De Nieuwe Gids. Jaargang 47

[p. 357]

Buitenlandsch overzicht door Maurits Wagenvoort.

Terwijl men voor Japans expeditie in Mandsjoerije in de chaotische toestanden, welke er heerschen, en die er het vreedzame en ordelijke leven onmogelijk maakten, althans de verontschuldiging kon vinden, dat het voor zijn noodzakelijke en economische expansie dit groote land noodig had, en er een weldadige taak kon vervullen, waaraan het reeds een begin heeft gemaakt, door het land volkomen ‘onafhankelijk’ (?), ook van Japan, maar zelfstandig en los van China, te verklaren, is zijn aanvallend optreden in Shangay en daarachter volkomen onverdedigbaar. Het is dit temeer, omdat deze oorlog zonder zoo genoemd te worden tusschen China en Japan plotseling zoo fel oplaait, dat de groote mogendheden, die er exterritoriale gebieden hebben te verzorgen, zoo niet te verdedigen, door het machtige oorlogsapparaat, dat Japan op China heeft afgezonden, oogenschijnlijk verschrikt werden, en haar grootste en machtigste kruisers bemand met talrijke legerscharen en bewapend met sterk oorlogsmateriaal naar Shangay zonden: een tragi-comedie, welke de felste kinnebakslag genoemd mag worden, door de Westersche groote machten ooit ontvangen van een Oostersche groote macht, welke, wat men haar kan verwijten, de erkenning verdient, dat zij moed heeft en, eenmaal in een avontuur, voor niets terug deinst. Geheel anders dan de grootsche Westersche strijdkrachten, nu voor Shangay verzameld, die voor alles terugdeinzen door het besef dat de geringste onvoorzichtigheid de complete vernietiging van het Westersche gezag in het Oosten, toch al niet veel bijzonders meer, kan

[p. 358]

veroorzaken, doet Japan, welks krijgsleiding niet meer schijnt te gehoorzamen aan het burgerlijk bestuur te Tokio, wat zij noodzakelijk acht om haar steeds hoogmoediger eischen aan de Chineesche regeering kracht bij te zetten. Japan doet volkomen wat het wil, en neemt zelfs niet meer notitie van de papieren protesten, nu door dezen consul, dan door anderen ingezonden, gelijk het ook geen notitie neemt van de bedreiging der Vereenigde Staten, dat het den door Japan in Mandsjoerije geschapen toestand nooit ofte nimmer zal erkennen. Ofschoon Soviët-Rusland geneigd schijnt Mongolië aan de nieuwe republiek cadeau te maken, is het de vraag of de regeering te Tokio op dit geschenk erg gesteld zal zijn?

Ik herhaal: dit alles heeft iets van een tragi-comedie, waarin de schuchtere Volkenbond de slagen ontvangt, juist op het oogenblik, dat hij voornemens was der wereld te toonen hoe goed zijn willen was om den oorlog, zoo niet voortaan onmogelijk te maken, dan toch te fnuiken. De gebeurtenissen te Shangay: oorlog zonder den naam, hebben der wereld getoond, dat de Volkenbond eigenlijk niets anders is dan een hersenschim, een droom, doch waarin de Westersche Wereld gelóóft omdat de bond het eenige is, waaraan zij zich kan vastklemmen in den om haar heen dreigenden baaierd. De twee oorlogvoerende partijen zijn er lid van, en zetten met veel Oostersch suiker-gepraat de tragi-comedie te Genève voort, en ook de heeren dáár fronsen de voorhoofden, en doen of zij ernstig verstoord zijn over Japans gedrag. Wat kunnen zij anders? Er is te Genève nu eindelijk sprake van Westersche bewapeningsvermindering, en Frankrijk is er gekomen met een aardig voorstel om de assemblée te doen gelooven, dat het heelemaal niet denkt aan een militaire hegemonie op Europa's Vasteland. Met een royaal gebaar stelt het de machtigste elementen van zijn leger en vloot ter beschikking van den Bond, zoodat deze, zooals nu in Shangay, er gebruik van zou kunnen maken en een vuist krijgen om althans mee te dreigen. Echter er zijn enkele moeilijkheden: dit volkenbondsleger, deze volkenbondsvloot, in welk arsenaal, in welk versterkt kamp moeten zij worden geborgen, onder wiens bevel staan, tot tijd en wijle dat de Volkenbondsmilitaire en maritieme leiding het goed vinden

[p. 359]

van hun kracht gebruik te maken? En indien alle volken, ook Noord-Amerika, dat nog steeds niet tot den Volkenbond behoort, zoo min als Soviët-Rusland, bereid zouden zijn hun contingent te leveren, zouden leiding en ‘mannekens’ ook bereid worden gevonden om op te trekken tegen eigen volk? Frankrijk's voorstel lijkt al te fantastisch, doch wanneer zijn militair bestuur daardoor den algemeenen en steeds dringender eisch naar bewapeningsbeperking denkt te voorkomen, dan ziet het de heeren van den Volkenbond aan voor naïver dan zij zijn. Voor elke natie een klein leger en zijn benoodigdheden, een kleine vloot tevens, maar daarnaast een groot repressief Bondsleger? En waar blijft dan de noodzakelijke bezuiniging? Mag men van een slimmen staatsvos als Tardieu gelooven, dat hij eerlijk gedacht heeft, dat hij de overige opnieuw te Genève verzamelde staatslieden met dit voorstel zou kunnen paaien? Grandi voor Italië, dr. Brüning voor Duitschland, Litwinof voor Rusland, Vandervelde voor België, lord Cecil voor Engeland, zelfs zijn eigen landgenoot Jouhaux, namens het ‘Internationaal Vakverbond’ brachten hem spoedig tot een helderder inzicht, dat men thans niet was bijeen gekomen om de bewapeningen te laten wat zij zijn: een vernietigende last voor alle volken, voortdurende bedreiging met den geesel van oorlog, om het gewicht van dien last nu eens op een anderen schouder te leggen, neen, lastontheffing was het waarvoor men thans was bijeen gekomen. En het was in het bijzonder Grandi, de jonge minister van Buitenlandsche Zaken in Italië, die deed uitkomen, dat de volken met niets minder tevreden zouden zijn dan met totale afschaffing van alle slagschepen en duikbooten; afschaffing van schepen, die vliegtuigen aan boord kunnen hebben. Te land: afschaffing van alle zware artillerie; afschaffing van alle vechtwagens. In de lucht: afschaffing van alle bombardementsvliegtuigen. In het algemeen: afschaffing van elken vorm van chemischen en bacteriologischen oorlog, voorts een herziening van de internationale overeenkomsten tot verzekering van vollediger en krachtige bescherming der burgerlijke bevolking. Doch wanneer men dankbaar, immers onder de gegeven omstandigheden is dankbaarheid gemakkelijk, moet erkennen, dat er ook in het Fransche voorstel tot vorming van een bondsleger een clausule voorkwam,

[p. 360]

volgens welke het gebruik van brandbommen, bacteriën en giftige gassen zou moeten worden verboden, en dat geen niet-militaire terreinen onder vuur zouden genomen mogen worden, terwijl de burgerlijke bevolking beter zou moeten worden beschermd, dan mag men blijder gestemd, er nadruk op leggen, dat, zoo niet de vredesgedachte, althans de afkeer voor de verschrikkelijkste oorlogsuitwassen, toch een paar schreden vooruit heeft gedaan. Het kan immers ieder zijn opgevallen, dat in den ‘oorlog’ China-Japan, oorlog tusschen twee volken, welke, hoezeer zij in hun hart geestelijke waarden bezitten, niet behooren tot de bloem der tegenwoordige beschavingsopvatting, twee volken, die, indachtig aan de oorlogsmethoden van Ghenkis-chan en den ‘Manken Timour’, voor geen klein oorlogswreedheidje terug deinzen, nog niet gehoord werd van bacteriologische vergiftiging of van vergassing, zooals nog zoo vaak voorkwam in den verfoeilijken oorlog der tot waanzin gekomen Westersche volken, die zich toen niet ontzagen hun Oostersche achterban op te roepen om die te leeren hoe ‘beschaafde’ natiën tegen elkaar oorlog voeren. Neen, van dergelijke geraffineerde oorlogswreedheden heeft men in het verre Oosten nog niet gehoord, en daaruit zou men misschien mogen afleiden, dat voortaan ook de Westersche legerleidingen er geen gebruik meer van zullen maken.

Hoe dit nu verder te Genève en te Shangay zal afloopen is een vraag, welke beantwoordingsmogelijkheid in de toekomst ligt. Wij leven toch wel waarlijk in een grooten tijd, een tijd zwanger van geweldige levensvragen, waarbij het gewicht van gebeurtenisjes als het aftreden van Laval en zelfs de waarschijnlijke a.s. herkiezing van maarschalk Hindenburg als Rijkspresident, hoe gewichtig voor hun volken ook, in het niet verzinken.