopen in de aderen. Zijn slapen klopten.

En binst ging de muziek luider en het dansende paar draaide en zwirrelde gezwind voort.

Den Bies zijn vuisten gingen toe en zijn mond ging open.

- Mardju! bulderde hij.

De dansers gingen van malkander en Mie-den-bol gaf subiet een schreeuwke; nu verkende ze hem maar: haar vent. Miel de mosselventer had wel niet veel lust de danspartij te staken.

Den Bies wist zijn plotse woede niet te paaien.

- Mardju! bulderde hij.

Het orgelken zweeg. De blijde lente was gebroken. Miel de mosselventer was bij het verniste schenkbankje gaan staan. Hij bezag Den Bies die alles, gansch onverwacht, was komen storen. Hij vroeg hem, haast uitdagend:

- Eiwel, wat is er?

Den Bies bleef roerloos staan. Allerhande booze gedachten dweerschten in zijn brein. Hij achtte zich bijna dwaas-belachelijk. Maar zijne stemming sloeg plots om in eene daad, eene woeste geweldige daad.

- Wat er is?.... Wat er is?.... vroeg hij opgehitst, met schorre stem, op steigenden toon.

Als geschokt door zijn eigen woorden stoof hij plots los op Miel de mosselventer. Zijn openstaande groote handen grepen naar de mosselman zijn keel. Hij greep dan naar de lenden van zijn tegenstrever en omwond wringend zijn lijf als met pezen.

- Mardju! gierde hij.

[p. 631]

Maar Miel de mosselventer had eene hand vrij en gaf seffens een brutale vuistslag op Den Bies zijn rood geworden aangezicht.

Toen steeg Den Bies zijne woede ten top. Beide vechters hijgden; al de pezen van hun lijf wrongen zich saam. Hun schamele kleederen kraakten en de nagels van hunne schoenen schuurden schreiend over de met zand bestrooide roode vloertichels. Ze smeten malkander overentweer, woelden, stampten, schopten, duwden met den kop, sloegen en smeten voort.

Aangezet door eene uiterste inspanning hefte Miel plots zijn tegenstrever rijzekens naar omhoog, en met een daverig-geweldige plof pletsten de twee zware lijven ten gronde.

Maar Den Bies lag boven; met beide handen had hij Miel vast bij de keel, en duwde hem met de knie op de borst. Den Bies hield nu zijn prooi stevig vast. Al de spieren van zijn lijf waren gespannen en de aders lagen hem als blauwe koorden op de armen. De Bies zat overgeheld in twee geplooid; en hij wist maar zijne wildheid niet te paaien. Met toomlooze razernij sloeg en stampte hij als een bezetene op Miel zijn kop en aangezicht.

Binst was Mie-den-bol naar buiten geloopen, heur haren heel ontdaan, tierend en schreiend van overdadige angst.

Maar Cieske-den-bult die bang werd en het ergste vreesde, had gauw zijn orgelkasken gevlucht en was subiet om volk geloopen uit het dorp, en om de veldwachter.

De groote mosselwagen was vóór het herbergje blijven staan, en het oude grijze paard dat ingespannen stond, bleef roeroos droomen in de zonnestralen.

Den Bies gaf zijne laatste woede toom toen er volk, ter hulp, in het herbergje verscheen. En eer hij de tijd had rond te kijken, daar vielen op Den Bies zijn lijf de zware vuisten van de veldwachter, van Pol Poepaert en Tuurke Sperre. Den Bies liet zijn tegenstrever los dewelke, bewusteloos, niet de minste tegenstand meer bood en roerloos, half doodgeslagen, op de roode tichelvloer bleef liggen. Een straalke bloed liep hem stillekens uit neus en mond. Stemmen rumoerden dreigend onder de lage, bruingerookte zoldering. Mie-den-bol liep als een zotte met de armen in de lucht. Ze verdween in het schotelhuis om een natte doek en een kopje water voor Miel.

Toen Den Bies echter de veldwachter herkende, werd het

[p. 632]

vleesch van zijn beenderig aangezicht wit als krijt, en met een ruk wrong hij zich los.

- Loat mij Mardju gerust! bulderde hij.

Ziende dat hij te vergeefs wijken wou, begon hij te schoppen en te smijten. Maar tezelfdertijd, als op een teeken, grepen de zes sterke armen naar zijn lijf en maakten hem seffens zoo klein als een bolleken.

Zich stil houden wou Den Bies tóch nog niet. Hij vloekte, speekte en spuwde naar al wie hem naderde en hij poogde zich toch nog los te wringen.

Er was eene scheur in de blauwe kiel van de veldwachter die toornig rondkeek in het herbergje dat nu vol met volk was.

Een glazen bierpint rolde de schenkbank af, en viel in duizend klingelende scherfjes op den grond uiteen.

Een hond blafte ergens.

Hem binden!.. We goan hem binden.... gebood plots de veldwachter barsch, terwijl zijn mond vierkant openviel onder de twee nederhangende staarten van zijn zware snor.

Niet zonder moeite werden de handen van Den Bies op zijn rug saamgebonden met ketentjes, terwijl hij plat op den vloer uitgestrekt lag. Hij uitte binst onverstaanbare verwijtsels. Eene koord kwam te voorschijn en Den Bies zijn beenen werden ook omwonden, zoodat hij zich haast niet meer roeren kon.

- En nu op de mosselkerre, en direkt noar 't gevang.... bevool de veldwachter.

Zich wringend en vloekend en spuwend als een razend beest werd Den Bies opgetild en weggedragen tusschen de tergende, vijandig-gestemde menigte.

Hij was nauwelijks het lage herbergdeurtje uit, of hij kwam vrij onzacht terecht in de mosselwagen tusschen de verjaagde dikke vliegen. Hij lag met zijn aangezicht tegen de harde kantige mosselschelpen, en op zijn bezeerd lijf dat roerloos geprangd lag in koorden en boeien, voelde hij de wakke vochtigheid doordringen van het stinkende slijk en het mosselsap, dat hem door de gescheurde kleederen drong. Als eene afschuwelijke nachtmerrie kwam hem plots de gedachte te voorschijn dat hij straks opnieuw achter slot en grendel zitten zou, daar waar hij zes maand zat, en alweer voor eene vechtpartij. Gedempt-lachend en spottend

[p. 633]

stond reeds de helft van het dorp rond de wagen. De wijven taterden; 't mansvolk monkelde ongeloovig; de bengels en straatjongens joelden:

- Den Bies zit vast!....

- Den Bies zit were vast!....

Cieske-den-bult trok aan het leizeel; de oude merrie zette gedwee aan, en al de klokskens en bellekens van het gareel begonnen te rinkelen, blijde en opgewekt voor den triomfantelijken terugtocht naar de droef-grauwe gevangenis.

Mariakerke-bij-Gent, 1934.