De Nieuwe Gids. Jaargang 47

[p. 655]

Moderne Duitsche literatuur

Vicki Baum: Menschen im Hotel; Ullstein Verlag 1929.

Eigenaardig is het wanneer een auteur eerst de algemeene belangstelling trekt na het verschijnen van een boek, dat ten achter staat bij heel veel vroeger werk, waaraan het lezende publiek min of meer gedachteloos is voorbijgegaan. Vicki Baum schreef o.a. een kleine novelle ‘Der Weg’, die het best vergeleken kan worden bij het vertel-werk van Ina Boudier-Bakker, en bovendien een roman ‘Feme’, die een geheel nieuw gegeven allergelukkigst ontwikkelde. Toch bleef de groote belangstelling hier uit. Eerst na het verschijnen van den ‘Unterhaltungs’-roman ‘Hell im Frauensee’ en van ‘Menschen im Hotel’, dat hier en daar pijnlijk veel op een colportage-boek, met gemeenigheidjes over een zeer bekende persoonlijkheid in het internationale kunstleven, is gaan lijken, wijdde men in ons land algemeen aandacht aan de schrijfster. Zelfs een dominé voelde zich geroepen om over ‘Menschen im Hotel’ per radio een rede te houden, terwijl een Nederlandsche vertaling reeds uitgegeven werd.

Om nu tot de eigenaardigheid van deze late belangstelling te komen, ik geloof toch, dat de verklaring te vinden is.

In 1922 verscheen van Vicki Baum een bundel, bevattende vijf groote novelles, welke bundel, getiteld ‘Die andern Tage’, opgedragen was aan Thomas Mann. Deze novellen zijn goed, zijn echter geheel doordrenkt met de levensopvatting van dien tijd. zooals die zich demonstreerde bij de joodsche auteurs Thomas en Heinrich Mann, Wassermann, Schnitzler enz., n.l. wat levensmoeheid, wat uitzonderlijke superioriteit, een zwoele sensualiteit en eene koele ironie, die nooit tot hartstocht of verbittering zich ontwikkelde. Wat Vicki Baum schreef, paste geheel in dit kader, maar verhief

[p. 656]

zich er echter ook niet boven uit, evenmin cultiveerde zij op bijzondere wijze een eigen zienswijze. Op een zeker oogenblik heeft Vicki Baum dit blijkbaar ingezien, en waar zij voor alles een schrijfster is, die het succes, bestaande uit de belangstelling van het lezende publiek, een hoog oplage-cijfer en een daaraan evenredig honorarium, boven alles zocht, wendde zij zich tot den Unterhaltungsroman. ‘Hell in Frauensee’ heeft niets van een literair boek, het is een gezellig, prettig geschreven verhaal van liefde en honger, dat een langen treinreis, een miezerigen namiddag met regen of iets dergelijks doet verkeeren van iets vervelends in iets, dat eigenlijk voorbij is voor men opgehouden heeft te lezen. Maar vraag een maand later niet meer naar den inhoud. Het miezerige is vergeten, het verhaal echter ook.

Op een iets hooger niveau staat de roman ‘Menschen im Hotel’, er is met meer zorg gewerkt aan de milieu-teekening, maar, op den keper beschouwd, zijn deze uitzonderingsmenschen, die eigenlijk toch innerlijk dood-gewone doorsnee-typen zijn, ons niet nader gebracht. Het is alles verhaal, typeering, milieu-schildering, vlotte schrijf-wijze, maar, en nu komt datgene, waarmede de kunstwaarde valt, het boek verraadt nergens de innerlijke ontroering van de schrijfster, er is alleen koele, soms zelfs hatelijk-cynische observatie, er is geen mededoogen in dit boek. ‘Menschen im Hotel’ is het boek van een schrijfster, die ongetwijfeld handig is, het ‘vak’ verstaat, maar die zelf de innerlijke diepte mist, welke noodig als niets anders is om een kunstwerk te scheppen. Waar niet is, heeft de keizer het recht verloren, dit geldt ook hier. Dat het groote, lezende publiek de romans van Vicki Baum thans verslindt bewijst alleen, dat een habiel auteur, die zijn onderwerp niet te ver weg zocht van het dag-gebeuren en bovendien den sensatie-zucht van het publiek, - God beware den Kunstenaar voor deze nooit te verzadigen, tegen verveling strijdende menigte! - weet te bevredigen, sensatiezucht, die het erotische, het perverse en het scabreuse niet verwerpt, van succes verzekerd is.

Het dacht mij goed, door deze korte bespreking, op dit ongezond succes te wijzen.

Jan J. Zeldenthuis