De Nieuwe Gids. Jaargang 27

[p. 912]

Binnenlandsche staatkundige kroniek door Frans Netscher.

Terwijl we ons neerzetten om het volgende te gaan schrijven, bereiken ons juist de ochtendbladen met den uitslag van de Kamerverkiezing in Hoorn.

De heer W. de Jong, de Unie-liberaal van Scheveningen, komt er in herstemming met den antirevolutionair A. Vegtel uit den Haag. En 't lijdt geen twijfel, of de heer De Jong zal de volgende week gekozen worden.

Deze Kamerzetel blijft dus voor de Unie-liberalen behouden.

De omstandigheden, waaronder deze verkiezing heeft plaats gehad, geven ons echter aanleiding hier een opmerking te plaatsen, welke mogelijk, met 't oog op den stembusstrijd in 1913, overweging zou kunnen verdienen.

Maar vooraf een woord ter verduidelijking.

Het is een secret de Polichinelle waarom deze verkiezing in Hoorn is noodig geweest en waarom Mr. Ferf zijn Kamerlidmaatschap in Februari heeft opgezegd. Het was: om met eere den aftocht te dekken.

Zij die op de hoogte waren van de politieke konstellatie in het distrikt Hoorn, wisten dat de heer Ferf er het volgend jaar een slechte kans zou hebben gemaakt - niet omdat links er minder sterk zou zijn geworden, maar omdat Mr. Ferf persoonlijke decepties in zijn distrikt heeft veroorzaakt. De mogelijkheid was dus niet uitgesloten, dat Hoorn hem in 1913 niet meer in de Kamer zou hebben gebracht.

Maar de heer Ferf bekleedde ook nog een ander openbaar ambt, n.l. dat van lid der Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Holland, terwijl hij voor het distrikt Zaandam in de

[p. 913]

Provinciale Staten zitting had. En nu was hem thans reeds op een stukje papier de zekerheid te geven, dat hij daar, wanneer hij er het volgend jaar aan de beurt van aftreding was, niet meer herkozen zou worden. Over dit distrikt toch hebben de socialisten sinds enkele jaren als heer en meester te beschikken. En ze zouden hem dus hebben gewipt.

In 1913 zou Mr. Ferf dan eensklaps ridder te voet zijn geworden; de deuren op het Binnenhof en op den Jansweg te Haarlem zouden voor hem gesloten zijn geworden, en zijn staatkundige loopbaan zou dus met één gebaar zijn afgesneden en op een wijze, die voor iemand van zijn verleden en zijn verdiensten nu juist niet aangenaam zou zijn te noemen geweest. En misschien kwam daar nog een, op zijn leeftijd begrijpelijk verlangen zijnerzijds bij, naar wat meer rust en een minder, de geheele persoonlijkheid in beslag nemenden werkkring.

Toen zich dan ook de kans voor den heer Ferf voordeed, om door de Staten van zijn gewest naar de Eerste-Kamer te worden afgevaardigd - 't is niet aan te nemen, dat men hem verkoos zonder dat er vooraf overleg met hem was gepleegd - heeft hij blijkbaar niet zonder rouwigheid gebruik gemaakt van deze gelegenheid om zich een eervolle retraîte te verzekeren. En zonder tegenstribbelen heeft hij zich toen in dit tehuis voor oude en rust zoekende staatslieden laten opnemen.

Maar 't is óók bekend, dat er een berekening achter dit alles heeft gezeten. En wel deze: - dat er op die manier een zetel werd open gemaakt voor Mr. Fock. Dit gewezen Kamerlid van Rotterdam, deze oud-Minister van Koloniën, was na zijn terugkeer uit den West, waar hij het ambt van Goeverneur had bekleed, nog steeds buiten de aktieve politiek gebleven. Door 't open komen van Hoorn had men nu een mooie en ongezochte gelegenheid om den heer Fock weer in de Kamer te brengen.

Bovendien zag men in deze kandidatuur het voordeel, dat men van links weer een Indische specialiteit op het Binnenhof kon brengen, welke men vanaf 1909, na de niet herkiezing van Van Deventer en Van Kol, er miste.

Zoo stonden de zaken er in Februari voor.

Maar wàt gebeurde er toen?

[p. 914]

Er had een verrassing plaats: - een duveltje sprong uit het politieke doosje.

De heer W. de Jong, sterk door zijn sukces in Hilversum bij een vorige gelegenheid, trok het distrikt Hoorn in en ging, onder de neus van het bestuur zijner partij, in verschillende plaatsen kennis maken met de kiezers door hier en daar als spreker op te treden. En het resultaat is bekend: - de, in de Liberale Unie voor Mr. Fock bestemde zetel, ontglipte deze, en diens partijgenoot gaat er zonder eenige scrupule op zitten, zeker met het plan in 1913 te zeggen: j'y suis et j'y reste.

Dit alles bij elkaar vormt zaken en omstandigheden, die de betrokkenen met hun partijbestuur moeten uitvechten, en wanneer de Liberale Unie reden heeft zich over de gedragingen van een harer leden te beklagen, dan moet zij dit maar binnenskamers met de recalcitranten verder bedisselen; anderen hebben niets te maken met de wijze, waarop in de keuken dezer partij de koks de schotels bereiden of bederven, die hun partijgenooten moeten verorberen of daaraan denken te smullen.

Maar 't wordt iets ànders als anderen mee aan den disch worden genoodigd en indien men gaat afspreken, dat men voor een bepaalde gelegenheid in gezamenlijk overleg het menu zal opmaken.

Dàn mogen de koks niet met het eten knoeien of elkander de schotels uit de handen rukken.

En zijn de geruchten juist, dan zou het voornemen bestaan tusschen de partijbesturen van de Liberale Unie en den Vrijzinnig-demokratischen Bond overleg te plegen over de aktie in 1913 in sommige distrikten te voeren. Dàn moet men elkander kunnen vertrouwen; dàn moet er zekerheid gegeven worden - en dáár wilden we op neerkomen -, dat in Juni van het volgend jaar van geen der beide kanten politieke stroopers met de lichtbak er op uit zullen trekken, die het doel hebben de kiezers te verblinden opdat deze den jager niet zullen kunnen zien, die er achter op het wild loert.

Het dezer dagen in de Liberale Unie gebeurde kan dus mogelijk nog zijn nut hebben.

Maar men profiteere dan van deze les vóórdat het te laat is.

Goede rekeningen maken goede vrienden. En laat men 't scheiden van de markt niet afwachten om elkander te leeren kennen. Handslag moet koop zijn.

[p. 915]

Maar niet de verkiezing in Hoorn alléén heeft de aandacht van de wachters op de politieke uitkijktorens en van de mannen in het kraaiennest bezig gehouden. Ook Dr. Kuyper is in de afgeloopen maand weer zijn deel in ‘the topic of the day’ komen opeischen.

En nu bedoelen we niet zijn verweerschift getiteld: ‘Afgeperst’, waarin hij zich zeer breedsprakig verdedigt tegen het ‘afschuwelijk misverstand’, dat bij de behandeling van de laatste begrooting tusschen hem, den Minister van Koloniën en Dr. de Visser was ontstaan. Dit geldt een twist in het Christelijk politiek huisgezin, die de buitenstaanders heel weinig interesseest; dit is een ‘affaire de familie’, waarbij we er niet aan denken door het sleutelgat te loeren of aan de reetjes van de deur te luisteren; we weten toch, dat als de gordijnen weer worden opengeschoven, de betrokkenen in deze huiselijke kibbelarij met blomzoete gezichten, pruimenmondjes en zalvende oogen arm-in-arm achter de ruiten zullen verschijnen. Men heeft elkander niet begrepen... misverstaan... verkeerd gelezen... men neemt van beide kanten de booze woorden terug... en de man met het ‘intellektueel tekort’ stort zich weer broederlijk in de armen van den man met het ‘intellektueel teveel’. En de gordijntjes worden tot 1913 weer dichtgetrokken.

Maar waar we hier op doelen, is op de Kuyper-afgoderij te Leeuwarden en te Utrecht ter gelegenheid van de herdenking van diens veertigjarig hoofdredakteurschap van ‘De Standaard’.

Om te begrijpen en te kunnen verklaren wat in de oude Bisschopstad gebeurd is, na al hetgeen in de laatste jaren met den antirevolutionairen leider is voorgevallen, zou men een kenner van de ‘psychologie van de massa’ moeten wezen. Want ook hier heeft men zien geschieden wat bij volksoproeren en volksmoorden zoo kenmerkend is, nml: dat wat ieder individu afzonderlijk niet in staat zou zijn te doen, wel gebeurt wanneer dat individu zich in een gelijk gestemde massa bevindt. Iemand, die, alleen zijnde - tenzij hij een misdadigen aanleg bezit - er nooit toe zou komen een moord te plegen, zal soms wel mee gaan bloed vergieten als de massa aan 't moorden slaat.

En zoo is 't met de Kuyper-vergoding ook.

't Is merkwaardig het verschil van uitlatingen waar te nemen

[p. 916]

van antirevolutionairen, wanneer men ze onder vier oogen over hun leider spreekt, en wanneer zij zich in massa uitlaten. Man tegenover man is hun oordeel volstrekt niet zonder kritiek en zullen zij ook menigmaal durven zeggen wat zij in Kuyper afkeuren. Maar nauwelijks in massa bijeen, verliezen zij hun zin voor kritiek, worden zij door de ‘folie de la foule’ bezeten en vervallen zij in de bekende hysterische extaze voor hun door God gegeven leider.

Dr. Kuyper is dan ook juist de persoonlijkheid om op de massa te werken; hij bezit de gave om die massa's te biologeeren; hij kent haar psychologie; en hij maakt daar een sluw en handig gebruik van.

Is hij eenmaal aan 't werk, gaat de suggestie van hem uit, dan verliest de menigte haar zelfbeheersching en is zij tot allerlei dwaasheden in staat.

Dr. Kuyper is een generaal Boulanger op religieus gebied, die bij machte zou zijn een menigte zoo zeer onder zijn persoonlijke bekoring te brengen, dat hij ze gemakkelijk in een avontuur zou kunnen meesleepen.

In een republiek zou hij een gevaarlijk man kunnen worden.

Wanneer men de werking van deze psychologie van de massa niet aanneemt, hoe zou men dan de delirische uitingen van afgodische bewondering kunnen verklaren, die ter gelegenheid zijner huldiging te Utrecht hebben plaats gehad?

Het was een aanbiddings-delirium, die allen zin voor kritiek en welvoeglijkheid het zwijgen had opgelegd.

Hoe is 't anders te begrijpen, dat, na hetgeen bij het lintjes-schandaal met Lehman aan 't licht is gekomen, door zijn Standaard-bewonderaars als geschenk juist een kistje ter bewaring zijner ridderorden was bedacht?

't Leek wel of Satan zelf aan 't werk was geweest om de zaak in 't ridicule te draaien.

En dat niet slechts wat deze ongelukkige huldigingswijze betreft, maar ook wat deze kwade geest Dr. Kuyper zelf op diens feestdag deed zeggen.

Want slechts te sulfur-dampen, die de verschijning van den ‘evil ghost’ steeds schijnen te vergezellen, kunnen Dr. Kuyper zoo erg hebben bedwelmd en in de war gebracht, dat deze,

[p. 917]

met van vroomheid draaiende oogen en van treurigheid schuddend hoofd, tranen dorst te plengen over het feit, dat Lohman - ja, juist Lohman - zich van iedere deelneming aan zijn journalistiek feest had onthouden. De geheele pers van rechts had meegejubeld. Alleen de leider van de christelijk-historischen had gezwegen.

Veelbeteekenend gezwegen!

We herhalen, dat slechts een kwade geest Dr. Kuyper kon hebben ingeblazen om op zijn feestdag op een ostenstatieve wijze over dit feit zijn teleurstelling uit te spreken.

Want hij kon begrijpen en verwachten, dat de heer Lohman, die door hem op deze manier opzettelijk uit zijn tent was gelokt, nu zeker niet meer zwijgen zou.

En dat het antwoord, hetwelk te wachten was, niet malsch zou wezen - het feit, dat de heer Lohman tot nu toe gezwegen had, was voor ieder menschenkenner een voldoende aanwijzing om dit wel te kunnen vermoeden.

Welnu, de heer De Savornin Lohman heeft dan op de tranige jeremiade geantwoord. De ‘Nederlander’ heeft hij doen spreken.

Maar hoe?

De heftigste aanval, de grofste aantijging, de giftigste penneprik in de pers van links in de roerige dagen van het lintjes-schandaal, kan voor den antirevolutionairen leider niet zoo diep grievend zijn geweest, als wat zijn coalitievriend hem toen te slikken heeft gegeven. De heer Lohman heeft hem een pats midden in het gezicht toegediend, die klonk als een klok. En een dusdanige afstraffing juist van dien kant...!

Want de heer De Savornin Lohman heeft op de verwijtende woorden van den hoofdredakteur van ‘De Standaard’ in andere woorden zoo ongeveer het volgende geantwoord: - de manier, waarop gij, Kuyper, in die veertig jaar uw blad hebt geredigeerd, is van een dergelijk min gehalte geweest, dat 't mij als fatsoenlijk man niet mogelijk is u daarmee geluk te wenschen en op dezen dag mee te jubileeren.

En met een roode wang van dezen oorveeg en met zijn ridderordenkistje onder den arm kon de ‘Leider’ van Utrecht naar de Kanaalstraat in den Haag terugkeeren.

Veel reden tot vreugde en feestvieren heeft men, behalve

[p. 918]

deze huldiging in meer huiselijken kring, aan den kant der rechtsche coalitie anders niet gehad.

Met de sociale wetgeving wil 't bijvoorbeeld nog maar niet al te best vlotten.

Niet, dat er niet een boel overhoop is gehaald! Dáár mankeert 't niet aan. Er is al voldoende papieren wetgeving klaar. Maar dat is niet voldoende. Zelfs niet voor de kiezers. En men begrijpt nu bij rechts wel, dat 't niet zal aangaan om in 1913 de kiezers slechts te wijzen op wat op het ‘papier’ gereed is.

Zij zullen ook iets in het Staatsblad willen zien.

Men voelt wel, dat de mannen van Patrimonium en den Katholieken Volksbond het volgend jaar ontevreden zullen zijn als zij nog niets gekregen hebben van al wat hen nu al zoo lang op sociaal wetgevend gebied is beloofd. Als de stembus voor 1913 gereed gezet zal worden, zal het Kabinet-Heemskerk bijna zes jaar aan het roer geweest zijn, en de laatste vier jaar een meerderheid op het Binnenhof hebben gehad als waarover bij menschenheugenis ooit een Ministerie heeft kunnen beschikken.

En tòch nog niets!

Want er lijkt wel een vloek op de sociale wetgeving van het huidig Ministerie te rusten.

Daar heeft men nu de Bakkerswet! In eersten aanleg een mislukking! Nu zou eindelijk na Paschen de gelegenheid komen ze in tweede instantie te behandelen en af te doen. Maar de geestelijke vaders van dit ontwerp hebben nu ineens zoo weinig zin meer om hun eigen wetgevend produkt af te handelen, dat zij zelfs een voorstel van Links om 't eindelijk weer op de agenda te plaatsen, hielpen afstemmen.

Abortus provocatis!

En de Invaliditeitswet? Nog in voorbereiding. Maar Minister Talma weigert inmiddels met de kommissie uit de Kamer, die de behandeling moet voorbereiden, te vergaderen, terwijl er bovendien toch zulk een schijnhaast mee wordt gemaakt, dat men niet eens enkele dagen kan wachten opdat de linksche leden gelegenheid zullen hebben aan de werkzaamheden der kommissie deel te nemen.

Afdoening voor Juni 1913 onmogelijk!

En de Tariefwet? Nog in voorbereiding. De kommissie uit de

[p. 919]

Kamer in wier handen het ontwerp is gesteld, hoort nog steeds deskundigen.

Afdoening voor Juni 1913 hoogst twijfelachtig!

En de Ziektewet? Weinigen die gelooven, dat zij in de eerste helft van het volgend jaar zal afgedaan zijn.

En de Grondwetsherziening? De kommissie is dezer dagen met haar rapport gereed gekomen.

Maar afdoening door Juni 1913 natuurlijk onmogelijk!

En wat zal Dr. Kuyper nu doen? Zou hij zijn deurwaarders-exploot aan dit Ministerie, waarin hij het sommeerde binnen zekeren tijd de Ziekteverzekering af te doen, daar hij anders alle medewerking aan de assurantiewetten zou ontzeggen, vergeten zijn? Was die termijn niet de maand Juli? En gelooft hij nog in gemoede, dat er vóór zijn termijn nog iets van komen zal?

En zoo niet, wat dàn?

Zou hij de werkstaking aandurven?

We zullen afwachten.