De Nieuwe Gids. Jaargang 27

[p. 680]

Reclameplaat-prijsvragen door Cornelis Veth.

Er zijn dit jaar drie prijsvragen uitgeschreven ter verkrijging van aanplak-billetten tot aankondiging van tentoonstellingen. Het kan zijn nut hebben, de daarbij opgedane ervaringen eens wat in het algemeen te beschouwen.

Om te beginnen dan, is het feit van de uitschrijving zelve verblijdend. Het slechte voorbeeld, gegeven door de commissie eener kunst-tentoonstelling (de Vierjaarlijksche) had gevolgd kunnen worden, en zooals daar om een tentoonstelling van moderne kunstwerken aan te kondigen, een teekeningetje van den Westertoren door Rembrandt werd vergroot, had men voor de Gastentoonstelling (en dan nog altijd toepasselijker) een foto van een gasreservoir, voor ‘de Vrouw’ een kiekje van de Sphinx, en voor de Scheepvaart-expositie een teekening van Willem van der Velde kunnen vergrooten.

Men heeft de voorkeur gegeven aan een rationeeler en kunstzinniger methode.

Of nu aan het systeem der onbeperkte prijsvragen (wel te onderscheiden van de beperkte prijsvraag, die zeer veel vóór heeft) op den duur zal moeten worden vastgehouden, lijkt mij twijfelachtig. Het lijkt zoo mooi, iedereen een kans te geven, maar als men ziet, hoevelen zich voor niets moeite en tijd getroosten, en hoeveel werk van uitstekende hoedanigheden op zij gezet moet worden, als men daarbij bedenkt dat juist om die reden sommige van de besten niet meewerken, heeft het stelsel toch ook zijn tegen. Er is meer. Voor hen, die de drie tentoonstellingen van ontwerpen zagen, moet het duidelijk zijn, dat in twee van de drie gevallen gekozen moest worden, niet dat ontwerp, dat

[p. 681]

het meeste talent, vinding, smaak en stijl vertoonde, maar dat waartegen de minste ernstige bezwaren rezen. De schoonheidsen oorspronkelijkheidsmaatstaf moest wel eens worden ter zijde gelegd, terwille van de nuttigheid. Bij een beperkte prijsvraag zou men met dezelfde kosten alle mededingers kunnen schadeloosstellen, en zou men vooruit den waarborg hebben, dat schoonheid en originaliteit aanwezig waren.

De belangrijkste resultaten leverde zonder eenigen twijfel de prijsvraag voor de Scheepvaart-tentoonstelling op, de minst belangrijke die voor ‘de Vrouw’.

Niettemin zal het eind-resultaat, het gekozen ontwerp uitgevoerd, bij de Gas-tentoonstelling wel het stelligst als een mislukking moeten blijven beschouwd. Ik laat mij niet gaarne in wrevel gaan tegen een mislukking, - het succes prikkelt mijn oppositie meer - maar om allen schijn te vermijden, alsof zij die tegen het domme Vierjaarlijksche-affiche opkwamen, naar buiten althans aan onderlinge bewondering leden, zij ook hier dat Gas-tentoonstellingsbillet genoemd wat het is, een goed bedoeld wanproduct. Het heeft decoratieve kwaliteiten, een fraaie ofschoon te gecompliceerde kleur, de opzet is stijlvol, maar het is niet gekund, en de zwier ervan werd tot een grimas.

Wat de rest van de ontwerpen voor dit eerste der drie affiches betreft, er was er één dat den tweeden prijs kreeg maar niet accepteerde, dat ik heel mooi vond, het was trouwens verwant aan het gekozene, dat in teekening eveneens zeer te waardeeren was. En er waren eenige eenvoudige, zeer bruikbare.

Van de ontwerpen voor ‘De Vrouw’ valt over het algemeen te zeggen, dat ze vrij slap waren. Het is curieus dat hier, evenals bij de Scheepvaart-tentoonstelling enkele den schijn konden hebben, - die natuurlijk niet bedoeld was - met het doel een loopje te nemen, dit kwam door het te illustratieve, te weinig algemeene en breede van de opvatting. Op zich zelf gezien allerlei aardigs vertoonde een ontwerp, met silhouetten in medaillons omlijst, dat evenwel ook al niet simpel en frappant genoeg was als oplossing. Gekozen werd bij deze gelegenheid, en niet geheel ten onrechte, een ontwerp zonder bijzondere kwaliteiten, een vrijwel kernloos dameswerkje, dat echter niet veel tegen zich had. Men zou in dit geval ook niet geweten hebben, welk van de

[p. 682]

ten deele meer karakter toonende bruikbaarder te noemen.

Maar hier schijnt wel te gelden, dat alle goede dingen in drieën bestaan: de scheepvaart-tentoonstelling scheen het driemaal is scheepsrecht al bij voorbaat te willen demonstreeren.

Bij de 99 ontwerpen daarvoor ingekomen, waren wel een twaalftal werkelijk prijzenswaardige, en als men bedenkt, wie zooal meedoen (en wie niet meedoen!) aan zulke opgaven, is dat niet gering.

Het gekozene is een feestig ding in frissche beschaafde kleuren, waarmee men zeer zeker voor den dag kan komen. Aan het ontwerp dat den tweeden prijs kreeg, vind ik voor mij weinig voortreffelijks, veel mooier leek me ‘Gouden Eeuw’ dat eveneens op de nominatie heeft gestaan. Nog een paar anderen hadden in een zeventiende-eeuws schip met zijn rijken kloeken bouw een prachtig motief weten te waardeeren, bv. één met het motto ‘Wapen van Amsterdam’ geteekend. Verwonderd heeft het mij dat het simpele, geestig gevonden ‘Batavia’ zoo weinig door de jury is opgemerkt, het is een uitmuntend affiche met de witte letters op het zwart. Misschien vond men het vignet wat klein. Een stuurman aan het wiel (Roer) was wel weinig breed gedacht, maar gaf toch ook een goed affiche. Te louter ornamentiek, maar toch fraai, was ‘Dwaal ik wacht U’, waar in lettervormen op smaakvolle wijze scheepjes waren aangebracht.

Over het geheel kan nog gezegd worden dat een te mat en te ingewikkeld plan velen ervan heeft afgehouden om een bruikbaar affiche te maken. Een affiche, wil het opvallen, boeien en onthouden worden, moet nog meer dan velen begrijpen, een uitvinding zijn. Iets waarover misschien lang gedacht is, maar dat ineens er zijn moet.

Ondertusschen kan men met vreugde constateeren dat vooral deze laatste prijsvraag heel wat latenten aanleg voor zulke opgaven heeft geopenbaard en moet men én lastgevers én juries in alle drie gevallen dankbaar zijn. Den eersten voor de royale voorwaarden, den laatsten voor de groote moeite, gegeven aan de beoordeeling, en aan het opstellen der uiterst leerzame, want zoo rationeele en in den kern grijpende motiveeringen.