De Nieuwe Gids. Jaargang 44

[p. 448]

Karel van de Woestijne herdacht door Joannes Reddingius.

‘Mijn harte, lijk het wuivend pluis der dichte vachten,
op de ure dat moede avond neigt naar bleeken nachte,
dat de aarde trage golft van schapen, en 't gedein
der kudde en van een herder-fluite zoete zijn;
- aan elke doornenhaag een wuivig pluis gebleven, en......
- - God; ziehier mijn hart, ziehier dit moede leven,
- maar laat me voelen, dat een warme stal me wacht.’

Het sterven van den grooten dichter, die onze tale schreef, wekt een ontroering, doet staan in verbijstering; men weet, dat nu die hooge, voorname geest ons niet meer met nieuwe scheppingen zal verrijken, dat de hand geen verzen meer zal kunnen schrijven, dat de oogen niet meer mijmeren of lachen; dat nimmer meer zijn gestalte gezien zal worden in de Aula der Universiteit, in de vrije natuur of in het huis dat hem lief was; dat nimmer meer zijn vrienden zullen hooren zijn stem....

Het Leven gaf, het Leven nam en over blijft de levende erinnering aan zijn persoonlijkheid, en aan zijn onvergankelijk werk.

Velen stonden ver van hem af, maar ook velen hebben hem bemind en dat heeft menig hart-bijtend leed verzacht, maar diep heeft hij geleden. Hij had lief het leven der zinnen, den Droom, de Verbeelding. Uit de groote beschavingen der volkeren, puurde hij het edelste, het schoonste, het Eeuwige. Hij kon zijn een Half-God uit de Legende, een Ziener, een

[p. 449]

Held; hij kon zich voelen Pers, Egyptenaar, Hebreër, Griek; men vindt in hem terug wat eigen was aan de edellieden uit den tijd der Renaissance en dan weer ziet men hem voor zich als zeventiende-eeuwer.... en als modern mensch.

Van al die tijdperken kende hij de groote vreugden, de groote smarten en zijn mensch-wezen moest alles dragen, verwerken. In zijn verzen uit zijn jeugdtijd (Vroegere gedichten; 't Vaderhuis; De Boomgaard der Vogelen en der Vruchten) vindt men zijn leed-zwaren gemoedstoestand weerspiegeld evenals in zijn latere lyrische verzen en deze laatste vooral zijn moeilijk te begrijpen, daar men schouwend moet gaan tot de diepte, tot den verren Achtergrond. Dit kan van hem gezegd worden: wanneer hij te leven kwam in een Verbeelding, was hij de groote vertolker van een mirakeltaal; uit de diepte van zijn wezen kwam zijn aandoening, zijn binnen-wereld werd woord.

Zijn episch werk is van groote beteekenis, mythologische gestalten doet hij leven, Homerisch-breed en wat hij bezingt ziet men in den geest als nabij.

Zie het wonder-mooie meisje, Leda, daar staan aan den rooddoorgloeiden muur van den steilen Taügetos, schilfer-schoon van rechte ribben avond-vuur. Deze jonkvrouw wordt begeerd door Zeus, die uit aether-hoogten dalen zal in de gedaante van een zwaan. En zij staat op de rots, bemost en dauw-nat en wankel zijn hare voeten en zij denkt aan haar voorspellenden droom:

- - o, zal de droom, de wonder-droom
doorslaan haar wezen als een werklijkheid?

Maar plots, de waetren stuiven. Wuivend gaat
en waaiërend de lucht zoeven aan haar,
open en toe, en zacht en krakend. En haar schrik
die uit gesperde en gaauw-gesloten blik
in éens de heele wereld over-zag,
zwijmt in het zoetste lijden. Vleugel-slag
van hard-gewrichte wiek drukt aan haar borst.
Een snavel breekt haar tanden uit elkaar.
Zij is van deze zwane, zwoel en zwaar......

[p. 450]

De Legende verhaalt, dat uit de verbinding van Zeus-zwaan en Leda-vrouw, twee zwanen-eieren ontstonden. Uit het ééne werd geboren een mannelijke tweeling; één kind sterflijk, één kind onsterflijk: Kastoor en Poludeukes; uit het tweede Leda-ei werd geboren het kind Helena, wier naam beteekent; de vrouw der diepte. Het volk der Grieken, de Hellenen, zijn nauw verbonden met Helena. Hun groote zangers zingen van haar; in latere tijden riep Goethe haar óp in het tweede deel van zijn Faust.

In zijn boek ‘Zon in den rug’ verhaalt Karel van de Woestijne van ‘De Spartaansche Helena’ en dit epos is wonder-schoon; schoon van tale, schoon van beeld, schoon van rhythme, schoon van evenwichtig samenstel.

Hoe teeder deze woorden, als Leda peinst over haar eenzaam bestaan, vrouw van een God te zijn:

- - Maar toen, toen voelde plots
ze een zachte stamp van 't kindje. Zij zag op.
Zij zuchtte en had een glimlach......

Tusschen de jaren 1914 en 1924 werd geschreven 't geweldig epos ‘Penthesileia’. Zij was de maagdelijke Koningin der Amazonen, die op het uiterste hulp bood aan Priamos, Koning van Troja. Zij werd door Achilleus in tweegevecht gedood.

In den morgen treden zij uit de poort der stad; 't leger der Trojanen is gedund. De Grieken, een uitval verwachtend, staan reeds geschaard en achter de open wagens, 't bevel van aanval wachtend.

Zie dit beeld:

- - ineens

brak hun gelid in 't midden, en verscheen,
dat vóor hen staan kwam op een draven, éen
voor éen, en rood en goud op 't zwarte paard,
en zes en dertig in getale, 't bent
der Amazonen, als een gordel-schut.

Als een groot dichter gestorven is, denkt men onwillekeurig aan hen, die hem vóór gingen; in het Zuiden gingen heen -

[p. 451]

o dat terug-zien - Rodenbach, Gezelle, Verriest, en thans, zoo dichtbij nog, Karel van de Woestijne. Iedere naam luidt als een klok over de lage landen - ik ken hun klank: Rodenbach, en mijn hart ontroert, hij was de leven-wekker, fier en jong; Gezelle, ik weet zijn mild, trouw woord, hij was de groote Eenvoudige, de zanger Gods; Verriest, daar is het luisteren naar een fijn-zacht geluid, hij droeg Vlaanderen's geest; zijn fluisterende stem werd gehoord waar eerbied was en liefde; van de Woestijne, 'k hoor galmen breed en zwaar, klagend, sidderend.... van de Woestijne, ja, ook hij is heengegaan en daar is wederom een groote leegte....

Van de Woestijne werd, helaas, niet door zijn volk erkend, slechts door een kleinen kring van getrouwen. Hij is één der grootsten uit het land, dat eeuwen-lang, als een wonder, machtige Kunstenaars heeft voortgebracht....

Zijn lyrische verzen openbaren den weemoed, het verterend verlangen van een menschenhart....

Eénmaal zong hij:

- ik mocht den hoogsten top bestreven
en ónder mij de wereld zien....

Uit één zijner laatste gedichten uit ‘De Voedster’, Februari 1928 verschenen in ‘Dietsche Warande en Belfort’, erinner ik mij dit vers:

Maar ziet: ik draag den droom van allen op 't gelaat..

Karel van de Woestijne, wij danken U....