De Nieuwe Gids. Jaargang 46

[p. 101]

Buitenlandsch overzicht
door
Maurits Wagenvoort.

In een boek over de tegenwoordige staatkunde der Vereenigde Staten, onlangs verschenen onder den titel ‘Washington Merry-Go-Round’, beweert de schrijver van den tegenwoordigen staatspresident, een staatshoofd machtiger misschien dan eenig ander ter wereld in dezen tijd: ‘Wellicht de beste verklaring van de mislukking van Herbert Hoover is het feit, dat diep geworteld in zijn doen twee ongelukkige kenmerken liggen, nl. lafheid en weifelmoedigheid, die, gepaard met een klein karakter als persoon, zelfs zijn trouwste vrienden op de proef stellen’.

Zonder de juistheid of eerlijkheid dezer karakteristiek voetstoots te aanvaarden, lijkt zij te waarschijnlijker wijl men ongeveer hetzelfde zou kunnen beweren van de meeste andere leiders der volken, die de tegenwoordige menschheid in het moeras hebben gevoerd zonder de kracht te bezitten er haar weer uit op te werken. Zij lijdt aan tering van middelmatigheid in het staatsbestel. Meer dan ooit heeft zij behoefte aan een krachtige leidersvuist aan een politiek inzicht als dat van Mussolini of van wijlen Lenin: mannen, die een verantwoordelijkheid op zich durfden en konden nemen. In plaats daarvan wordt zij geleid door leiders in het gareel van partijbelangen. Slechts een Mussolini of een Lenin zou zijn volk in een bepaalde richting weten te stuwen om het uit het moeras te halen naar een betere toekomst. Doch de demagogie geworden democratie gunt den leiders geen stap buiten haar verblind inzicht.

De heer S.F. van Oss, stichter en directeur van de bekende ‘Haagsche Post’, en de belangrijkste schrijver in dat weekblad,

[p. 102]

een journalist wiens breed en helder inzicht in het internationale, economische leven slechts kan geroemd worden, schreef onlangs over de ziekte, waaraan de tegenwoordige menschheid lijdt: ‘de behoedzaamheid, waarmede bij consulten over deze malaise de diagnose wordt gesteld, bewijst reeds, dat de ware aard der ziekte nog steeds niet is vastgesteld. De patient heet te lijden aan overproductie; sommige doctoren noemen het ook onderconsumptie, maar het komt op hetzelfde neer. Den patient rustig houden en laten uitzieken; vooral geen opwinding, zeker geen politieke. En het gewone oude laxeermiddeltje: meer crediet. Morgen komt de dokter dan weer eens kijken. Onder het weggaan mompelt hij, desgevraagd, iets van economische congestie of indigestie; tja, die tolmuren tegenwoordig! Maar voor zichzelf kan hij geen diagnose stellen, die hem bevredigt. De verschijnselen rijmen niet met elkaar, gelijken op niets uit zijn oude practijk. Vroeger was het eenvoudig. Teveel gespeculeerd of teveel geproduceerd of teveel topzwaar crediet. Maar thans zijn de symptomen anders; het lijkt wel een geheel nieuwe ziekte! Veel meer graan of suiker dan de wereld kan opeten; veel meer wol, katoen en zijde dan zij kan spinnen, weven en dragen. Meer rubber, ijzer, koper, tin, zilver, koffie dan zij kan gebruiken, hier en daar zelfs veel meer geld. En gelijktijdig met al dien overvloed twintig millioen werkloozen - hun gezinnen medegerekend zestig à tachtig millioen menschen, die armoe lijden.’

Een Mussolini of een Lenin zou voor elk volk noodig zijn? ‘Gelukkig, dat niet elk volk dien bezit’, antwoordt men allicht. Daarmee zou men kunnen instemmen, indien wij er niet getuigen van waren, dat het samenstel der naties hoe langer hoe meer afdrijft naar een katastrophe. De tegenwoordige staatslieden worden geleid door hun partijbelangen, de anderen, die de menschheid regeeren, de bankiers, door hun verouderd kapitalistisch inzicht, dat niet kan begrijpen dat er iets anders noodig is dan wat de wereld tot nu om haar economische middellijn deed wentelen. ‘De machine is ons de baas geworden’, zei de heer Van Oss nog. Het is misschien het oude geval van den toovenaarsleerling, die afgezien had hoe hij geesten kon oproepen, doch deze opgeroepen, niet meer wist te bezweren.

De tijd der grootste staatslieden schijnt voor goed voorbij, en die

[p. 103]

van den gulden middelmaat hebben bijvoorbeeld de Nederlandsche regeering reeds op het denkbeeld gebracht een middelmatigen gulden in omloop te brengen, waarvan de fictieve waarde doet denken aan het geldsnoeien, waaraan de vorsten der middeleeuwen zich schuldig maakten. Bankiers en partijbonzen regeeren de wereld, en al mag men beweren, dat de eerstgenoemden de bekwaamsten zijn van hun soort, die soort deugt zoo min als de tegenwoordige staatslieden, gevangen in kooien van enge politieke inzichten. De Duitsche rijkskanselier Dr. Brüning en zijn collega van Buitenlandsche Zaken Dr. Curtius hebben hun afgesproken ‘week - end’-bezoek afgelegd bij hun Britsche collega's om te overleggen, waarmee het tegenwoordige Duitschland, etterende zweer in het vitale leven van alle volken, is te helpen, en waarschijnlijk hebben zij op ‘Chequers’ gezegd, wat de oud-minister Dr. Brauns, Duitschlands eerste gedelegeerde ter Internationale Arbeidsconferentie te Genève, aangaf als de groote fout van den tegenwoordigen toestand, de verkeerde goudverdeeling tengevolge van de regeling der internationale schulden- en herstelbetalingen, welke er toe leidt, dat het goud in overgroote massa naar enkele landen wordt gezogen, terwijl andere landen, die er juist de grootste behoefte aan hebben, er geleidelijk geheel van worden ontbloot. Men wil ter bestrijding der werkloosheid groote werken aanleggen, maar het noodige kapitaal ontbreekt. ‘Wil men de bestaande wereldcrisis bestrijden dan moet men ophouden met praten er over, maar tot daden komen’, zoo zei hij ongeveer.

Ongelukkigerwijs ontbreken de mannen dier daden. Mussolini of Lenin? Heeft de wereld te kiezen tusschen een dwingelandij van rechts of van links? Zij wil niet kiezen. Maar indien zij zonder dien moed langzaam maar onweerhoudbaar afzinkt in den zwarten of den rooden afgrond, wat dan? Indien de zelfzucht der volken, geleid door de zelfzucht der individuen, elk gemeenschappelijk overleg verhindert, wat dan? De regeeringen van Duitschland, Frankrijk en Engeland, bijna tegelijkertijd, hebben ieder een gevaarlijke crisis met goed succes doorstaan, maar het gevaar van een overwinning van rechts of van links is daarmee niet bezworen. Integendeel, elke beweging of zet van Duitschland, bijvoorbeeld de ‘Stahlhelm’-demonstratie in Bres-

[p. 104]

lau in het bijzijn der vroegere militaire grooten van het overwonnen Duitsche volk, wordt beantwoord door beweging of zet in de Fransche politiek, en ofschoon dan het ongewapende Duitschland van heden onmogelijk een ernstig gevaar voor Frankrijk kan beteekenen, Briands tegenstanders doen niettemin alsof het Duitsche militairisme opnieuw de gepantserde vuist uitstrekt naar Parijs. Frankrijk is zwaarbewapend en vastbesloten dit te blijven. Te land en in de lucht overtreffen haar sterkten in aantal, doeltreffendheid en uitrusting elke andere militaire macht in Europa met uitzondering van Rusland. Hetzelfde is het geval met Frankrijks zeemacht, sterker thans dan die van Groot-Brittannië, maar een deel van haar politieke schreeuwers doet het nog in Kamer en Pers voorkomen alsof het overwonnen Duitschland met zijn pas van stapel geloopen oorlogschip ‘in zakformaat’, waarvan het bij het Tractaat van Versailles er nog vijf andere mag bouwen, als het er geld voor kan vinden, nu reeds een bedreiging is en zijn ‘herlevend’ militairisme reeds op een hernieuwden aanval zint op het ‘vredelievende Frankrijk’. Bij het verdrag van St. Germain werd Oostenrijk veroordeeld tot een vonnis van amputatie, welker voltrekking het slechts den kop overliet: Weenen en zijn naaste omgeving. Maar reeds nu ziet Frankrijk met kloppend hart uit naar het oordeel van het Haagsche Internationale Gerechtshof t.o.v. de voorgenomen Douanetarief-unie tusschen de twee Duitsche volken, en doet het alle moeite om de uitspraak er van te saboteeren, indien die zoo mocht uitvallen, dat zij gelijk krijgen. Onder de gegeven omstandigheden is het onwaarschijnlijk, dat een internationale hulpactie, welke, zegt men, in Washington wordt overwogen om op grond van gelijktijdige beperking van bewapeningen, schadevergoedingen en geallieerde oorlogsschulden in den bestaanden economischen en politieken toestand der wereld een verbetering te brengen, succes kan hebben, al zal het Duitschland, en met dit land heel de wereld misschien, eenige verademing schenken, indien, zooals men aangeeft, de Amerikaansche financiers er toe kunnen komen een moratorium voor een jaar toe te staan. Indien dan van dit uitstel afstel kan komen raakt zij misschien uit de put.

Wat te verwachten was, is intusschen gebeurd, zelfs gauwer

[p. 105]

dan men kon verwachten: een openlijk conflict tusschen het Fascisme in Italië en den pas opnieuw tot leven geroepen Pauselijken Staat van de Vaticaansche Stad. Het Fascisme is tegen elk internationaal streven, 'tzij dit wordt voorgestaan door de Kerk, de Vrijmetselarij, de Geneefsche Vredesbeweging of welken vorm van idealisme ook. Het gaat om de opvoeding der Italiaansche Jeugd, de Toekomst van het Italiaansche volk, zooals deze door het Fascisme wordt gewenscht. Het Fascisme is der Roomsche kerk als zoodanig niet vijandig. Integendeel, anders dan in Rusland erkent het, dat het Roomsche dogma een zeer nuttige hefboom kan zijn voor zijn doel! Maar het wil zelf dien hefboom in handen houden en hem niet toevertrouwen aan den Heiligen Vader en diens internationale bedoelingen. Men begrijpt gemakkelijk, dat de Paus van tegenovergestelde meening is, en met het oog op zijn invloed buiten Italië, niet kan dulden, dat de Italiaansche Jeugd op banen wordt geleid, welke naar vijandschap met andere volken voeren. De vraag is van belang welke van de twee: Fascisme of Roomsche Kerk, 't eerst en 't meest aan de andere zal toegeven.