De Nieuwe Gids. Jaargang 26

[p. 899]

Staatkundige kroniek.

25 November 1911.

Het Militie-wetsontwerp is met 53 tegen 34 stemmen aangenomen. Van links waren alleen drie vrije liberalen ervoor te vinden. Hiermede is het karakter der wet geteekend: men moet conservatief zijn om de verantwoordelijkheid ervoor te aanvaarden. Hiertegenover kan de Regeering eenigen troost vinden in de stem van den heer De Steurs ertegen: immers, hem was het wetsontwerp niet militaristisch genoeg. Deze stem moet den minister Colijn een groote voldoening hebben gegeven. Wanneer hem tegemoet gevoerd wordt, dat de stemming het reactionnair karakter zijner wet heeft bewezen, dan heeft hij maar op den heer De Steurs te wijzen om te antwoorden: ‘het had nog erger gekund.’

Toch is het al erg genoeg. De minister van Oorlog heeft de fouten van zijn wet willen verontschuldigen met de opmerking, dat het geen ‘groote’ herziening was. Er kwamen, meende hij, geen beginselen in debat. Voor een beginselherziening waren de tijden te woelig. Er was te veel scherp meeningsverschil over de grondslagen, waarop een nieuwe wet zou moeten berusten.

Geen beginselen! Toch werden het aantal dienstjaren, dat is het aantal jaren, gedurende welke de Nederlandsche burger kan worden opgeroepen om zijn vaderland te verdedigen, voor de onbereden wapens van 8 op 6 teruggebracht. Hiermede werden dus alleszins valide mannen aan de weermacht onttrokken. Zonder eenig ander motief dan om den indruk te geven van verlichting van lasten.

Met dezen maatregel is de uitbreiding van het contingent in het geheel niet te rijmen. Maar deze vindt dan ook alleen plaats om het getal dagelijks beschikbare soldaten, geoefend of niet geoefend, op peil te houden, niet om een grooter deel van het volk weerbaar te maken.

[p. 900]

En tegen hetzelfde beginsel van algemeene weerbaarheid druischt in de afbrokkeling van het aantal herhalingsoefeningen, ter eere van de populariteit ondernomen. Dit moest de wet maken tot een nationale wet. Was er niet reeds gedurende een aantal jaren een actie gevoerd om van de derde herhalingsoefening af te komen? Deden daaraan ook niet vele katholieken dapper mede?

Beter middel om de nieuwe wet populair te maken was er niet: de derde herhalingsoefening moest er af. Ook hier hetzelfde verschijnsel: in plaats van den diensttijd uit te rekken met vele maar korte opkomsten, ging men zooveel mogelijk van herhaling en na-oefening overladen op den eerste-oefeningstijd. Juist het omgekeerde van hetgeen voor een ontwikkeling in de richting van het volksleger wordt geëischt.

Op twee punten heeft de Regeering gecapituleerd: het programma voor het getuigschrift van voorgeoefendheid en de militaire werkers.

Wie de bewijzen geeft, dat hij door een gestadige en systematische gymnastische oefening is ontwikkeld, zal van den eerste-oefeningstijd twee maanden afslag kunnen verkrijgen. Hij kan twee maanden later opkomen.

De eischen voor het examen ter verkrijging van dit getuigschrift wilde de Regeering als aanhangsel in de wet vastleggen. Geschiedde dit niet, dan zou, meende de minister Colijn, de Kamer en de Regeering telken jare weerstand hebben te bieden aan aanvechtingen om de eischen te verslappen. Tegen die aanvechtingen wenschte de heer Colijn Regeering en Kamer wettelijke bescherming te verleenen. Zonder deze zouden de aandringers op verkorten oefeningstijd de kans schoon hebben om de inkorting van twee maanden normaal te maken en den oefeningstijd van 6½ maand algemeen.

Ofschoon de Regeering, door den heer De Savornin Lohman gesteund, zich krachtig verzette, verloor zij het spel. De exameneischen zullen nu, op de normale wijze, bij algemeenen maatregel van bestuur worden vastgesteld.

Hier is een gelegenheid voor de Regeering, om bij de eischen van de gymnastiek ook op te nemen de schietvaardigheid. Zooals het wetsontwerp thans luidt, is geen enkele prikkel gegeven tot

[p. 901]

bevordering van het schieten buiten het leger. Toch kan een kind begrijpen, dat dit voor de weerbaarheid van het volk is van het allerhoogste belang.

Maar ook bij de militaire werkers moest de Regeering terug. Niet omdat de naam werd veranderd: of zij militaire werkers of administratietroepen heeten, is volmaakt onverschillig. Alleen was de eerste naam oprechter dan de tweede, immers meer in overeenstemming met de werkzaamheden. De Regeering moest terug omdat zij den eerste-oefeningstijd, die aanvankelijk voor alle militaire werkers 12½ maand bedroeg, alleen voor wie zich vrijwillig hebben aangemeld zoo ver verlengde, terwijl de aangewezenen zullen kunnen volstaan met de gewone 8½ maand.

Zoo was het bedenkelijkste gevolg van de aanwijzing tegen den zin der miliciens vervallen: zij zullen geen verlenging van eerste-oefeningstijd verkrijgen. Deze is alleen voor wie zich vrijwillig aanmelden. Daarentegen is het moreele bezwaar gebleven: de Regeering zal, indien de vrijwilligers niet in voldoend getal zich aanmelden, tot aanwijzing overgaan.

Dit is een geheel andere aanwijzing dan die voor de kaderopleiding. Immers, hiervoor worden miliciens aangewezen die daarvoor bijzonder geschikt zijn. Het is voor hen een onderscheiding. Voor de administratietroepen daarentegen zal men de manschappen bestemmen, van wie na twee maanden blijkt dat een goed soldaat uit hen niet is te maken. Het omgekeerde van een onderscheiding dus.

Nu zegt de Regeering wel, dat de aangewezenen juist voor den dienst der administratietroepen wèl geschikt zullen moeten zijn; maar het sluit dan toch maar in, dat zij voor de opleiding tot soldaat, dus voor het doel waarvoor zij onder de wapenen komen, niet geschikt zijn.

Treurig, wie daarvoor zich vrijwillig aanmeldt! Wie uit gemakzucht 4 maanden langer wil blijven, zij het met vrijstelling van de herhalingsoefeningen! Zal men het de andere miliciens kwalijk kunnen nemen, zoo zij op die collega's administratietroepen met eenige verachting neerzien? Men zou het haast van hen willen verlangen. En dat zou geen kwaad doen aan den goeden geest van saamhoorigheid!

Bij de stemming kreeg de Regeering van links 3 vrije liberalen

[p. 902]

mee van de 4. Ziedaar het karakter der wet scherp geteekend. En rechts dreef de Regeering op den angst voor een crisis. Toch een nationale wet!

Voordat de Indische begrooting in behandeling kwam kreeg de heer Troelstra zijn zin door de behandeling van zijn voorstel om aan de Koningin te adresseeren over grondwetsherziening ter verkrijging van algemeen kiesrecht.

Hij kreeg zijn zin in zoover, als hij in het parlement nog eens kon getuigen van zijn liefde voor het algemeen kiesrecht en de grootheid zijner partij. Praktisch resultaat was er niet van te verwachten. Maar ook den vorm van zijn voorstel was niet gelukkig. Waarom zou men een voorstel tot grondwetsherziening vragen van dit kabinet, terwijl men vooruit weet dat men daarmede terug zou gaan in plaats van vooruit?

Het lag dus op den weg van de voorstanders van algemeen kiesrecht, een uitspraak te vragen niet ten gunste van de indiening van onbekende voorstellen, maar een votum om te verkrijgen wat men wenscht: algemeen kiesrecht. Wie er vóór was kon zich in die richting verklaren, wie het afwees, kon zich verzetten.

Het viel uit zooals was te verwachten: de averechtsche taktiek van den heer Troelstra vond alleen steun bij zijn eigen vrienden: de motie-Borgesius voor het algemeen kiesrecht vereenigde de linkerzijde behalve de vier vrije liberalen.

Partijgroepeeringen laten zich nu eenmaal niet door moties vormen. Deze moties gelukken eerst, wanneer de nieuwe groepeering buiten het parlement een feit is geworden.

En ten slotte de Indische begrooting. Zoowel van katholieke als van antirevolutionaire zijde werden pogingen gedaan om den minister in de richting der fanatici te drijven: onderwijs, zending, in alles moest de kerk baas zijn over den staat.

De minister liet zich niet drijven. Behalve met de beginselen heeft hij rekening te houden met zijn verantwoordelijkheid voor een rustige ontwikkeling van Indië. Hij werd daarin door de linkerzijde, met name door den heer Bos, krachtig gesteund. Intusschen moet in het oog worden gehouden, wat de minister

[p. 903]

in Indië werkelijk doet. En dan - dit zal bij de bespreking van Onderwijs blijken - schijnt er reden te zijn om voor het gemakkelijk overdragen van het onderwijs aan de zending een stokje te steken.

Dit is mijn laatste kroniek. Den 7^en November 1911 werd ik verrast door het volgende briefje: ‘Onder hartelijke dankzegging voor uw zeer gewaardeerde medewerking, heb ik de eer, U mede te deelen, dat onze mederedacteur, de heer Frans Netscher, verklaard heeft, te beginnen met den nu spoedig volgenden jaargang, de Staatkundige Kroniek van ons tijdschrift in het vervolg voor zijne rekening te willen nemen. Met de meeste hoogachting dw. Willem Kloos.’

's Lands wijs, 's lands eer.

Aan mijn getrouwe lezers een hartelijk afscheid. Een ‘tot weerziens’ kan het niet wezen.

M.