De Nieuwe Gids. Jaargang 26

[p. 735]

Staatkundige kroniek.

27 October.

De lucht in het parlement - de Tweede Kamer wordt bedoeld - blijft geladen met electriciteit.

De heer De Savornin Lohman wordt er bij het klimmen der jaren niet rustiger op. Hij had zich voorgenomen, alles te doen om de voorgestelde wijziging der Militiewet er tijdig door te halen. Van deze zijde werkt de hooge drukking. Derhalve moesten de hinderpalen worden opgeruimd. Daar kwam de heer Troelstra voorstellen, de openingsrede, door den Minister van Binnenlandsche Zaken namens de Koningin gehouden, te beantwoorden met een adres. De heer Lohman in actie. Het voorstel mocht niet eens worden toegelicht. Met de dommekracht rechts - links werd den sociaal-democraten de mond gesnoerd.

A la guerre comme à la guerre: als de rechterzijde meende, de sociaal-democraten buiten de parlementaire gemeenschap te mogen stellen, zouden dezen alle middelen aangrijpen om zich te handhaven. Vandaar obstructie. Stemming vragen over elk voorstel van den president; constateeren bij elke gelegenheid wanneer de sterkte der vergadering niet boven de helft bleef. Rumoer; scheldpartijen; op voet van oorlog.

Aanvankelijk scheen het, alsof de partijen op oorlogsvoet tegenover elkander zouden blijven staan, totdat eindelijk een van beiden het hoofd in den schoot zou leggen. De heer Troelstra had den tijd: zóó verlangt ‘de arbeidersklasse’ niet naar de wetgevende producten van het kabinet-Heemskerk en zijn meerderheid, dat de sociaal-democraten aan deze overmacht de gelegenheid zouden moeten geven om het volk daarmede te zegenen.

Men zou beide partijen den strijd zelf hebben kunnen laten uitvechten. Maar het aanzien van het parlement moet onder zulk een toestand lijden. De zaak had diepere beteekenis dan alleen

[p. 736]

deze, of de heeren van de rechterzijde gelegenheid zouden hebben om hun kunsten te vertoonen. Het ging erom, of men de volksvertegenwoordiging de risée zou laten van het Nederlandsche volk. Dat ging over bepaalde politieke partijen heen.

Het was daarom een daad van wijs beleid, toen de heer Drucker, man van algemeen aanzien, een poging deed om partijen tot elkander te brengen en de volksvertegenwoordiging weer te leiden tot ernstige werkzaamheid. De poging gelukte. Beide partijen wilden er gaarne af. Het geschil werd teruggebracht op een formeel verschil van meening: of de kiesrecht-quaestie, waarom het den heer Troelstra te doen was, in debat moest worden gebracht bij een adres van antwoord, of bij een zelfstandig adres. De rechterzijde bleek niet te hangen aan verzet tegen de zaak zelf; den heer Troelstra was het om de zaak uitsluitend te doen. Derhalve gaf de heer Drucker den heer Troelstra in overweging, een nieuw voorstel te doen om zich met een zelfstandig adres te wenden tot de Koningin. De wenk werd gevolgd en de obstructie was afgeloopen.

In openbare vergadering is van deze geschiedenis alleen de comedie afgespeeld. De zaak zelf is achter de schermen behandeld. Zonder den heer Kuyper. Deze is toen in De Standaard achteraan gekomen met een verhaaltje, hoe het eigenlijk was geschied, om zijn lezers te doen gelooven, dat ook zijn autoriteit had mede gegolden. Het feit was, dat de heer Kuyper van geen verzoening wilde weten; dat hij als spreker stond ingeschreven, en dat men alle moeite heeft gehad om hem van dit snoode plan terug te brengen.

De obstructie was uit, maar de lucht bleef geladen. Vooral nu, tijdens de behandeling van het ontwerp-Militiewet, zal er weinig noodig zijn om een ontlading uit te lokken.

De Militiewet! Toen de rechterzijde den Minister Van Rappard liet vallen, meenden sommigen dat bij deze actie de heer Talma de eerste viool speelde. Hij zou zijn denkbeelden betreffende de sociale wetgeving, met name de arbeidersverzekering, reeds zóóver hebben uitgewerkt, dat de Minister Veegens niet langer op de plaats mocht blijven zitten, die hem, Talma, van rechtswege toekwam. Het was onverantwoordelijk, het Nederlandsche volk nòg langer op de zegeningen te laten wachten, die in zijn studeer-

[p. 737]

kamer gereed lagen. Alzoo zou het ongeduld van den heer Talma, in 's lands belang, den stoot hebben gegeven tot de laatste actie tegen het Kabinet-De Meester.

Zoo dachten sommigen. Maar toen eenmaal de heer Heemskerk met zijn mannen De Meester's Kabinet had vervangen, heeft de premier deze denkbeelden met beslistheid afgewezen. Herhaaldelijk heeft hij verklaard, dat het alleen en uitsluitend de bezorgdheid was, gewekt door het gebrekkige militair beleid van het afgetreden Kabinet, die de rechterzijde had bewogen om de levensdraad van het Kabinet-De Meester af te snijden.

Men moet dus aannemen, dat de heer Heemskerk en zijn vrienden, toen zij het Kabinet-De Meester in zijn tweeden Minister van Oorlog troffen, wisten, hoe zij het militair beleid van dat Kabinet zouden verbeteren. Inderdaad kwamen zij, eenmaal opgetreden, met plannen voor den dag.

De eerste maatregel was, het tekort in het blijvend gedeelte, door den minister van Rappard veroorzaakt, door vrijwilligers aan te vullen. Het was een kleine lacune in onze levende weermiddelen. Met aanvulling daarvan zou het geheel volmaakt wezen. Het geld werd toegestaan en... ruim twee jaren later kwam de Raad van Defensie verklaren dat Nederland, mèt de aangevulde lacune, weerloos was.

De Raad van Defensie. Dit was het tweede middel, dat aan onze weerbaarheid ten goede zou komen. De te lang ontbrekende stabiliteit in ons militair beleid zou hierdoor worden gevestigd.

Ook met deze instelling heeft de heer Heemskerk geen veine gehad. De adviezen werden gegeven tot dusver, om niet te worden opgevolgd, en laatstelijk heeft door de overdreven afbrekende, tendentieuze critiek op onze infanterie de Raad onzen goeden naam ernstig geschaad.

Dan was verder het ontwerp betreffende de kustdefensie een van de redmiddelen.

Met die plannen voor de kustdefensie is het vreeemd geloopen. Eerst werd zooveel haast gemaakt, dat al het andere werk ervoor zou moeten blijven liggen, en nu, een jaar later, is men er niet alleen niet aan begonnen, maar trachtte men uit alle macht de herziening der Militiewet dit jaar nog te redden, voordat aan behandeling van de kustdefensie kon worden gedacht.

[p. 738]

De Militiewet was begrepen in het vierde plan. Maar op een algemeene herziening van de wet kon niet worden gewacht. Dadelijk, heet van de naald, moest, in afwachting van de algemeene herziening, het zoogenaamde tweeploegenstelsel in de wet worden opgenomen. Daarbij was haast. Men zag kans, het wetsvoorstel voor een bezuiniging te doen doorgaan, en met overgroote meerderheid werd het aangenomen.

De waarschuwing, destijds door de deskundigen in de Kamer gegeven, is geheel bevestigd: de maatregel bleek geen herziening, en uit het oogpunt van deugdelijkheid der weermacht beschouwd maakte hij een volslagen fiasco. De opleiding liep in het honderd.

Bijzonder gelukkig is de Regeering derhalve niet geweest met de correctie van het Kabinet-De Meester. Maar zij wenschten het kwaad te herstellen bij de algeheele herziening der wet, welke thans in behandeling is.

Dit voorstel van wet vertoont leelijke plekken. Indien ooit van ontwikkeling sprake zal kunnen zijn in onze weermacht, zal deze altijd moeten gaan in deze richting: de eerste opkomst van de militie zal uitsluitend moeten plaats hebben voor de opleiding, voor de oefening. Is deze afgeloopen, dan behooren de miliciens met verlof te worden gezonden. Zij zijn geoefend, zij maken deel uit van het leger, zij moeten naar huis. De Regeering gaat echter van een tegenovergesteld standpunt uit. Hoofdzaak is voor haar dat elken dag van het jaar een ‘voldoend’ aantal troepen in de kazernes zijn. De Regeering moet deze soldaten altijd ‘onder de hand’ hebben. Het heet noodig voorde mobilisatie en voor het bedwingen van binnenlandsche onlusten. Dit laatste zal bij de meesten wel het voornaamste motief zijn.

Ter wille van deze hoofdzaak is de geheele verdeeling in twee ploegen uitgedacht. Daarvoor behoeft men het blijvend gedeelte; daardoor kan de eerste oefening niet worden bekort. Ging men aan een van deze wrikken, dan zou onmiddellijk een lacune komen in de dekking van den geheelen jaarkring door een ‘voldoend’ getal manschappen.

Ziedaar de psychologische verklaring van het verzet tegen een verkorten oefeningstijd: dit verzet heeft met het verwerpen van de mogelijkheid om in korten tijd een soldaat te vormen uit een gewoon burger niets te maken. Al zwoeren alle officieren

[p. 739]

van het leger dat een infanterist in 6½ maand kan worden opgeleid, de Regeering zou zich daaraan niet kunnen storen. Zij moest ze onder de wapenen houden ook al waren zij reeds volmaakte soldaten geworden.

De vrees naar verkorting van opleidingstijd beheerscht alle maatregelen, bij deze herziening genomen. De zoogenaamde viermaanders zijn afgeschaft. Het voorbereidend militair onderricht gaat denzelfden weg. Daartegenover wordt wel een getuigschrift ingesteld van lichamelijke geschiktheid; maar dit geeft slechts aanspraak op een verkorting van twee maanden eerste opleiding. En bovendien: het programma dat voor dit getuigschrift bij de wet zelf wordt vastgesteld, is zóó zwaar, dat daarop alleen athleten en acrobaten kunnen slagen. Men heeft alzoo de bron van materiaal voor een verkorting der opleidingstijden vrijwel verstopt.

En zie daartegenover nu de nieuwigheid: de militaire werkers. Om de ongestoorde gelegenheid tot oefenen van de miliciens te verzekeren, worden maximaal 1500 man van de lichting bestemd om na 2½ maand militaire opleiding te worden belast met ‘burgerlijke’ werkzaamheden. Men zal daarvoor nemen die miliciens, die door minder gunstige lichamelijke of geestelijke ontwikkeling minder geschikt zijn voor het uitoefenen van den krijgsdienst. Zij zijn vrij van herhalingsoefeningen, maar moeten inplaats van 8½, 14½ maand dienen.

De Regeering en haar meerderheid is met deze instelling eenigszins verlegen gebleken. Men gevoelt, dat men miliciens uitsluitend mag oproepen voor den krijgsdienst. Dat men dus niet mag uitschiften een gedeelte van de lichting, dat als niet geschikt voor dien krijgsdienst wordt afgewezen en met corveën beziggehouden. Omdat men dit gevoelde is de naam veranderd: zij die zullen worden belast onder meer met het geleiden van voertuigen, werden met den naam van administratietroepen omgedoopt.

Door deze instelling wordt de eenheid in het leger gebroken. Wanneer de aanwijzing blijft opgedragen aan den korps-kommandant, in de praktijk aan den kapitein, dan zullen dezen de 1500 man als minderwaardig onder hunne medestrijders aanwijzen.

Het wetsontwerp zal wellicht de volgende week worden afgehandeld. Nederland zal er niet mee vooruit zijn gegaan.

M.