De Nieuwe Gids. Jaargang 33

[p. 520]

Ida Wahl¹⁾
Een cyclus van vier dramatische studies-in-een-bedrijf door Frans Mijnssen.
III. Avond en middag.
(in twee tafereelen.)

PERSONEN:

IDA WAHL, vroeger IDA DE CANTER, geb. WAHL.

ARTHUR WEIJLERS.

WALTER KARSTEN.

Prof. HERZOG.

FRIEDRICH HELFERT.

Frau TRUDE HELFERT.

ELSE, haar zuster.

Een ‘SERVIERERIN’.

FRITZ.

1) Men zie: ‘De Nieuwe Gids’ van Juni 1914 en October 1916.
In de eerste ‘dram studie’ heeft Ida zich, eenigszins plotseling, verloofd; in de tweede is het huwelijk een volkomen vergissing gebleken, en heeft eene ontmoeting plaats gevonden met Arthur Weijlers, - vriend-harer-jeugd, die langen tijd is weggeweest, - met wien zij aanvankelijk opnieuw is begonnen te flirten, terwijl hij van zijn kant andere bedoelingen had.

Eerste tafereel.

Het terras bij een villa-pension in de Beijersche Alpen. Groot uitzicht op hooge toppen. Links, plans een en twee, uitbouw van het huis met veranda, waarop enkele rieten stoelen en tafeltjes; trappen naar terras. Ook op terras hier en daar tafeltjes met stoelen. Rechts de eerste boomen van een dennenbosch Beneden (onzichtbaar) het dal. Zomer; de tijd na het avondmaal; beginnende schemering.

Eerste tooneel.

Walter Karsten. - Daarna Friedrich Helfert. - Trude Helfert. - Else Helfert.

Walter Karsten zit in een van de rieten stoelen op de veranda. Stilte. Weldra komen Helfert en zijn nog jonge vrouw en schoonzusje van achter langs het huis op. De dames zijn gekleed in het costuum der dorpsbewoners, Helfert in loden bergpak met gevederd hoedje.

[p. 521]

Frau Trude:

(licht)

Nun, Herr Karsten, Sie gehen nicht mit zum Almtanz?

Walter:

(ziet op)

Sie werden entschuldigen....

Frau Trude:

Weshàlb denn nicht; das werden Sie in Holland nicht mitmachen können.

Walter:

Nein - aber.... Ich war schon ein paar Mal unten - und -

(aanduiding met blik)

das Gebirg' ist heute abend ausserordentlich schön.

Frau Trude:

Die Berge sind zu nah; das bedeutet Regen.

Helfert:

(licht)

‘Les hommes sérieux ne dansent pas.’

Walter:

(evenzoo)

Glauben Sie? Sehe ich so aus?

(Hij is opgestaan.)

Frau Trude:

Vielleicht doch! - Heute.

Else:

(fleurig)

Wie schade!

Helfert:

Na, weil Sie doch schon ein paar Mal dort wàren, könttten Sie uns wohl sagen, wie wir am bequemsten hinkommen?

Frau Trude:

Möglicherweise begleiten Sie uns sogar eine kurze Strecke -!

Else:

(als boven)

Wenn der Anblick des Gebirges nicht gar zu fascinierend wirkt. Da wären wir wohl kaum concurrenzfähig!

Frau Trude:

(plagend)

Solltest Herrn Karsten nicht so necken!

Else:

Er ist aber so wenig liebenswürdig. Hat mir doch vor einigen Tagen sogar einen Tanz versprochen!

Helfert:

(gespeelde verontwaardiging.)

Aber Else!

Walter:

Sollten Sie mir einen Tanz versprochen haben, Fräulein Else, oder.... jetzt erst versprechen, dann fasciniert mich das Breithorn selbstverständlich nicht länger.

Else:

(vroolijk)

Das ist schön. Wissen Sie, Herr Karsten, Sie sind aber gar kein ‘Holländer’!

Helfert:

(thans werkelijk bestraffend)

Else!

Walter:

Ich danke im Namen meiner Landsleute.

Frau Trude:

Jetzt gehen wir aber gleich. Die Anderen sind alle schon fort - nur Ihre Landsmännin....

Helfert:

Ja, wir hatten gehofft, Frau Wahl hier anzutreffen. Hoffentlich geht es ihr jetzt besser.

Walter:

Ich weiss es leider auch nicht. Sie ist wahrscheinlich in ihrem Zimmer.

[p. 522]

Else:

Na, nun kommen Sie, Herr Holländer!

Walter:

(glimlach - zij gaan naar buiten, den weg naar het dal -)

Also doch?

Else:

(vroolijk)

Sie verstehen wohl einen Spass? Tanzen Sie gern?

Tweede tooneel.

Ida Wahl. - Daarna Arthur Weijlers.

Het tooneel korten tijd leeg. Dan: Ida Wahl, komend uit de villa, op de veranda. Zij ziet een oogenblik tot de bergen op; gaat zitten in een van de stoelen, ontplooit krant, begint te lezen. Na eenigen tijd verschijnt Arthur Weijlers, van rechts, tusschen de boomen. Hij aarzelt even, als hij Ida ziet, zegt dan:

Arthur:

Vergeef me, ik dacht dat je was meegegaan met de anderen.

Ida:

Goeienavond.

Arthur:

(dicht bij de veranda; sober, met houding)

Ik begrijp, dat het je onaangenaam moet zijn mij te ontmoeten. Het is een eigenaardig toeval.... Ik kon niet weten....

Ida:

Natuurlijk niet.

Arthur:

Maar ik vertrek natuurlijk weer; morgen. Toen ik bemerkte, dat jij hier ook logeert, was het voor vandaag al te laat....

Ida:

Misschien heb je gelijk; al verlang ik niet, dat je deze ‘ontmoeting’ opvat als een tragisch geval.

Arthur:

De oude Ida....

Ida:

(licht)

Oud - ja.

(dan:)

Nu het zoo valt, dat we zoo tegenover elkaar staan en praten, moet ik je eigenlijk m'n excuses maken.

Arthur:

Je excuses....

Ida:

't Is nu alweer geworden als iets van andere menschen - waarom zouden we er niet gewoon over kunnen spreken. Ik beken, dat ik sommige dingen wat vreemd toen heb behandeld; en van mijn plotselingen brief, na de kortstondige vreugde, zul je niet veel hebben begrepen.

Arthur:

Hij was integendeel zeer duidelijk.

Ida:

In één opzicht, ja.

(korte stilte.)

Je hadt een goed oogen-

[p. 523]

blik getroffen. Een tijd eerder of later - en je was met leege handen heengegaan; zou een ander misschien de gelukkige zijn geweest.

Arthur:

(na stilte)

Wil je zeggen, dat je zonder liefde....

Ida:

Och....!

Arthur:

Als het woord je te groot is, kies dan een ander. Maar je zult het mij niet doen gelooven. Uit eerbied voor je.

Ida:

Doen gelooven wil ik je niets, en eerbied hoef je niet voor me te hebben. Al heb ik 't uit berekening allicht niet gedaan.

Arthur:

Het zou misschien beter zijn geweest, als we elkaar niet meer hadden ontmoet.

Ida:

Tóen niet?

Arthur:

Dat bedoelde ik niet. Maar: mogelijk heb je gelijk, en zou het zelfs beter zijn geweest, als we elkaar ook tóen niet ontmoet hadden.

Ida:

Ik heb het niet gezegd.

Arthur:

Ik veronderstel, dat je verklaring van daareven alleen zóó mag begrepen worden.

Ida:

Mijn verklaring: dat het toeval hier een rol had gespeeld.

Arthur:

Wat ik juist niet aannemen kon, en wat ik ook niet aannemen wil.

Ida:

Je gevoel van eigenwaarde verzet er zich tegen.

Arthur:

't Is mogelijk. Dus je bedoelt, dat ik ook alleen door ‘het toeval’ geleid, en zonder....

Ida:

Terwijl je dacht.... te leiden. En het komt niet in me op, je iets kwalijk te nemen.

Arthur:

Vergeet niet, Ida, dat ik na je brief zelfs geen poging heb gedaan je weer te zien.

Ida:

Natuurlijk heb ik dat bizonder geapprecieerd. Maar bewijzen deed het niets anders....

(vreemde glimlach)

dan dat ik me oorspronkelijk niet in je had vergist.

Arthur:

Nog een woord, en dan maak ik een einde aan dit gesprek, dat

(ziet haar aan)

voor ons beiden pijnlijk moet zijn. Het zou me nog grooter moeite hebben gekost te berusten, als ik niet had moeten gelooven door dien brief.... dat er.... sedert iets in je gevoel veranderd was. En dat integendeel...., dat juist ik.... daar nog iets meer mee had te maken, dan je toen schreef. Je ziet, dat mijn gevoel van eigenwaarde....

[p. 524]

Ida:

(niet te gevat)

Nog sterker zijn kan dan ik dacht.

Arthur:

Wij gaan dus opnieuw van elkaar: even onbevredigend; zelfs zonder.... natuurlijk einde....

Ida:

Is er wel een begin geweest? Was 't er van jou kant wel.... dan hèb je me iets te vergeven. Maar wat mij betreft.... Ik wil me daar nu liever niet in verdiepen. Maar ik kan je geen illuzies laten. Dat móest gebeuren, en dus is het gebeurd.

Arthur:

Ida, ben jij veranderd, of.... is dit integendeel juist wel: trots!?

Ida:

Trots?

Arthur:

Is het grooter zwakheid toe te geven aan een gevoel - dan te handelen onder den dwang van omstandigheden?....

Ida:

Je wilt me sparen. Toegeven aan een gevoel bedoelt waarschijnlijk toegeven aan invloed, van een ander. Maar antwoorden zal ik niet op die vraag. Ook door dien dag niet, had ik me verplicht je deelgenoot te maken van - laat ik 't maar noemen met nog een groot woord: m'n zieleleven.

Arthur:

Dus Ida, adieu.

Ida:

Adieu. Je reist morgen weer verder?

Arthur:

Ik heb dat al gezegd. En ik zal me opnieuw hebben te verzetten tegen: een kwellende herinnering. Want van de kracht van m'n gevoel ben ik me pas bewust geworden, toen ik je.... verloren had.

(Ziet haar aan.)

Sta mij toe, dat ik het dien naam blijf geven. Adieu.

(Hij groet Ida stil met de hand; gaat dan af naar links, achter het huis.)

Derde tooneel.

Ida alleen. - Vervolgens ‘Serviererin’.

‘Serviererin’ komt uit huis, met theeblad.

Ida:

(uit hare gedachten ontwakend)

Stellen Sie es nur dort, unten hin.

‘Serviererin’, trapjes af; plaatst theeblad op tafeltje op terras; gaat weer in huis. Ida daalt trapjes af, gaat zitten in rieten stoel bij tafeltje. ‘Serviererin’ weer terug, met bouilloir of het andere nog ontbrekende.

Serviererin:

Gnädige Frau sind heute abend ganz allein.

[p. 525]

Ida:

Ja.

Serviererin:

's Ist heute das letzte Mal, dass ich der Gnädigen Frau zu servieren die Ehre haben werde.

Ida:

Wie so, Kathi?

Serviererin:

Ich hab' meine Stelle gekündigt und morgen reise ich schon nach Hause. Man hat hier eine zu schwere Arbeit und verdient zu wenig.

Ida:

Schade. Ist etwas passiert?

Serviererin:

Gnädige Frau waren immer so liebenswürdig zu mir. Aber, Gnädige Frau, wenn man ganz alleine steht in der Welt, mit seinem Buberl von fünf Jähren, und muss alles Geld alleine verdienen....

Ida:

Sie sind nicht verheiratet?

Serviererin:

Nein, Gnädige Frau.

Ida:

Und der Vater....?

Serviererin:

Ach, Gnädige Frau, ich will die Sache doch nicht schöner machen wie sie ist. So 'was passiert, wie es eben... Man ist jung, und mag das Tanzen gern, und da....

(Zij wil gaan. Excuses voor het onderhoud:)

Aber Sie verzeihen schon..

Ida:

Sie sagten, Sie werden nach Hause reisen; Sie haben also doch ein Heim?

Serviererin:

Ich reise auf ein paar Tage zu meiner verheirateten Schwester.

Ida:

Wo ist denn das Kind?

Serviererin:

Das ist gut aufgehoben. Bei ganz anständigen Leuten; in Schliersee.

Ida:

Dort werden Sie es wohl nicht oft besuchen können?

Serviererin:

Was soll man da machen, Gnädige Frau. Wenn die Verhältnisse nun einmal so liegen, dass man es der Sorge anderer Leute anvertrauen muss, da bleibt man für so ein Kind doch nur.... eine halbe Fremde.

Ida:

(na korte stilte)

Ist 's ein hübscher Knabe?

Serviererin:

Und wie! So ein hübscher Kerl! Aber, wissen Sie, ein kleiner Teufel ist er halt. Sein Pflegevater, der schon ein alter Mann ist, behauptet immer: aus dem Jungen wird etwas ganz Besonderes, entweder Gutes oder Böses.

Professor Herzog en Walter komen van buiten op.

[p. 526]

Serviererin:

(bemerkend.)

Entschuldigen Sie nochmals, Gnädige Frau....

Ida:

(vriendelijk, niet als gemeenplaats)

Ich sehe Sie morgen noch bevor Sie abreisen?

Serviererin knikt bevestigend. In huis af.

Vierde tooneel.

Ida. - Walter. - Professor Herzog.

Professor:

(met Walter genaderd.)

Ik hoor, dat u zich vanavond niet wel gevoelde, mevrouw Wahl?

Ida:

Heelemaal niets ergs, Professor.

(glimlach)

't Kwam niet ongelegen. 'k Had niet veel lust in den Almtanz. En men is hier in het pension zóó buitengewoon vriendelijk, dat....

(tot Walter:)

U danst ook niet?

(vluchtig:)

Niettegenstaande uw belangstelling vandaag aan tafel voor Else-Ilse-Hilda?

Walter:

(evenzoo)

Hadt u het opgemerkt? Ik ben er wel geweest, en ook heb ik zelfs even gedanst. Maar 't was er warm en vol -

(niet op spottenden

toon:) Op den terugweg kwam ik Professor tegen, die blijkbaar een wals met u had willen doen. Want toen hij hoorde dat u waart thuisgebleven, met hoofdpijn.... is hij van gedachte veranderd, en heeft mij tot hier vergezeld.

Professor:

(ziet hem aan)

U is wat overmoedig.

Ida:

Gaat u toch zitten, Professor.... Thee?

Professor:

Heel vriendelijk van u; ik hoopte alleen maar, u even goeiendag te kunnen zeggen. Ik liep wat om, en ga nu naar mijn hotel.

Ida:

Is u weer heelemaal thuis in uw oude land?

Professor:

Deze streken ken ik alleen uit later tijd. Ik woon al van mijn twaalfde jaar af in Holland....

Ida:

Maar u hebt in Duitschland gestudeerd -

Professor:

Ik hou nog wel veel van Beijeren en van den Beijer; van de menschen hier-in-de-bergen vooral.... Mevrouw Wahl!

(handdruk)

Ik hoop, dat u morgen weer geheel hersteld zult zijn.

(kort)

Meneer Karsten.

Walter groet even, door hoed, terug.

Professor Herzog naar rechts af.

[p. 527]

Vijfde tooneel.

Ida. - Walter.

Ida:

Meneer Karsten, gaat u zitten.

(Zij gaat naar de veranda en drukt op electrische-schelknop.)

Walter:

Graag mevrouw.

(Hij legt zijn hoed neêr; zij gaan zitten).

Waarom trok u de partij van Professor Herzog - tegen mij?

Ida:

Ik dacht niet, dat ik in die noodzakelijkheid verkeerd had.

(Tot ‘Serviererin’, die op de veranda verschijnt:)

Ach bitte, bringen Sie mir noch eine Tasse....

(‘Serviererin’ terug in huis.)

Walter:

Hij zal 't beschouwd hebben, als steun dien u verleende: aan den zwakkere.

Ida:

(ziet hem aan)

Het zou me wel spijten, als u daar gelijk in hadt.

Walter:

Gelooft u, dat ik geen gelijk heb? Voelde ik verkeerd bij uw woorden? Dan zou 't mij op mijn beurt spijten: dat ik hem niet van antwoord heb gediend.

‘Serviererin’ brengt kopje en schotel op blad.

Ida:

Danke.

‘Serviererin’ weer af.

Ida:

Suiker, melk?

Walter:

Heel graag.

(Ida schenkt thee. Korte stilte.)

Wilt u mijn vraag niet beantwoorden?

Ida:

Ik dacht niet, dat u antwoord verwachtte....

Walter:

Dan geeft u toe.

Ida:

Ik dacht, dat u zou begrijpen.... dat ik eigenlijk geen motief heb u te antwoorden. - Dat die opmerking van professor Herzog juist was, bewijst dit gesprek.

(Korte stilte.)

Walter:

Dit meent u niet - zóó als hij het meende.

Ida:

Ik begrijp niet, waarom u dit onderwerp behandelt: met zooveel....

(blik)

professorale degelijkheid.

Walter:

(sterk en eenvoudig.)

U weet wel dat ik u lief heb.

Ida:

(ziet hem aan)

Nu-ja!

Walter:

Van een oud man als professor Herzog zou ik verder geen notitie nemen, als hij niet toch misschien.... met éenige reden.... Al was het natuurlijk uit goedheid, uit médelijden, dat u....

[p. 528]

Ida:

Waarom blijft u spreken over professor Herzog?

Walter:

Ida -!

Ida:

U kent me nauwelijks.

Walter:

(a.b.)

Ik hou van je en ik ken je dus wèl. Het is geen plotselinge verliefdheid.... van hier, van deze dagen. 't Was geen toevalligheid dat ik hier kwam; ik wist, dat ik je hier zou vinden....

Ida:

Dat wist u?

Walter:

Ik had niet gedacht 't te zullen zeggen. 't Is ook alleen om....

Ida:

.... Om te laten zien, dat uw gevoel niet van dagen is, maar van weken.

Walter:

(staat op)

Dank u.... U hadt 't toch iets zachter kunnen doen.

Ida:

(andere toon)

Wees niet boos, en ga zoo niet weg. Ik.... heb een te gemakkelijke slagvaardigheid. Zelfbekentenis is moeilijk, - je kunt dus gelooven: ik wilde je niet kwetsen.

Walter:

(bewogen)

Ik geloof 't.... zoo graag. Maar dàn? Maar vèrder?

Ida:

Je zoudt met me willen trouwen.... zoo plotseling.

Walter:

Is 't noodig, ‘gesprekken’ te voeren en elkaar dáárdoor te ‘leeren kennen’? Dat kunt U niet meenen!

Ida:

Zoo meen ik het dan ook niet.

Walter:

Ik heb 't nu uitgesproken. Maar u wist het, nietwaar? En u hebt me daar niets van laten merken, dat u er zich over.... verbaasde. Had ik nog moeten wachten? Maar hoe lang? Waarop?

Ida:

Wat moet ik daar nu op zeggen?

Walter:

U nam die woorden van daareven terug. U gelooft dus in mijn ernst? U denkt niet, dat mijn gevoel: tijdelijk is; dat ik niet wéét wat ik doe!?

Ida:

Ik geloof in je ernst. En ik begrijp, dat 't een heel besluit is, om zoo iets aan mij voor te stellen. En dat je het ook niet doet terwille van het avontuur, zelfs niet onbewust. Die leeftijd heb je al niet meer, wel?

Walter:

Ida, je wilde me nietpijnigen.

(zachter:)

Ik zou voor jou alles over hebben. Ik vrààg niet in de eerste plaats; ik zocht geen liefde. Ik dacht niet aan trouwen, toen ik je nog niet kende.

[p. 529]

Ida:

Moet ik nu zeggen: ja? Wat zou daar dan van worden? - Je bent zoo zeker van je gevoel.... Meer dan ik 't zou wezen van 't mijne, als ik erg van iemand hield. Want zoo iets is immers altijd tijdelijk! En daarom hertrouw ik niet. Tenminste, ik hoop, dat ik de dwaasheid nooit begaan zal.

Walter:

(zeer bewogen)

Als ik niets anders vroeg dan....

Ida:

Niets anders zou in dit geval toch nog al veel zijn. En 't zou beteekenen: voorloopig niets anders. Na eenigen tijd zou je eigen persoonlijkheid immers weer nommer één worden. Zooals dat gaat als jullie een tijd lang heelemaal bent opgegaan in die-heiszgeliebte-Frau, en je dan merkt - of niet eens merkt - dat zoo'n onveranderlijk gevoel op den duur toch wel verandert. Je zoudt alles voor me overhebben, dat gelóóf ik.... ik zou veel van je gedaan kunnen krijgen. Maar dat wil ik niet: alles van één kant. En als dan, daarna, de persoonlijkheid Walter Karsten weer zijn rechten zou doen gelden, dan weet ik niet of die zou harmonieeren met mijn persoonlijkheid.

Walter:

(bewogen, bitter:)

Het is alles heel helder,

(ziet haar aan.)

Maar 't is me nog niet duidelijk, waarom 't zóó....

Ida:

Jullie dwingt er immers toe, die dingen te zeggen!

Walter:

En dat jij 't bent....

Ida:

(redt het antwoord door haar veerkracht:)

En - je kende me zoo goed!

Walter:

Neen: dat had betrekking op iets anders; dat ging om iets - diepers.

(Hij wil weggaan. Stil, doch niet klein:)

Ik zou alleen willen weten, hoe ik heb kunnen dènken.... En of die professor Herzog - zooals je daareven al zei, zoo'n gelijk had....

Ida:

(licht)

In den regel is 't bij jullie: te veel, of te weinig. Waarom was 't je niet genoeg zooals 't wàs!?

Walter:

Wat jou dus voldeed, en dat je hadt willen bestendigen, al wist jij dat 't niets was als schijn.... Dat is me juist het onverklaarbare.

Ida:

Je bent onbillijk tegenover den schijn.

Walter:

Als je dit werkelijk zou vinden.... dan was er een verklaring. Maar dat is niet waar.

(sterk, open:)

Ida, 't is misschien dwaas, als ik aanneem dat je toch nog naar me zoudt willen luisteren.... Ik spreek niet meer over mezelf. Ik weet, dat je niet van me houdt. Maar ik hou van jou. En dáárom.... Als je alles

[p. 530]

gemeend hebt, wat je hebt gezegd, precies zoo gemeend hebt.... dan sta jijzelf...., dan staat.... je trots je geluk in den weg.

Ida:

(zich nog beschermend)

Waar heb ik dat woord meer gehoord?

Walter:

Wat bedoel je?

Ida:

(zonder acht te slaan)

Kun jij bezorgd zijn over mijn - ‘geluk’?

Walter:

(hij bedwingt zijn ontroering; maakt korte beweging met de schouders.)

Ik wil me niet beter voordoen dan ik ben.

Ida:

Ik wilde, dat....

Walter:

't Is niet noodig.

Ida:

Ik dacht niet, dat iets.... me zoo zou kunnen spijten,

(korte stilte.)

Laten we hier weggaan. Zullen we een klein eind den weg naar de Schönau....? de maan schijnt prachtig.

Walter:

Vergeef me.... ik zou de herinnering aan een anderen avond niet kunnen dragen.

Ida:

(wat gewild licht.)

Zie je wel, dat je anders bent dan ik?

Walter:

Ik heb je bedoeling begrepen. En ik ben er je dankbaar voor.

(stil.)

Goeienacht.

Ida:

(evenzoo.)

Goeienacht.

Walter gaat, naar links, af. Ida blijft nog eenigen tijd in hare, zelfde, houding. Dan richt zij zich op en gaat met haar veerkrachtigen tred door veranda in huis.

Zesde tooneel.

Serviererin. - Fritz.

‘Serviererin’ komt uit huis, gaat trapje af, naar tafel; zet theegerei op blad bijeen. Fritz, een jong stedeling, eveneens op uit huis; gaat langzaam naar haar toe.

Fritz:

Kathi....

(hij vat haar bij den pols van een harer bezige handen.)

Serviererin:

(met blik naar veranda)

Gib acht!

(Vergeet; ziet hem aan; andere toon:)

Wirst mich nicht gleich vergessen haben, wenn ich morgen fort bin!?

Fritz:

Darüber red' nicht. Wir haben noch... diese ganze... Nacht....

[p. 531]

Serviererin:

(dichter bij hem; bijna vleiend)

Wirst nicht anhändeln mit jedem Mädchen, dem Du begegnest?

Fritz:

Ja aber, was glaubst' denn!?

Donker. Doek.

De zaal blijft in het duister. Spoedig gaan de gordijnen weer uiteen voor het

Tweede tafereel.

Een open plek hooger-in-de-bergen. Links zoom van een bosch. Eenige stammen van omgehakte boomen liggen aan den weg. Zon.

Eerste tooneel.

Ida Wahl. - Professor Herzog.

Zij komen op uit het bosch.

Herzog:

Wilt u hier nu wat uitrusten?

Ida:

Vindt u het noodig? Ik heb het gevoel, alsof ik maar altijd zou kunnen doorloopen. Het is heerlijk.

Herzog:

Laten we toch even gaan zitten. Het is hier ook weer zoo mooi. Kijkt u eens om u heen....

(korte stilte.)

En die alpenwei vòl bloemen in zon.... Ik kan in den winter soms zoo naar ze verlangen,

(korte stilte.)

Ida:

(in aandacht.)

Ja.

(Zij gaat zitten op een van de liggende stammen).

Het is verwonderlijk, zoo gemakkelijk als u klimmen kunt.

Herzog:

Verwonderlijk.... op mijn jaren.

Ida:

Ik sprak niet over uw leeftijd. En ik ken die niet. Maar het verbaast me, zooals ik geniet van de tocht. Ik heb nooit van wandelen gehouden - en dit is nog wat anders!

(licht.)

Het zal komen door de rustige zekerheid waarmeê u de leiding neemt,

(glimlach, ziet hem met hare schitterende oogen aan.)

Al kom ik anders nog al gauw in oppositie tegen zekerheid en ‘leiding’.

Herzog:

Ik ben het gewend.

Ida:

‘Leiding’ te geven?

Herzog:

(licht).

In de bergen te wandelen. Zelfs klauter ik nog wel eens tegen een op - zoo'n héél enkele keer.

(stille glim-

[p. 532]

lach)

Hoewel voor iemand als ik, met mijn werkkring, leiding geven niet zooiets heel ongewoons 'hoeft te zijn.

(andere toon)

Na uw woorden moet ik het nóg meer op prijs stellen, dat u deze wandeling met me hebt willen doen. Het blijkt, dat ik eigenlijk alleen heb gedacht aan mezelf, en aan het geluk u iets te mogen laten zien van wat mij lief is geworden.

Ida:

Heb ik u niet doen 'voelen dat ik er ontvankelijk voor ben?

Herzog:

Ja, dat hebt u. En uw uitroep: 't is zoo heerlijk!, had ik graag met een even krachtig woord beantwoord. Maar....

Ida:

Maar....?

Herzog:

Uit een mond als de mijne, klinkt zooiets anders dan uit de uwe.

Ida:

(fleurig)

Is u bang voor - uwe houding?

Herzog:

(glimlach; eenvoudig)

Mogelijk wel. Maar dan toch niet: in den gewonen zin.

(korte stilte.)

Ida:

Hoe komt het, dat u altijd alleen bent?

Herzog:

Waardoor denkt u dat?

Ida:

Ik heb dien indruk. U is hier ook haast nooit met anderen.

Herzog:

Dat geschiedt dan niet opzettelijk. Ik vermoed eigenlijk, dat het is: uit gewoonte. Ik leef inderdaad wel teruggetrokken; dat schijnen de menschen te voelen.

(eenvoudig.)

Mogelijk reageer ik wat ongewoon op de dingen die ze zeggen - dan ook weer: zonder bedoeling - want niet dikwijls tracht men de kennismaking voort te zetten.

Ida:

En toch komt u door uw werk voortdurend in aanraking met menschen: die de kennismaking wèl willen voortzetten!

Herzog:

Maar dàt bedoelde u niet, of ik moest u verkeerd hebben begrepen. Op dat bepaalde terrein ben ik zeker niet alleen. Intusschen: mijn vrienden, mijn oude clubgenooten ontmoet ik uiteraard zelden. Verscheidene leven er nog van, maar ik ben de eenige die in Nederland mijn werk heb gevonden.

(rustig)

En ik ben niet getrouwd geweest.... Ik ben veel te kort gekomen. Dat gemis heb ik vroeger niet gevoeld. Of weinig. Ik zal niet zoo dwaas zijn te zeggen, dat ik voor iets anders geen tijd zou hebben gehad: maar wel is mijn geestelijk leven eenzijdig geweest. Dat ziet men dan later.

Ida:

Veel later?

[p. 533]

Herzog:

Zeer veel later.

Ida:

(licht, steeds fleurig)

Kunt u mij zeggen wanneer?

Herzog:

Ik zou het kunnen zeggen. Maar ik had liever, dat u het mij niet vroeg.

Ida:

Waarom niet?

Herzog:

Omdat het nergens toe zou dienen.

(stiller.)

Is u uitgerust? Zullen wij verder gaan?

Ida:

Laten we ons niet haasten. Het is hier mooi. U vondt 't zelf, en ik ben 't met u eens! - Waarom is het plotseling uit met uw vertrouwelijkheid?

Herzog:

Omdat ik graag.... vertrouwelijk met u wil blìjven.

(stil:)

Omdat dit.... heerlijke dagen voor mij zijn, en ik mijn herinnering eraan niet bij voorbaat bederven wil.

Ida:

Is u zoo pessimistisch aangelegd?

(ziet hem aan.)

Hebt u angst voor nóg weer veel later, of.... misschien niet eens zoo véél later?

Herzog:

(na een stilte, met moeilijk bedwongen ontroering.)

U spreekt - in ernst, mevrouw Wahl, nietwaar? De vraag kan u niet kwetsen.... als u.... begrijpt.... waar hij uit ontstond.

Ida:

Ik hoop, dat ik niet enkel in staat ben te spélen met gevoelens. Dacht u, dat ik 't ook nu weer deed? Waarom.... twijfelt u aan u zelf? Tegenover mij?

Herzog:

Juist tegenover u natuurlijk. Ik ben al dadelijk, in vergelijking met u een oud man. En ik vrees: een arm man.

Ida:

Dat is 't, wat ik juist niet geloof.

Herzog:

U staat midden in zon, en u hebt recht op die plaats. Wat kan ik u ànders geven dan een diepe, innige vereering, van iemand die....

Ida:

.... verlàngt naar ‘bloemen in zon’.

Herzog:

Dat wil ik niet ontkennen: die hunkert naar bloemen in zon.

Ida:

De woordspeling was zoo verleidelijk - maak ik 't weer goed, als ik zeg dat ik mezelf niet als een bloem beschouw, en dat méén??

Herzog:

Dat begrijp ik; en ik zie u ook anders; anders in de eerste plaats.

Ida:

En alle dagen zon bevredigt me niet meer. Vooral omdat ik 't mijne ben gaan denken over die zon. Ik ben niet meer zoo jong,

[p. 534]

innerlijk, als ik schijn, Professor Herzog. Ik wil mij rangeeren. Voelt u er iets voor, mij daartoe in de gelegenheid te stellen?

Herzog:

Mevrouw Wahl....

Ida:

Schrikt u van mijn woorden, of blijkt het geluk dat u in den schoot valt, minder begeerlijk dan toen het onbereikbaar was?

Herzog:

(na een stilte; bewogen)

Ik heb op liefde en huwelijk neergezien. Mijn werk is het eenige geweest waarvoor ik heb geleefd. En.... als een jongen heb ik mij tegenover u gevoeld, van het eerste oogenblik af; ik, met mijn grijze haren en met mijn leven dat ik zoo onwrikbaar vastgesteld dacht.

Ida:

Een jongen met grijze haren.... zoo zie ik u juist.... graag. Om veel van te houden - zonder dat men er zich voor behoeft te schamen.

Herzog:

.... met een moederlijk gevoel.

Ida:

Als dit zoo was, dan met het gevoel van een moeder, die...

(glimlach)

haar zoon kent, en weet dat hij eigenschappen heeft.... die een vrouw meestal nièt bezit, en de meeste mannen ook niet..

Herzog:

(zacht)

Mevrouw Wahl....

Ida:

(andere toon.)

Intusschen - hebt u mij nog niet geantwoord op mijn vraag of u het aandurft. Of u niet bang bent, dat uw leven, dat zoo onwrikbaar vastgesteld was, op àl te losse schroeven komt te staan,

(ziet hem aan, fleurige oogen.)

Dat gevaar is niet denkbeeldig.

Herzog:

(zacht; niet zwak)

Ik wilde graag.... niet antwoorden.

Ida:

Zullen wij dan onze wandeling voortzetten?

Herzog:

Ja, als u dat wilt....

Ida:

(zij ziet hem weer in de oogen)

U moet het weten; u hebt de leiding.

Herzog:

Laten wij dan vandaag niet verder gaan.

Ida:

(met haar blik:)

Dus: hier-blijven?

Herzog:

Om straks af te dalen over de alpenwei. Het is hier niet steil. En ik zal u vasthouden.

Ida:

(als boven)

Tusschen de bloemen door? En u wilt mij vasthouden? Wij behoeven niet meer achter elkander aan te loopen, op een smal bergpaadje?

Herzog:

Midden tusschen de bloemen door; in de bloemen tot

[p. 535]

onze knieën -

(neemt haar hand, neemt ook de andere hand.)

Vergeef 't me als ik vréémd doe. Ik zou in dit oogenblik anders willen zijn. Maar ik.... durf nog nauwelijks te zeggen, hoe ik.... naar u heb.... verlàngd. Hoe ik aan u gedacht heb... terwijl ik gelooven moest, dat 't niet mogelijk was. Ik heb me verzèt, tegen elke hoop die in sommige uren toch weer bij mij opkwam. Want ik voelde dat ik 't zóó alleen dragen kon. En nu.... staat u daar voor me, in uw heerlijke jeugd, en met uw oogen.... vol geest, en.... het is wààr. 't Kan niet, en toch is het wààr.

Ida:

(neemt zacht haar handen terug; ziet hem aan)

Ik heb u gezegd, dat ik innerlijk niet meer zoo jong ben. Dat moet u niet vergeten. Dat moet u vooral niet vergeten,

(ziet hem sterker aan, heft onwillekeurig het hoofd hooger op.)

Ik heb in werkelijkheid het een en ander doorgemaakt - dat de meeste mannen hun aanstaande vrouw nièt vergeven. En in gedachte: nog veel méér. Dit is geen biecht en geen zelfbeschuldiging. Ik ga er niet prat op, en ik vind het niet erg. Maar - u dient 't te weten.

(strakke glimlach.)

U kunt nog terug.

Herzog:

(na een stilte)

Ik weet dat het dwaas is, en toch dóen zulke woordien - pijn. Of zijn dat misschien.... juist weer de wóórden? Ik begrijp ze niet; ik begrijp niet, dat ze van u komen, zoomin als ik 't daarstraks van andere heb begrepen -

(bijna smartelijk.)

Hou je dan werkelijk van me, Ida? Dat is de hoofdzaak. Ik weet niet, of ik je woorden gelooven moet, of hoe ik ze moet gelooven. Maar ik wil niet aannemen, dat er in je leven iets kan zijn gebeurd, dat.... onverklaarbaar is bij jou ongewone natuur, ja; maar die niet bestaan kan zonder houding en fierheid.

Ida:

(zonder nadruk)

Hadt je daar al eerder over nagedacht, of is dat een overtuiging van nu?

Herzog:

(zacht.)

Geloof je, dat het goed is, om iedere vraag te stellen.... of er antwoord op te geven?

Ida:

Ik zal bij jou mezelf kunnen zijn - zal ik niet? misschien ànders mezelf dan bij alle anderen.

Zij neemt haar hand snel weer terug, want Helfert en Else komen op.

[p. 536]

Tweede tooneel.

Herzog. - Ida. - Helfert. - else.

Helfert en Else van links.

Helfert:

Ah, Grüsz Gott, Gnädige Frau - Herr Professor! Das ist ja ein Zufall! Sie gehen auch zur Wengeralm?

Ida:

Wir hatten allerdings die Absicht. Aber es ist heute doch ziemlich heisz, und da haben wir vorgezogen, hier etwas auszuruhen und die schöne Aussicht zu geniessen.

Helfert:

Also, da gehen wir jetzt vielleicht alle zusammen weiter?

Herzog:

Bedaure; für heute haben wir schon genug.... gearbeitet.... und werden gleich wieder heimkehren.

Helfert:

Sie waren gewiss schon oben auf der Alm? Es lohnt sich der Mühe?

Herzog:

Sehr.

Ida:

Die Frau Schwester nicht mit? Sie ist doch nicht krank?

Else:

Oh nein, Gnädige Frau, Trude hatte manches im Dorfe zu besorgen.

Helfert:

Also auf Wiedersehn!

Herzog:

Auf Wiedersehn!

De dames groeten vriendelijk.

Derde tooneel.

Ida. - Herzog.

Ida:

(na een stilte)

Bèn je nog bang voor.... je houding?

Herzog:

(zacht)

Wat bedoel je?

Ida ziet hem aan, glimlacht, antwoordt niet. Herzog, na een zeer korte aarzeling, gaat langzaam naar Ida toe; vat opnieuw haar hand, ziet haar aan; buigt dan het hoofd en kust de hand, die hij als iets kostbaars opheft, lang en innig; ziet dan weer op, Ida in de oogen. Ida glimlacht steeds, buigt het hoofd in afwachting.

Doek sluit snel.

Winter 1918.