De Nieuwe Gids. Jaargang 26

[p. 595]

Boekbeoordeeling. Door Mr. F. Erens.

De ‘Vrouwe’. Der menschheid vloek en zegen, door Dr. H. Derckx.
Kerkrade, N. Alberts, 1911.

Het was een gelukkige gedachte van Dr. H. Derckx een boek te willen schrijven over de werking en het wezen van de vrouw bij uitnemendheid, over de onbevlekte moedermaagd. In dien arbeid is neergelegd des auteurs geloofsbelijdenis, zijn wetenschap, zijn denken, zijn voelen. Al wat in hem was aan kennis en geleerdheid, zijn piëteit, zijn vroomheid heeft hij er bij te pas gebracht en hij heeft het geluk gehad voor al dat, wat hem interesseerde, een bereidwilligen uitgever te vinden. Zoo een boek als dit, bestaan er weinige of geen, voor zoover ik weet. De stralen der geheele Schepping laat hij convergeeren in dit eene brandpunt en zoo brengt hij aan Haar eene alles-omvattende hulde.

Het werk is verdeeld in drie afdeelingen, waarvan de eerste over De Wereld en God handelt, de tweede over Christus en zijne moeder en de derde genoemd is: De moeder van God en de Menschheid.

Dr. Derckx ontvouwt ons wat er moet worden verstaan onder Natuur en Bovennatuur. Hij spreekt over de Heilige Schrift en over de Voraussetzungslosigkeit der historische critiek en de verklaringsproeven der ongeloovige critiek, over de syncretisch-godsdienst-historische ontwikkelingstheorie, over de gronden van het ongeloof, over Boeddhisme en Islam. Ja, waarover spreekt de auteur niet? De hoogste problemen, die 's menschen bestaan verontrusten in zijn duistere vaart naar de oneindigheid, door den zwoelen nacht van het aardsche leven worden door hem

[p. 596]

aangeroerd. In die donkerte licht die ééne stip, de Stella Matutina, die den weg wijst naar den morgenstond der eeuwigheid. Daaromheen groepeert hij vele vraagstukken, die zich bij het aanschouwen van de verlossende moedermaagd voordoen: de noodzakelijkheid en de feitelijkheid der Openbaring, de menschwording van God en het Middelaarschap van Christus. Wanneer hij bij de tweede afdeeling Christus tegenover zijne moeder plaatst, toont hij ons Maria in het Oude Testament, den Zondeval, de belofte van den Verlosser. Er was een Verlosser noodig en hij kon alléén uit het Onbevlekte voortkomen. Zoo heeft zich na langen strijd en geharrewar ook in de Katholieke kerk zelve de meening gevestigd in het finale dogma door Pius IX, afgekondigd aan de wereld. Dr. Derckx is als een frescoschilder, die op de muurvlakten van het aardegebouw reusachtige voorstellingen borstelt. Hij heeft het bestaan dit alles aan te durven en samen te vatten in een lijvig boek van over de driehonderd bladzijden. Zeker geen kost voor iedereen. Alleen zij, die de beginselen van al die vragen hebben bestudeerd, kunnen met volkomen bevoegdheid hier oordeelen. In de oplossing daarvan vindt hij ook bij de Katholieken niet geheele éénstemmigheid. Veel, ook bij zijne geloofsgenooten gediscuteerde punten tracht de schrijver op eigen autoriteit en die van anderen te vestigen en te beslissen. Het is een apologetisch boek; een in hooggedragen kalmte uitgesproken pleidooi voor de vereering van Maria. De geheele katholieke geloofsleer is hierbij te pas gebracht; men krijgt hier daarvan de merg en het been. Dat was naar mijn meening, onnoodig; doch de schrijver heeft het gedaan en alhoewel hij ons op den omslag in den rood gedrukten titel verzekert, dat hij zal spreken, over de vrouwe Maria, de moeder van onzen Heer, is hij begonnen ons te vertellen over allerlei dingen die er weinig mede te maken hebben. Wij hebben hem aangehoord en zijn niet opgestaan en hebben hem niet alléén laten zitten: half uit beleefdheid, half geboeid door het interessante van zijn betoog. Bepaald hinderlijk alleen werd hij soms door den overvloed van citaten uit allerlei wijsgeeren; die laat ik nog en geef ze hem cadeau, maar ook uit allerlei dichters. Het is zeker zeer goed zijn opinie door die van anderen te versterken, maar dan moet van die anderen een merkwaardig gezag

[p. 597]

komen. Dit kan b.v. in eene bizondere coincidentie zijn steun vinden. Doch alleen maar het gezag naast zijne opinie te zetten geeft geen versterking, maar brengt alléén verwarring en door louter boomen eindigt men het bosch niet meer te zien. Wat hebben al die groote en ontelbare kleine poeëten met ‘de Vrouwe’ te maken? Ook hier, zooals in vele boeken, zijn de kleingedrukte noten aan den voet der bladzijden het belangwekkendst.

Zeer zeker is dit werk goed bedoeld, maar waarom moest het zoo omvangrijk zijn? Een dergelijk onderwerp laat zich minstens tot de helft condenseeren. Zoo zou een veel substantieeler en pittiger brok tot stand zijn gekomen. Bij eene tweede uitgave zal de auteur goed doen den wijzen raad van Boileau te volgen, die aanspoort veel te schrappen en weinig aan een geschrift toe te voegen.