De Nieuwe Gids. Jaargang 45

[p. 645]

Tusschenspel door Jan Veldman.

- Je hebt natuurlijk weer niets gedaan!

Zijn booze stem schalde over den akker, zooals hij daar stond met voor zijn buik het hooge, gele koren en achter zich de kale vlakte van het neergesikkeld gewas, dat in eendere rijen lag gevlijd, alsof een rukwind het in een korten vlaag had gebroken. En zich omkeerend, zoodat de felle zon haar brand op zijn gelaat sloeg, schreeuwde hij opnieuw de verwijten naar de boerenmeid, die, het hoofd heffend, haar onschuldig, lachend gezicht tot hem wendde. Ze is toch mooi en stevig, dacht hij, vooral nu ze, op haar beurt, de armen in afwachting over de borst kruiste en de zon ongehinderd op haar krachtigen rug liet laaien. Maar toen ze, als zette ze zich schrap voor zijn aanvalsstoot, het maaisel met haar klompen vertrad, bruischte nieuwe woede in hem op:

- En nu ook nog de boel vertrappen! Wel ja, dat kost allemaal geen cent - schamper - 't is een cadeautje van Onzen Lieven Heer, die....

Maar ze liet hem geen tijd en snauwde terug:

- Ik vertrap niks en ik heb steeds gewerkt, maar jij hebt weer den kolder in je kop; voor den zooveelsten keer sinds je eerste knecht bent.

Drift deed zijn hand, waarin de sikkel blonk, trillen. Zoo'n verdijde meid, je zou ze onder de wielen van de mestkar gooien of.... juist niet?

Als twee nijdige dassen stonden zij in de hitte van den zomermiddag tegenover elkaar, met tusschen hen het gele afgemaaide veld, waaruit de zon met dubbele kracht haar vlammen tegen hun

[p. 646]

gespannen lichamen kaatste. De lucht was van schier paarsig blauw en nergens ontmoetten de stralen belemmering op hun onzichtbaren tocht van den hemel naar de aarde. Onder zijn breed geranden hoed droop het zweet vanaf zijn haar kittelig in zijn nek. Waarom zich druk te maken, die meid....

- Vooruit aan het binden!

Een schelle lach antwoordde hem, doch Janne's lijf boog zich weer voorover. Ook Frans hervatte zijn ruischenden arbeid met sterken greep. In hem mokte echter de nauw bedwongen woede. Wat wilde Janne het haar voortdurend ruziezoeken? Het was de waarheid, dat ze niets had uitgevoerd. Voor hij naar het dorp ging, had hij haar werk bekeken en bij zijn terugkomst, na een uur, was ze geen halven meter opgeschoten. Lijdelijk verzet, zooals ze het tegenwoordig noemden, omdat de boer hem eersten knecht maakte en dus stelde boven haar. Maar hij liet zich niet op zij dringen, allerminst door zoo'n meid. Zijn sikkel sneed de uiterste graangrens. Dit was klaar. Frans zuchtte, wilde zich een oogenblik rechten. Hij bedacht zich evenwel, het was beter in deze hitte zijn houding niet te veranderen. Dan zoo maar omdraaien, zoodat hij thans Janne recht voor zich had. Even gluurden zijn oogen in haar richting, doch ze stuitten op den vuilen stroohoed, die bijna den grond raakte.

Heet lag de zon op hun gekromde ruggen en de voeten schuifelden traag.

Echter niet alleen op deze zwoegers gloeide de zomerdag, ook den beiden mannen, die het orgel over den weg duwden, ontnam zij bijna de kracht het logge gevaarte in beweging te houden. De stedelingen betaalden niet meer voldoende voor den kapotten trommel en de verstopte pijpen, weshalve de eigenaren noodwendig naar het platteland afzakten. Doch de spitse toren boven de rieten daken bleef steeds op denzelfden afstand en daar ze voor de verspreide boeren op de velden toch moeilijk konden spelen, sjouwden ze over de eindelooze sintels hun bijna rhythmisch rammelend instrument moeizaam verder. Aan den wegkant speelden voor vijf aaneengebouwde huizen eenige kinderen, die hen, bij hun nadering, op bloote voeten tegemoet renden. Eindelijk menschenwoningen. De orgeldraaiers bedachten zich niet lang: de een legde een vuil, bruin boek achter het linnen, dat op een

[p. 647]

rood horretje leek, terwijl de ander den gebarsten schotel uit de jaszak haalde. Met beide handen vatte de eerste den slinger en deed door een heeschen, neuzigen toon een hofhond jammeren.

Bijna tegelijkertijd werden de twee stroohoeden geheven en bezagen Frans en Janne elkaar met verwonderde oogen, waarin plots iets scheen op te leven. Echter, als wilden ze het niet weten, vielen hun lijven nog dieper terug. In den overvloed van het koren was Frans haast onzichtbaar en dus kon hij onbespied den sikkel een wijle laten rusten. Het orgel; de middag zonder end was gebroken door de verre wals. Ginds, over Janne's blauwe jak, zag hij het orgel met den draaienden kerel. De bellen glinsterden en een bende jongens gaapten er rond. Hij benijdde hun vrijheid en het staan bij het orgel. Dicht groeide het graan op den kluitigen grond; de oogst zou goed worden had de boer, handenwrijvend, vanochtend gezegd en hij, de knecht, had het beaamd: het zaaisel was niet tevergeefs geweest. Op het oogenblik verwenschte hij niettemin de onafzienbare akkers, die nog alle geoogst moesten worden. De Heer gaf wel overvloedig, maar God liet je ervoor werken. Zelfs nu op de lokkende orgelwijs, die de zinderende zomerlucht vol geruchten maakte. De hemel bleef wolkenloos en de zon wilde niet zakken. Achter het koren hijgde Janne. Voorzichtig tuurde Frans naar die plek; een fel oog blikte in het zijne, een seconde lang, dan ritselden haar garende handen door het graan. De walstonen dreven zacht in zijn ooren, met zijn sikkel sloeg hij de maat, terwijl zijn voet geluidloos stampte. Daar was Janne, hier bukte hij, beiden werkten en ginder bromde het orgel De verleiding werd zoo sterk, dat hij onbewust een pad in haar richting begon te trekken. Het koren brak in de ijzeren halve maan en suisde ter zij. Door de dunnende aren schemerde allengs het baai en blauw, het verweerde geel van den hoed. De zon plakte in de buiging van zijn knieën. Zou ze het willen? Ineens stond hij recht; zijn breede lichaam sterk en forsch boven den korenrand, waarachter Janne zat weggedoken. Een oogenblik keek hij op haar neer, dan greep hij haar armen, trok haar willig op, zoodat zijn handen op haar heupen rustten. Het orgel speelde de verre wals en hun voeten ploften dof op het gebroken graan. De gele velden met rood en blauw van klaprozen en korenbloemen waren als een stralende gloeiing in wijden omtrek, aan wiens einder de goudig doorzonde

[p. 648]

hemel de aarde scheen te raken. Bij de huizen, aan den weg, zoemde het orgel met hooge uithalen en donkeren trommelslag. Alsof het den kerel plezier deed, zette hij wederom een nieuw boek op het instrument, dat nu met een steedsche melodie de landelijke lucht vertroebelde. Met verhitte gezichten, onvermoeid, sloegen hun klompen, gelijk dorschvlegels, op het koren, dat in droogheid kraakte. En zoo waren ze bevangen door het bloed, dat met zomersche driften door hun aderen klopte, dat het schamele muziekje reeds achter de huizen verdwenen was, eer ze van ophouden wisten. En nog hadden de beenen niet gerust, zoo Janne niet uitgeput was neergezegen tegen den aarden wallekant rondom den akker. Duizelig van het snelle draaien scheen de grond onder zijn voeten te golven en het duurde minuten voordat de roode waas van zijn oogen week. De warmte kleefde de kleeren aan zijn lijf; zijn huid voelde klam, als na dagenlange koorts. Vertreden lagen de zorgvuldig gebonden schoven en op vele plekken was het te velde staande groeisel vertrapt. Janne blies lachend tegen den uit den wrong gedansten haartooi en de zon dook snel naar het Westen.

De eerste knecht, hij voelde zich als de koejongen uit den hof. En in zijn blinde woede smakte hij de meid tegen den grond. Vloeken verscheurden den naderenden avond, terwijl zijn bevende hand den sikkel, als een schicht, door het graan sneed. Doch Janne, de vrouw, zweeg en zocht bukkend het bindsel.

In het verre veld jankten andere waakhonden bij het oude orgel.