De Nieuwe Gids. Jaargang 48

[p. 471]

Dr. Hein Boeken
In memoriam door Hans P. van den Aardweg.

Dr. Hein Boeken....

Zijn plotselinge dood heeft mij ontroerd. Heeft wat stille oogenblikken van bezinning en weemoedig nadenken geschapen in mijn leven, dat volledig past in den zenuwachtigen wirwar van dezen ontredderden tijd....

Hein Boeken! En ik denk nu terug aan mijne eerste poging om in ‘De Nieuwe Gids’ - o, dat is al weer vele jaren geleden! luttel maanden na mijne H.B.S.-periode - mijn eersten arbeid geplaatst te krijgen. Mijn leider was toentertijd de eenmaal bekende en bewonderde dichter G.C. van 't Hoog, de man, van wien Willem Kloos in de negentiger jaren verklaarde: wanneer hij luisteren blijft naar het orkest, dat in hem bruist, dan kan ook uit hem een dichter groeien, waarvan de wereld met neervallenden eerbied getuigen zal. Ik had verzen ingezonden, die ik overigens naderhand als ‘ongeschikt’ prompt retour gekregen heb. Maar ik wachtte in de spanning, in de hope en vreeze van iederen piepjongen literator, die in onberedeneerden overmoed de menschen met zijn onrijpe werk denkt te veroveren. In die periode vertelde Van 't Hoog mij, dat ook Hein Boeken deel van de Nieuwe-Gids-redactie uitmaakte. En voor het eerst las ik zijn: ‘Apollo, lichtgod, luchtig slaand de luite....’

Ik kreeg, zooals ik reeds zeide, mijne poëtische proeve van Kloos terug, en ontmoedigd en geschokt in mijn àl te fiere zelfvertrouwen ‘zweeg’ ik tal van jaren.

Tóén probeerde ik het opnieuw. En.... het wonder geschiedde.

[p. 472]

Na verloop van weken bracht de post mij geen gedrukte kaart, maar een eigenhandig geschreven bericht van Kloos, dat mijne bijdrage was aangenomen. Dat ééne moment vergoedde mij jaren van desillusie.

Sindsdien interesseerde ik mij hevig voor ‘De Nieuwe Gids’ en de ‘mannen van '80, aan wie ik mij nu verwant voelde. Ik kreeg het ‘Gedenkboek’. En bladerde, avond aan avond. De gereproduceerde portretten werden in mijne herinnering geëtst. Ook het conterfeitsel van Hein Boeken. Den man met zijn zachte oogen en witte haren....

Ik kwam te wonen in de omgeving van het Amsterdamsche concertgebouw. En op een middag passeerde mij, haastig loopend, een lange figuur, een tikje gebogen, bloothoofds en met wimpelende witte lokken.

Het schoot door mijn denken: Dit is Boeken. Hij moet het zijn. De dichter, die in één zijner sonnetten dien suggestieven eenzaamheidsregel geschreven heeft: ‘Wat kan mij nog alle schoonheid baten, nu ik, alleen, door kaal-gestormde lanen loop....’

Ik ontmoette hem méér....

En eens op een avond, na een druilerigen herfstdag, kwam ik hem tegen op een duister grachtje, dicht bij het hoofdstedelijk Universiteitsgebouw. Tóén groette ik, en zei vragend: Dr. Boeken?

Hij wàs het. Ik sprak met hem. Een lichte wind fladderde om ons heen in de groeiende schemering. Hij bleek een teeder en zachtmoedig mensch. Hij sprak, wat verstrooid, wat moeizaam, zijn woorden zóékend. Men voelde om dezen stillen en verwonderden mensch de eenzaamheid, de vier wanden van een rustige, van de wereld geïsoleerde, kamer. Hij wekte den indruk of hij weinig sprak, en zijn eenig gezelschap zijn boeken en zijn gedachten waren. In zijn oogen vond ik eene namelooze gelatenheid....

Kort daarna had ik een interview met den Haarlemschen advocaat Tideman - oud Nieuwe-Gids-redacteur en schepper der ‘Stemmingsalleëen’, - en zoo terloops zei hij: morgen heb ik nog een gesprek met een fijnen geest, met dr. Boeken.

Later ontmoette ik Dr. Boeken op het sportpark ‘Amstelrust’ te Amsterdam. Eenzaam liep hij - men vroeg zich af: hoe kwàm hij er? - zonder gezelschap, zonder hoed en met wuivende

[p. 473]

sneeuw-lokken. Ik voegde mij bij hem en met intense belangstelling bezag hij, de dichter, de dingen des reëelen levens: cano's, zwembassin, turnruimte. En het was merkwaardig te ervaren hoe deze man, die zoo buiten de werkelijkheid scheen te leven, zich interesseerde voor de aldaagsche en materieele tastbaarheden. Ik vergeet nooit hoe mijn aandacht geboeid bleef door het opmerkelijke contrast: deze vergeestelijkte en wat van de wereld vervreemde mensch, loopend en kijkend, door lanen met gymnastiseerende spiermenschen....

Plotseling nam hij afscheid. Ik bracht hem tot den uitgang en zag hem lang na, toen hij slank en alleen, den Amstel afliep, met wapperende jas, de veilige eenzaamheid van zijn vertrouwde studeervertrek in avondstemming tegemoet....

Ik sprak hem méér.

De tragedie van zijn leven leerde ik kennen....

Wij allen moeten eenmaal sterven. En gelukkig is hij, die in dit bestaan de vrees voor den dood overwint. Zóó leek mij Boeken. Een reeds ontstegen mensch....

De herinnering aan dezen zachtaardigen en rumoer-vergeten man zal in mijn leven niet worden uitgewischt.