De Nieuwe Gids. Jaargang 45

[p. 454]

Tooneel-notitie. Door Joh. W. Broedelet.
De koninklijke inzet.

Shakespeare moet al heel jong zwaar verliefd zijn geweest op.... de liefde! Dan werd hij door zoete zotternije volst bevangen. Sterk bewijst dat wel zijn dol-joyeus, rap-dartel en vlinder-vleugelig jeugdwerk Liefde's Lief en Leed. Dit is van 'n charme en 'n onnavolgbare onbevangenheid, dat ge weer 'n piep-jonge jeuking krijgt in 't bloed, zelfs al willen de botten zoo erg niet meer mee! Dat fladdert en springt en duikelt en tiereliert als 'n heele wei lustige zomer-dieren en ge denkt: wat is 't leven toch één vreugde-schal!

Doch ziet, onder al deze blijheid steekt toch al voor 'n goede vier duit puike ernst! Zóó jeugdig en uitgelaten kan 'n dichter niet zijn, of er schuilt reeds 'n zacht peinzende Hamlet of 'n droefdroomerige Romeo in hem! En uit alles, zelfs uit de schijnbaar luchtigste fanfaronnade, put hij 'n les. Ook Liefde's Lief en Leed geeft die. En hoe! Zóó indringend, al doet ze overigens niet te zwaar op de hand aan, dat ze uit ondervinding geboren lijkt.

Ja, Shakespeare is zèlf op 'n onbezonnen dag die wijs-dwaze Koning van Navarre geweest, die drie lange jaren de liefde wilde afzweren ten bate van de wetenschap! IJdele poging voor 'n onstuimig kloppend hart en gemakkelijk bruisende zinnen! Hoe kwam de jonge dichter tot dat roekelooze besluit? Had hij de variabiliteit van de wereldsche amoureusheden leeren kennen en derzelver ontnuchteringen, desillusies en verdere minder opwekkende aanhangsels? Wilde hij zich 'n tijd - de bewuste drie jaren bijvoorbeeld! - uitsluitend wijden aan z'n muze, die ten slotte de eenige trouwe was, op wie hij immer staat kon maken? Weg dus, vrouwen-bekoring! Ik draai alle te

[p. 455]

verleidelijke, levende schoonheid zeer ostentatief den rug toe en geef mij louter over aan mijne hooge gepeinzen!

Maar dat viel niet mee. Want wat hem, in 'n overmoedig oogenblik, dwaasheid had geleken, bleek al spoedig van de diepste kern der dingen doortrokken te zijn en lang niet, wat je noemt, voor de poes te wezen. Het zotte wàs zoo mal nog niet of liever, in wijsheid, naar hem met den dag duidelijker werd, stak 'n zotternije, waarbij die andere niet haalde en snoof je niet nu en dan het verfrisschende kruid der liefde, zoo werd je van 'n sufferigheid, dat de hersens er dwaaslijk van indommelden. En wie weet, hoeveel Julia's of, meer aan den blonden kant, Desdemona's William in die dagen omstrengelde, toen hij zoo dom-verstandig wilde zijn! Niets weerhield hem daarvan, want z'n muze spoorde 'm daartoe eerder aan! Ze kon niet leven in 'n sfeer van vooropgezette wijsheid en bleek wel de liefde van 's werelds grootst tooneel-genie waardig te zijn: ze deed niet aan.... jaloezie! En wat als onbewuste bluf was aangedurfd, werd tot 'n verdiende straf. Drie jaar wees hij hooghartig als 'n Koning van Navarre de liefde af. Toen kwam 'n beminnelijke schoone, die hij zoo driest in den steek had gelaten en ze zeide met 'n stem, op welker klank hij later mogelijk zoo menig heerlijk sonnet schreef: ‘William, komt u over 'n jaar nog maar eens terug. Zóó lang zult ge boeten voor uw snood gedrag. Misschien dat ik dan wel weer wil!’ De les van al deze in schoonen schijn belichte dartelheid is: jaag de natuur de deur uit, ze vliegt 't venster weer binnen, of korter: slechts in liefde bloeiende!

* _* *

De pas herrezen Koninklijke Vereeniging ‘Het Nederlandsch Tooneel’ heeft gemeend, haar eerste nieuwe seizoen met deze geniale blijgeestigheid te moeten inzetten en zij heeft daarmede bewezen, wáárlijk Koninklijk te zijn. Want welk een voorstelling! Van 'n prachtig begrip, dat de avond 'n zeldzame openbaring werd! Hier dartelde, hoog op de teenen en dan weer rap kopje-duikelend, de lichtvoetigste muze, welke men zich denken kan! Van 'n brio en 'n fantasie als alles was en in 'n

[p. 456]

tempo, dat de vonken er af vielen! 'n Meesterstukje van regie, waarvoor Saalborn 'n spontane ovatie verdiende.

De ernst bij al deze vroolijkheid was wel de Royaards-idee, welke er achter zat. Hier werd 't werk van den grooten tooneelleider voortgezet. Hier triomfeerde zijn stijl en bovendien zat er gròèi in! Saalborn bouwt verder, staat niet stil bij wat de leermeester bereikte. Royaards zette sterk den vorm vast. Zijn volgeling tracht dien te behouden, doch in wat lossere, meer vrijheid veroorlovende greep. Daardoor is alle verstarring verbannen. Kon Royaards deze verjeugdiging van zijn machtig oeuvre aanzien, hij zou goedkeurend knikken met 'n glimlach van verheugen.

* _* *

Schoonst was zeker 't spel van Saalborn, die als de hoveling Biron van 'n rake rap-tongigheid was, dat hij lustig vuurwerk leek te spuwen. Z'n loflied op de liefde, waar 't toch ook dien Shakespeare maar om te doen was, was 'n meesterlijk stukje van zegging, dat niet alleen den schouwburgschen engelenbak in vuur zette, doch ook hoogere gevleugelden tot enthousiast wiek-geklap moet hebben aangespoord! Naast Saalborn trof 'n wonderlijk magnifique creatie van Van Praag als de dorpsonderwijzer Holofernes. Dit was van 'n natuur-geworden, goedmoedige pedanterie en schoolschheid, dat 't, in al z'n kluchtigheid, mènschelijk bleef. Zelden werden er zulke verdiende tranen als om deze pracht-figuur gelachen! Met blijdschap werd mevrouw Royaards weer op 't tooneel begroet. Haar spel verheugde, waar zij 't, docht me, nog meer dan vroeger in eenvoud zocht en.... vònd! Natuurlijk was Tourniaire als de boer Dikkop weer de dwaasheid in persoon of, volgens de leer van Liefde's Lief en Leed, misschien juist de wijste van al de lach- en jokkernij-wekkende, zachte stommelingen, die Shakespeare één avond lang, met verliefderigheid overgoten, de planken opjoeg? Na zooveel diepzinnige zotternij waag ik 't niet, er secuur mijn weetje van te hebben!