De Nieuwe Gids. Jaargang 46

[p. 55]

Tusschen u, die deze woorden leest en mij...
door Jan Jansen.

Tusschen u, die deze woorden leest, en mij, die ze neerschreef, staat een muur. Tusschen ons is de nacht van het onbekende, van het onbegrepene. De weg van mijn ziel tot uw ziel, is een lange, bezwaarlijke weg, slechts moeizaam afgelegd in de statige draagkoets van het woord. Wat is het toch, dat mij weerhoudt u deelgenoot te maken in de sensatie van mijn zijn, mijn hart brandt van verlangen om u in te wijden in de mysteriën van mijn innerlijk leven, maar vooraf ben ik gedwongen tot den verstandelijken arbeid van woorden te verzamelen, te schiften, te proeven, aaneen te passen en neer te schrijven, woorden, oud en versleten door veelvuldig gebruik. En staat het geschreven zwart op wit, een zinlooze optocht van letters, die mij aanstaren als papieren maskers, dan is het geheim, dat mij brandt in het hart, nog steeds niet gezegd. Alle taal is leugen.

‘De spraak is ons niet gegeven, om onze gedachten mede te deelen,’ zei De Richelieu, ‘maar om ze te verbergen.’

Er is tusschen u en mij schijn, valschheid, wanbegrip. Mijn ziel grijpt om zich heen, zoekt tastend rond naar materie om zich uit te beelden, om waarneembaar te verschijnen. Elke mensch heeft zijn eigen ervaringen, zijn eigen leven, zijn eigen zelf. En ik sta hier met al het mijn eigene en vind slechts woorden van anderen, van vreemden, gebruikelijk in een mij vreemde wereld. Hoe zal ik mijn eigen wezen uitzeggen in het zelfde woordenmateriaal, dat reeds werd gebezigd door wetgevers, door legeraanvoerders, door marktkooplieden of door kijvende buurvrouwen, dat reeds lang

[p. 56]

is verslonsd, bevuild en ontwijd, door gelegenheidsdichters en dominees. Alle taal is leugen. Ze dient den mensch om te veinzen, te vleien, te intrigeeren en tenslotte, zijn zin te krijgen. Pas wanneer vriendschap is verkeerd in vijandschap, wanneer men alle vriendschap met iemand heeft afgebroken en men positief boos op hem is, zegt men hem de Waarheid. Pas wanneer de mensch ‘buiten zichzelf is’ en uit zijn rol valt.

Tusschen u en mij en tusschen alle menschen, die gezamenlijk dezen tijd beleven, op dezen wereldbol, eenzamer in de nachtzwarte wereldruimte dan een eiland in den oceaan, is een diepe kloof. Zoo dicht bevolkt kan de wereld niet zijn, of de menschen zijn elkander volkomen vreemd, zoo schijnbaar opeengepakt in hun groote steden kunnen de menschen niet leven, of inderdaad woont ieder mensch afzonderlijk binnen de zwaar gemetselde muren van zijn eigen kasteel, omsingeld van wallen en grachten en alles waarmee hij zich tegen zijn vijanden weren kan, want tegen iederen medemensch koestert hij den haat van een geslagen vijand en het is dan ook niet dan na vlaggegezwaai van trouw en vriendschap, na plichtplegingen en bezweringen, dat hij het waagt uit zijn roofridderburcht te voorschijn te treden.

Vrienden, ieder kind, dat geboren wordt, iedere menschenziel heeft een boodschap aan de wereld. Waarom praten de menschen zooveel? 't Zijn woorden, die als wind vervliegen, waardeloos, zinloos, maar toch moeten ze praten, praten, want ze hebben altijd van hun geboorte tot hun dood het onbevredigd gevoel, dat ze iets te zeggen hadden, dat ze in de wereld kwamen met een doel, een opdracht en vergeten zijn wat het was, in de verwarring en misleiding van de wereld. En voor ze konden komen tot het brengen van hun boodschap, voor ze iets konden zeggen, dat kwam regelrecht uit hun hart, moesten er eerst woorden worden gezocht en gepast en gemeten, die vooral den indruk zouden maken van geleerd en beschaafd, die meneer A. niet zouden kwetsen in zijn godsdienstige gevoelens, meneer B. niet in zijn eer van officier, zijn eer van ambtenaar, van kapitalist, van Piet Lut, want dat mag niet van het fatsoen, van de Kristelijke naastenliefde, dat mag niet van de heele luie logge menschenmassa, die niet geschokt wil zijn, die niet wakker wil worden uit haar droom van hemel en zaligheid, omdat ze bang is voor den aanblik van haar eigen werkelijkheid.

[p. 57]

Ieder mensch komt in de wereld als een boodschapper uit de regionen van den geest, maar de wereld wil zijn boodschap niet. Door middel van opvoeding en onderwijs, waaraan moeite noch kosten worden gespaard, leert ze hem spreken in haar taal en zich gedragen naar haar wil. En na veel scholen en studiejaren, na examens, titels en waardigheden is hij verward en verbijsterd en zijn opdracht vergeten.

Medemenschen, gij, die met mij gevangen zit achter de drie gesloten poorten van het groote mysterie, dat verborgen blijft vóór onze geboorte, achter onzen droom en na onzen dood. Gij, die den mond vol hebt van de broederschap der menschheid en wereldvrede, gij Kristenen, beschaafden en geleerden, waar blijft het groote geloof, dat alle medeschepselen opneemt in zijn universeele liefde, gij, die wereldcongressen en internationale conferenties belegt, waar blijft het godsvertrouwen, dat alle muren afbreekt, dat alle grenzen overschrijdt, dat alle woordenzifterij tot zwijgen brengt?