De Nieuwe Gids. Jaargang 49

[p. 434]

Invallen door Frans Erens.

Het is eigenaardig, dat van vele van de groote meesterwerken der wereldlitteratuur de auteur niet bekend is. Ik noem de Ilias en de Odyssea, de Lazarillo de Tormes, veel stukken die onder den naam van Shakespeare doorgaan, ‘Van de Vos Reynarde’, de Chanson de Roland.

Het auteurschap van de Imitatio Christi is nog steeds aanvechtbaar. Er is zelfs eenige eeuwen geleden in Parijs een decreet uitgevaardigd, dat elk getwist over het auteurschap van dit werk verbood. De groote kardinaal Bellarminus verzocht op zijn sterfbed hem met rust te laten dood gaan en hem niet meer te komen lastig vallen met argumenten tegen of vóor dezen of genen mogelijken schrijver van de Navolging.

* _* *

Van menschen, die het konden beoordeelen, heb ik wel eens vernomen, dat de Engelsche Gothische kathedralen de mooiste zijn, mooier dan Burgos, mooier dan Milaan, mooier dan de dom van Keulen, mooier dan de Fransche kathedralen.

De landschapschilders Constable en Turner vind ik de grootste in hun genre.

Het zijn ook de Engelschen, die de meeste groote dichters hebben, Wordsworth, Pope, Burns, Shelley, Keats. Een romanschrijver als Dickens overtreft alle anderen.

Het Engelsche leven is gebaseerd op gezond verstand. Het zijn de Engelsche wetten, die het beste het leven in evenwicht houden.

* _* *

[p. 435]

De veranderingen, die sinds de laatste vijftig jaar in het leven der menschen plaats grijpen, zullen noodlottig voor het menschelijk geslacht zijn. De mensch vergiste zich dikwijls en vergist zich nog dagelijks in zijn jacht naar het geluk. Aan geluk worden wij iederen dag armer.

De nieuwere uitvindingen: de autos en vliegtuigen hebben de gelukscapaciteit niet verhoogd, ook de genotscapaciteit is niet intenser dan vroeger, integendeel, zij is kleiner geworden. Zeer stellig naderen wij meer en meer onzen ondergang. De bevolking der aarde neemt toe en de menschelijke individualiteit krimpt meer en meer ineen. De aarde is voor ons doen en laten kleiner geworden. In de tot nu groote natuur verdringen wij menschen de dieren meer en meer.

Bij iedere nieuwe uitvinding gaat er een juichkreet op, terwijl er een klaaglied moest weerklinken. Meer en meer verdwijnen de boomen van het oppervlak der aarde; alleen in moeilijk te bereiken, onbewoonbare streken houden zij nog stand, totdat ook daar de bijl ze zal doen vallen. De vogels en vele andere dieren vinden geen schuilplaatsen meer. Waar de mensch verschijnt wordt de natuur vermoord.

Er is iets onbegrijpelijks in de onverschilligheid, in de haat, woede en vernielzucht van den mensch ten opzichte der boomen. In het ontboomde en ontboschte Nederland heeft zich deze drang geweldig bot gevierd. In mijn geboorteplaats heb ik een bosch van reusachtige beuken gekend, waartusschen ik liep als in een kathedraal van loover. Zij zijn allen gekapt; er staat er geen enkele meer.

In vroeger tijden hadden de huizen, die liggen aan de chaussees en de landwegen, hun boomen. Hier was het de linde, de knoestige, soms gesnoeid en gedwongen tot een gordijn voor de woning; of een oude eik stond als wachter voor de poort van een kasteel. De hoeve was omgeven door de windbrekende beuken en reien canadaas omzoomden de vochtige beemden. Hoogopgaande populieren stonden hier of daar alleen in het veld en werden in den herfst tot goudgele pijlen tegen de stille tinten der akkers, of de een naast den ander maakten zij den rand van een tuin en hun toppen zag ik zwieren in den wind. Oeroude afgeknotte beuken gaven de lijn aan der wegen, de grens der stukken land. In de

[p. 436]

blauwgrijze stammen nestelden uilen en spechten, wier kreten ver klonken over de velden.

Een groote alleenstaande boom, soms een linde met een geweldige kroon, die van verre zich afteekent, brengt schoonheid in het landschap. Denk de koepel weg van zijn kroon en er is geen punt meer, dat rust geeft aan het oog, geen stilstand, van waaruit de vlakte wordt gemeten.

Ga op een zomermiddag langs een wei en zie de poel, die de dieren moet drenken, omplant van zware kastanjes. Een groote rust gaat uit van die stille reuzen, die misschien een eeuw stonden op die plek. En denk nu, dat zij allen eens weg zullen zijn, want vijandig is in ons land de mensch aan den boom, hij haat de atmosfeer der zwijgende wachters, die hem rust geven.

Bescherm de boomen, zij zullen u beschermen; zij zullen rust geven aan uw oog en aan uw gemoed. Ik trek de conclusie, dat het Nederlandsche volk, dat de boomen haat en vernietigt, ledig moet zijn aan gemoed en fantasie.