De Nieuwe Gids. Jaargang 35

[p. 898]

Binnenlandsche staatkundige kroniek door Frans Netscher.

't Is een wonderlijke maand, die achter ons ligt.

Tenminste op het gebied der binnenlandsche politiek.

Er is in de Tweede-Kamer heel wat tot stand gebracht op het gebied der toezeggingen en op het gebied der wetgeving.

En wij zullen er ditmaal wat van vertellen, zoo rustig en bedaard als ons dit mogelijk is.

In de eerste plaats dan heeft men zich op het Binnenhof beziggehouden met een uitvoerige gedachtenwisseling over de verruiming van het gemeentelijk belastinggebied, met dit resultaat, dat als nieuwe belastingen kunnen worden ingevoerd:

1o.	Een ‘betterment-tax’ op gebouwde en ongebouwde eigendommen, jaarlijks te heffen, gedurende hoogstens 30 jaar.
2o.	Een belasting op bouwterrein, tot een ½ pCt. der verkoopwaarde.
3o.	Een zakelijke belasting op bedrijven (kantoren en winkels inbegrepen, doch stations uitgezonderd), waarin minstens 10 arbeiders werkzaam zijn, die minder verdienen dan een door de regeering vast te stellen bedrag. Ook publiekrechtelijke bedrijven vallen onder deze heffing. Zij wordt geheven van het geheele aantal arbeiders, en bedraagt hoogstens f 12 per arbeider.
4o.	Een belasting op verzekering tegen brandschade, of een overeenkomstige heffing van niet verzekerde goederen.
5o.	Een belasting op logeergasten in hotels en pensions (bij verblijf van minstens een week).
6o.	Een belasting op reklame (die in nieuwsbladen en tijdschriften uitgezonderd).
7o.	Opcenten op de (rijks-) inkomsten- en de vermogensbelasting (tot een gelijk getal op alle aanslagen), benevens op andere belastingen, die daartoe bij de wet vatbaar worden verklaard. Maximum-aantal opcenten honderd. De opcenten op de rijksinkomstenbelasting mogen echter niet worden geheven, indien de eigen gemeentelijke inkomstenbelasting progressief ingericht is. De gemeenten, die opcenten op de rijksinkomstenbelasting heffen, kunnen daarop maandelijksche voorschotten krijgen.

Dit wat de nieuwe belastingen aangaat. Maar evenals thans, zullen nog mogen worden geheven:

[p. 899]

1o.	De opcenten op de grondbelasting (deze mogen in dezelfde verhouding van thans verdubbeld worden).
2o.	Retributies voor bewezen diensten.
3o.	De opcenten op de personeele belasting, tot een gelijk aantal voor alle aanslagen. Een hooger aantal opcenten dan 80 is pas geoorloofd, wanneer de opcenten op de grondbelasting tot het maximum opgevoerd zijn.
4o.	De belasting op honden.
5o.	De belasting op publieke vermakelijkheden.
6o.	Het z.g. straatgeld.
7o.	De gemeentelijke inkomstenbelasting. De eventueele progressie is echter verruimd: - geen ‘toeneming’ van het inkomen mag zwaarder worden belast dan met twee en een half - tot nu toe tweemaal het percentage, geheven van een belastbaar inkomen gelijk aan twee - tot nu toe anderhalf - maal de kleinste som voor noodzakelijk levensonderhoud. Deze aftrek voor noodzakelijk levensonderhoud wordt door de wet niet gelimiteerd.

Wat de forensen aangaat: - er wordt onderscheid gemaakt tusschen bedrijfs- en woonforensen.

Bedrijfsforensen zijn zij, die gewoonlijk in een groote stad hun beroep uitoefenen en buiten wonen. Zij worden in het vervolg èn in hun ‘werk’-gemeente èn in hun ‘woon’-gemeente voor twee derden van de belastingen aangeslagen. De woonforensen - dat zijn zij, die gewoonlijk in een stad wonen, maar buiten een villa hebben - betalen in de stad hunner inwoning het volle bedrag, en buiten een derde.

Voor arbeiders-forensen (forensen met een inkomen beneden een nader te bepalen bedrag) geldt, dat hun woongemeente van hun werkgemeente zekere tegemoetkoming mag vragen in ‘aanwijsbare’ kosten van hun verblijf; maar de beslissing zal bij Gedeputeerde Staten of bij de Kroon berusten.

Zoo is 't door de Tweede-Kamer aangenomen, en dat ons Hoogerhuis dit wetsontwerp ook zal voteeren, ligt voor de hand.

Lang zal dit niet meer op zich laten wachten.

Maar wat zal dàn gebeuren? Zullen de vele gemeenten dan uit hun financieele ellende geraken? Of zal de geldelijke misère ongewijzigd blijven?

Wij denken, dat het laatste wel ongeveer de toestand kan aangeven - ongeveer, zeggen wij, omdat er altijd wel enkel gemeenten zullen zijn aan te wijzen, die bij deze nieuwe stand van zaken eenigermate zullen profiteeren, maar toch in 't algemeen de gemeenten, die in 't algemeen 't meeste te lijden hebben bij den huidigen slechte toestanden op financieel gebied, er weinig profijt van zullen trekken.

Een àndere zaak, waar de belanghebbenden weinig voordeel van trekken zullen, betreft de nieuwe salarisregeling, die het Rijk met de onderwijzers voor heeft.

De nieuwe Onderwijzerswet is er nu.

[p. 900]

Maar daar is alles nog niet mee uitgemaakt, wat den onderwijzers op dit gebied te wachten staat. Lang niet. De onderwijzers waren nog altijd in afwachting van de vergoedingskwestie, die door den Minister, buiten de Kamers om, zou opgelost worden. Wat zou hij bereid zijn de leerkrachten van hun werk op school aan te bieden? Wat zou naar zijn meening de geldelijke vergoeding moeten bedragen, die naar zijn opvatting een behoorlijke betaling van de te bewijzen diensten der onderwijzers zou vertegenwoordigen? Veel of weinig? Meer of....?

Neen, men rekende in stilte op een behoorlijke verhooging der salarissen in verhouding van de duurdere levensomstandigheden, waaronder ook de onderwijzers te lijden hebben.

En wat heeft men gekregen?

Een salarisberekening, die in alle betrokken onderwijzerskringen groote décepties heeft verwekt - décepties zóó groot, dat men de teleurstelling in den beginne niet binnen de normale grenzen heeft kunnen houden.

Zoo herinneren wij ons gelezen te hebben, dat op den morgen na 't bekend worden op eenige openbare scholen te Scheveningen het onderwijzerspersoneel in 't eerst weigerde aan het werk te gaan. Men was zóó ontsteld, dat men in 't eerst niet wist wat te doen. Den volgenden morgen was men nog zoo verslagen, dat men in werkelijkheid niet wist hoe te handelen. En in plaats van naar de school te gaan, trok men naar het kantoor van de vereeniging, waar men lid van was, om uiting te geven aan zijn verontwaardiging en om te vragen, wat men nu zou doen en of 't niet beter ware maar te staken. En alle overredingskracht der leiders was noodig, om den onderwijzers het idee bij te brengen, dat zij in allen geval onmiddellijk aan 't werk moesten gaan en 't aan hun bestuur dienden over te laten, om de middelen te beramen, welke eenige helderheid in den toestand zouden kunnen brengen.

Maar daarna is er toch nog geen rust in de gelederen gekomen. 't Is blijven gisten. En wel erger als men ooit gedacht en verwacht had.

Overal in den lande zijn vergaderingen van belanghebbenden gehouden; krasse moties van afkeuring zijn aangenomen; men heeft zich uitgeput met grove verwijten aan te nemen, zijn verontwaardiging in krasse woorden lucht te geven; en men was zelfs bereid op een eerste woord van de besturen der vakvereenigingen door staking kracht te zetten achter de woorden der moties.

Zoo blijft 't nu al eenigen tijd broeien en koken in de kringen der onderwijzers.

En wat zal het einde wezen of worden?

Staking? Of sabotage? Of - als dit niet kan - een voortdurend mopperen of dwarsdrijven van allerlei maatregelen van hooger hand uitgegaan, om de bestaande toestanden goed en regelmatig te laten verloopen?

Wij zullen 't moeten afwachten.

Maar in allen geval staat 't vast, dat wij in de Tweede-Kamer, die op

[p. 901]

't oogenblik bijeen is ter behandeling van de begrootingen, een interpellatie zullen krijgen over het verloop van deze aangelegenheid.

Met welk resultaat echter? Wat zal de daarbij te voeren gedachtenwisseling brengen? En met welk gevolg?

Wanneer men deze interpellatie eindigt met het stellen eener motie, waarin de Kamer wordt uitgenoodigd haar afkeuring uit te spreken over de houding der regeering - want meer zal men toch bezwaarlijk kunnen doen - wat zal dan het resultaat wezen? Zal deze worden aangenomen, of zal men er zijn steun niet aan durven te geven? Zal men, ofschoon 't eens zijnde over den inhoud er van, toch zijn stem niet durven geven, bang voor de gevolgen er van?

Men zal 't moeten afwachten.

In allen geval is men nog lang niet zeker, hoe het lot van zoo'n motie zal wezen. Zeker is 't, dat de groote meerderheid van de linkerzijde er haar stem aan zou geven. Maar dan is men er nòg niet. Ook verwacht men, dat er eenige stemmen van links tegen te vinden zouden zijn. En dat zouden de stemmen van de heeren Dresselhuys en Drion wezen. Beiden zijn geïnterpelleerd en hebben hun meening aan een krantenman medegedeeld. Zij stelden op den voorgrond, dat het niet aanging, de regeling, welke in Augustus van dit jaar door de kommissie voor georganiseerd overleg aan de regeering is aangeboden, bij voorbaat louter om redenen van financieelen aard af te wijzen, zoolang Minister De Vries de Kamer elk overzicht over den waren stand der financiën onmogelijk maakte. Niettemin kwam het hun voor, dat de van dit advies afwijkende regeeringsregeling (hoe onvoldoende ook) wel haar goede zijden ook had; met de regeering stelden deze afgevaardigden prijs op verschillende salarieering van gehuwde en ongehuwde onderwijzers (althans voor zoover de maxima betrof); ook waardeerden zij het, dat de regeering met tal van akten bij de salarieering rekening wilde houden, al was het mogelijk, dat zij te dien aanzien niet alle willekeur had kunnen afsnijden. En wat het eindcijfer der regeling van de kommissie voor georganiseerd overleg betrof: f 4200 (na 19 dienstjaren te bereiken), achtten de heeren Dresselhuys en Drion voor ongehuwde onderwijzers zonder hoofdakte wel een zeer hoog cijfer. Hoe hoog daarboven zouden dan wel niet de leeraars-salarissen gesteld moeten worden?

Tegenover deze zienswijze - die desnoods bereid zal gevonden worden met een tusschenvoorstel mee te gaan - is 't zeker niet van belang ontbloot ook eens kennis te nemen van de zienswijze van een man van rechts, die toch ook zeker gezag heeft. Wij bedoelen die van Mr. v. Wijnbergen - den katholiek, - die o.a. zei, dat de katholieke onderwijzers niet mogen vergeten, dat ze het van de eendrachtige, volgehouden werkzaamheid der Christelijke partijen van 1878 te danken hebben, dat de salarissen op heden zijn, zooals ze zijn.

‘En dat ge de zekerheid hebt, dat elke verhooging, den openbaren onderwijzer toegekend, ook u ten goede komt, - een toestand, die door den bijzonderen onderwijzer in geen land ter wereld werd bereikt.

[p. 902]

Wilt niet vergeten, dat, juist wijl uw salaris tot dusverre zooveel achterstond bij dat van den openbaren onderwijzer, gij zoozeer bemerkt, hoezeer ge door de jongste wetgeving zijt vooruitgegaan’.

Maar men zal wel doen bij dit alles nog te voegen, dat men van een paar stemmen van rechts (o.a. van die van Mr. van de Laar) niet zeker is en dat deze zich wel eens bij die van de voorstanders der motie kunnen voegen. En dan weet men nog niet, wat het lot der motie zou kunnen zijn en of zij niet zou kunnen worden aangenomen.

Maar wat dàn?

Wat zou het resultaat van de aanneming van zulk een motie wezen, van een motie die eigenlijk gekeerd was tegen één des ministers? Zou deze voldoende wezen, om den betrokken minister te dwingen heen te gaan?

Maar zeer zeker!

En dat 't oogenblik, dat zijn begrooting voor het volgend jaar aan de orde zal komen!

Wij zullen dus goed doen, om af te wachten hoe het met deze aangelegenheid zal afloopen.

Maar afgescheiden hiervan, zal men toch ook goed doen zijn blikken gevestigd te houden op een verdere toekomst dan die, welke het oogenblik van heden ons te zien geeft.

Wij hebben hier meer speciaal den Economischen Bond op 't oog.

Men heeft zeer zeker de laatste dagen in de couranten gelezen de plannen, die onder de liberalen van verschillende huize in Staats-Vlaanderen ingang beginnen te vinden en die niets meer of minder beoogen dan tot een bijeenvoeging van liberalen van verschillende kleur en huize aldaar te komen. Men heeft daar verklaard, dat men er zich zeer gelukkig gevoelde onder het régime van liberalen huize, hetzij dit kwam van een vrijzinnig-demokraat als Vorsteman van Oyen of van een Unie-liberaal als De Muralt. Het kleurverschil kwam er allemaal niet op aan, als men maar rust en eensgezindheid had, en in demokratischen geest vertegenwoordigd was. Welnu, er zijn reeds vergaderingen gehouden, om aan dit gevoelen uiting te geven. En terwijl dit plaats heeft, is niet lang geleden een vergadering van den Economischen Bond gehouden, waarin in behandeling kwam een voorstel van het hoofdbestuur, om naast de algemeene beginselverklaring vast te stellen een werkprogram, samenvattend datgene wat de partij acht te zijn urgente punten van wetgevende en besturende werkzaamheid. Er werd dan ook voorgesteld:

1.	Vereenvoudiging van wettelijke arbeidsverzekering en uitbreiding daarvan tot alle arbeiders en tot kleine zelfstandigen, in beroepen en bedrijven;
2.	gelijk loon voor gelijken arbeid voor werknemers van beider geslacht
3.	bevordering van het herstel van het evenwicht in de bezoldiging van geestes- en handenarbeid.

Ten aanzien van de financiën van het Rijk en de gemeente:

[p. 903]

1.	uitgaande van het beginsel, dat met de financieele draagkracht van de belastingplichtige moet worden gerekend, en vooropstellend, dat de belasting den ondernemingsgeest op de produktie: kracht van ons volk zoo min mogelijk mag belemmeren, rekening houdend met de grootte van het vermogen, de zuivere inkomsten, de verteringen en de belastingplichtigen.
2.	in de sukcessierechten worde de progressie verder doorgevoerd;
3.	de gemeenten worden ontlast van al zulke kosten als feitelijk ten behoeve van het geheele volk worden gemaakt, met name die voor de verpleging van behoeftige krankzinnigen, voor het lager onderwijs, de armenzorg en de politie;
4.	de wet op de uitkeeringen van het Rijk aan de gemeenten worde nogmaals zoo spoedig mogelijk herzien, in verband met den financieelen toestand der gemeenten;
5.	hetgeen de Staat, krachtens erfrecht erlangt, worde afzonderlijk beheerd en ten bate van de verbetering van maatschappelijke toestanden aangewend. Deze gelden mogen niet gebezigd worden tot rekking van de gewone uitgaven.

Hieruit kan men nu zien, wat de Economische Bond op het gebied der praktische politiek verlangt.

Schuilt hier nu iets in, dat ook de andere partijen van links zou kunnen dienen als gezamenlijke politieke leus voor links? Zou het grondslag kunnen vormen of worden voor een linksche kombinatie in de politiek.

Wij gelooven van niet.

En zoo is er meer, dat in den laatsten tijd als een grondslag van een gezamenlijk program voor linksche partijen op den voorgrond wordt geschoven.

Aan alle zijden, door de meest uiteenloopende partijen, wordt gezocht naar een program, dat veel zou kunnen samenbrengen. En waarom? Omdat men wel eigen zwakheid inziet en voelt, omdat men wel bemerkt, dat in de verdeeldheid van al die kleine partijtjes een ingeboren zwakheid schuilt, die een gevaar voor een eigen bestaan oplevert en een eigen bestaan bezwaarlijk moet maken.

Vandaar dat men nu tracht, om van al die gevaarlijke zwakheidjes een sterker geheel te vormen door ze aaneen te voegen tot een ferm geheel.

Zal dit gelukken? Zal men daar in slagen?

Wij vreezen van niet, omdat al dit toegeven aan eischen van zoogenaamde ‘praktische politiek’ slechts een uitweg aanbiedt om aan de eischen van ‘daadwerkelijke’ politiek te ontkomen.

Daarom achten wij de gedragslijn der vrijzinnig-demokraten in deze aangelegenheid gevolgd, de éénig ware, dus de éénig goede in een dergelijke belangrijke zaak.

Ook deze partij is uitgenoodigd om aan deze gezamenlijke aktie der

[p. 904]

linksche partijen, om aan een gezellig linksch milieu mee te doen, haar medewerking te verleenen.

En wat heeft zij gezegd?

Dit: - gij weet, dat ik besta, dus gij kent mijn beginselen ook; voelt gij iets voor die beginselen, welnu, sluit u dan bij ons aan; is dat niet het geval, zoo laat ons dan met rust; want wij zijn niet voornemens, om ter bestrijding van een tegenstander, onze beginselen voor een oogenblik ontrouw te worden; wij willen er komen door trouw te zijn aan die beginselen; en eischen deze, dat wij dezen of genen vijand eerst van kant maken, dan zullen wij trachten zulks te doen; maar lukt dit niet, dan blijven wij trouw aan onze beginselen en wijken daar onder geen voorwendsel van af.

Zulks is praktische politiek: - zij is de politiek der waarheid en buigt het hoofd niet, al is 't ook maar voor korten tijd, voor voorbijgaande invallen tegenover tegenstanders van korten duur.

Op die manier kunnen nooit overwinningen van blijvend karakter bevochten worden.

Men zal 't zien!