De Nieuwe Gids. Jaargang 46

[p. 262]

Poging tot zelf-verheldering door Fred. Batten.

I.

Dit is een vreemd besef: - ik houd ervan in den rozenhof de blanke Récamier te plukken, die het scherpste doornzwaard draagt van alle rozen-bloemen; ik houd ervan het stille meisje, dat in mijn armen toeft, onder een kus een bitter woord te zeggen, of met den verren blik het vroege licht te wijzen.

Ik min de onvoorziene teêrheid in een driest-geleefde klucht, den groven schim in den ranken woordenval der twee gelieven......

En wònderlijk bloedt mijn hart, als ik aan het graf toef van mijn goeden Vader, en harteloos zijn vroegen Dood bepeins....

II.

Eens, heb ik gestaan op de stille schaduw-plek, waar de assche ligt van wien ik nimmer zag; het heugt mij, dat ik in een illuzie de gestalte rijzen zag in het effen zwart van een slank gewaad. Op den marmeren zoom van het monument strekte het langzaam zich, - een glimlach zweemde aan.... Toen, sprak toen de koele wind met mij....?

III.

Aan het smetteloos marmerwerk, waaronder mijn Vader verborgen werd voor mijn vragenden blik, herinner ik mij ééns te

[p. 263]

hebben geschreid: 't was den dag, dat de koekoek zich verslikte, hóóg boven de diepe kist, die het sluitend zand voorgoed voor mij verbergen ging. Sindsdien haast ik mij de bonte hulde te schikken in het marmeren ornament der vazen, die den druk van het steengewicht op het lichaam meê verzwaren.

IV.

Ik houd van het hard en grof geluid in den dag; van de teêrheid en de welking ook der late najaarskleuren....

Ik houd ervan het gratieuze spel der rhytmen te breken uit een vage melodie, en dan het diepe na-berouw te koesteren in mijn hart: want zoo kwam 't, dat het vers-begin, dat ik den dooden dichter wijden wilde, op een onzuiverheid stiet, en toen het snel berouw den rullen regel voorgoed verijlen deed, schreef ik die eerste strophe onder het beeld, dat nu zijn roerloos wezen eert:

- Ik heb den weemoed lief, dien glimlach lief van deze moede ziel,
De scherts, o heb ik lief, die als 'n kruïg-zoet aroom uit tale zweeft....
- Ik heb de zielsstem lief, die uit den groven dag den teêrsten droomdraad weeft,
En droomend-zingend stil omlacht wat 't hart aan leeds geviel.

V.

Ik vraag mij af, - of het goed is, dat mijn hart de rozen lieft en naar de doornen tast; of het goed is, dat ik bittere woorden kwistig spreek over 't vele onbegrip, dat om ons is. Is 't niet àl om niets....? Ik maak mij rood van boosheid als de man, wiens brood verdiend werd met d'onvaste leiding der kleine kinderen, zich een oordeel eigent over de lichte teederheid van den kunstenaar; ik maak mij boos, als mijn kalme Moeder mijn vlugge woorden scheldt, of - als de éérste lentezon mijn boeken bleekt. Er is géen rust....

[p. 264]

VI.

Meermalen is het gebeurd, dat de eens broos-bewegende, en de nòg beweeglijker-dróomende dichter aan mijn ziel de poëzie schonk van zijn hart, terwijl rond mij het toonloos spreken was der menschen, het knetteren van doffe muziek. Maar het hart, tot diepen aandacht dan gebogen, neeg tot d'onverspreide stilte zelve....

Ik geloof, dat ik in zoo'n oogenblik van stil begrijpen woorden zeggen zoû kunnen, ooit door een dichter gesproken. Want eens, in avondstemming uit 't verward geluid rondom, rezen de regels, die den Doode waren tot nagedachtenis....:

VII.

Zijn hart werd op een zomerwind geboren; als een broze voelbaarheid zong die in zijn stem, en in zijn zachte doen.... Een zwaluwzwerm verzelde de zomerkoelt', waarop het hart gedragen werd; de teedere klacht der late vogelvluchten in winteravond lispte er in na....: (: een elegie.)

Zijn hart was een meer, een glánzend water, dat rimpelde op een rusteloozen wind. Er wiegden bloemen, leliën en ranke orchideeën, en het riet ruischte er een klagend lied.... Het licht liep er de schaduwen na, en de vogels, de krekels, en de weemoed van een cello-toon wisselden van zang met een glimlach en een kinderstem.

Zóó kwam 't, dat uit dit lichte, zachte gemoed die wijsheid in den glimlach bloeien kon, die van de kinderen is, en die hem nooit verliet. Want, toen de snelle vleugels hoorbaar klapten aan uit verre landen, en handen weefden snel de brug, die zij hem sloegen naar Jahvé's Licht, week de zachte glimlach niet van het gelaat. Men vond hem met dien rustigen kinderblik liggen, roerloos, door den Dood gewijd.

Om zijn marmeren urn zweemt nog diezelfde zuivere lichtheid na....

[p. 265]

VIII.

Ik begrijp nu een jong schrijver ook beter, sinds ik het veelvoud van mijn hart versta.... Want kleuren als roode bloemen paart ons hart aan geuren van rottend loof....

Ik herinner mij, dat ik iemand spreken hoorde van muziek in schromig streelend tasten; onvoorzien werd dan een schuif verzet aan een valsch instrument.... Het hart, verwondt 't zich niet zelf, tèlkens weêr?

Ons hart kent géén rust, geen effenheid....

IX.

Ik houd ervan, o God, ik houd ervan in den rozenhof de maan te plukken in een smeltenden zang, en aan het graf van mijn armen Vader berouwvol 't bidden te leeren....