De Nieuwe Gids. Jaargang 26

[p. 265]

Staatkundige kroniek.

27 Juli 1911.

Het is een gewoon verschijnsel: wanneer het conservatisme de lakens uitdeelt, groeit de sociaal-democratie tegen de verdrukking in. En het kan niet worden ontkend: ondanks alle programs en reclamezangen van de christen-democratie is een bewind van de gecoaliseerde rechterzijde in hoofdlijnen conservatief. Zij kan niet anders, want de kern, die de pas aangeeft is van dat karakter.

Ten aanzien van de sociale wetgeving is door een kerkelijke meerderheid uit den aard harer samenstelling nimmer een bevredigend resultaat te bereiken. Daarvoor zijn de inwendige verschillen te fundamenteel. Het besef hiervan verlamt de werkzaamheid en is ten slotte eenige werkzaamheid onvermijdellijk, dan zijn de vruchten gebrekkig.

Er is voor de verbonden partijen alles aan gelegen, de eenheid zooveel en zoolang mogelijk te bewaren. Vandaar dat het menschelijk instinct ertoe drijft, alles wat die eenheid in gevaar kan brengen tot zelfbehoud op de lange baan te schuiven. Het moet met de sociale wetgeving niet te hard gaan.

Maar wanneer het eenmaal zoo ver is, dat de werkzaamheid moet beginnen, laten de conservatieven in de coalitie zich duchtig gelden. De concessie, dat de kosten der dure wetten zullen worden voldaan uit indirecte belastingen door verhooging der invoerrechten; dat de groote vermogens en inkomens zullen worden gespaard; deze concessie is hun niet voldoende. Bij elke voorgestelde inkorting van de overmacht van het kapitaal wordt onder de leuze ‘geen vrijheids-beperking’ een weerstand geboden tot het uiterste.

Men heeft wel opgemerkt, dat dit verzet niet ten nadeele behoefde te komen van de sociale wetgeving eener christelijke meerderheid. Niets immers zou verhinderen, dat een christelijk

[p. 266]

kabinet voor zijn sociale wetten een meerderheid zocht met behulp van een deel der linkerzijde. Men stelde de mogelijkheid in uitzicht van een christelijke regeering, die ten aanzien van de sociale wetgeving op een ander fundament zou steunen dan voor het algemeen beleid. En dan liefst op een gemengde meerderheid van democraten!

Mooi gedacht, maar moeilijk te gelooven. En de eerste gelegenheid om dit denkbeeld aan de praktijk te toetsen gebruikte men om te bewijzen dat er niets van kan komen.

Na het getob met de bakkers, wiens wetgeving voorloopig is opgeborgen, kwam de ziekteverzekering aan de beurt. Van het voorstel, door Talma ingediend, lieten de secties der Tweede Kamer weinig heel. Een openbare beraadslaging over het ontwerp zelf werd door de commissie van voorbereiding onmogelijk geacht: men moest eerst eens zien, of men op de hoofdpunten met de Regeering tot overeenstemming kon komen.

En toen gebeurde een wonder. In de afdeelingen was van veel tegenstand gebleken zoo rechts als links. De voorstanders van een ingrijpende sociale wetgeving verwierpen in het ministerieele voorstel de uitsluiting van de ziektebehandeling. Naast de toekenning van een uitkeering voor gedorven loon wenschten zij ook, en vooral, waarborging van geneeskundige hulp. Aan de andere zijde werden gevonden wie de verplichte verzekering, zooals zij moest worden aanvaard, zooveel mogelijk wilden beperken. En dezen verzetten zich op hunne beurt tegen het voorbijgaan van de particuliere ziekenfondsen naast de nieuw te stichten rijksorganisatie.

De bezwaren schenen niet te overkomen. Maar ziet, de mondelinge uiteenzetting van 's ministers standpunt werkte zóó wonderdadig, dat het weglaten van de geneeskundige hulp plotseling door de geheele rechterzijde op een enkele uitzondering na werd toegejuicht, en dat de minister uit dankbaarheid een nieuwe regeling toezegde, waarbij de bestaande ziekenfondsen zouden worden erkend.

Wonderdadig was die werking. Want zij openbaarde zich niet alleen, als bij den heer Nolens, nadat men de uiteenzetting had aangehoord, zij deed bij anderen haar invloed reeds gevoelen van tevoren. En toch - eenige afspraak was omtrent deze oplossing niet gemaakt. Zij viel zoo vanzelf. Jammer dat de heer Van Vliet

[p. 267]

met aandoening sprak van de oude vriendschap voor broeder Talma. Dat pleitte zeker niet voor de kracht der broederlijke argumenten.

Zoo zag men dus een compromis tot stand komen met de rechterzijde alleen. Een compromis, waarbij in dubbel opzicht de regeling werd bedorven: vanuit de Kamer liet men den aandrang varen naar de opneming der geneeskundige behandeling - waardoor een fout werd bestendigd; en door den minister werd de eenheidsregeling losgelaten - waardoor een nieuwe fout bij de andere werd gevoegd. Alles ter eere van de christelijke politiek.

Zoo zal het gaan met elk ander onderwerp van sociale wetgeving. En waar ook overigens, in het Regeeringsbeleid, de lijn der conservatieven wordt gevolgd, is de bodem bereid, waarop de sociaal-democratie het weligst groeit. Zij moet leven van critiek, niet van daden. En gelegenheid tot gegronde critiek wordt hier te over gegeven.

Een rijke bron voor critiek is ook de voorgestelde wijziging van het tarief voor invoerrechten. Niet alleen vindt in het algemeen het streven aanstoot, dat ter vermijding van zwaardere belasting van gegoeden een druk wordt gelegd op hen, die de grootste gezinnen hebben en van hun inkomen relatief het grootste deel moeten besteden aan dagelijksche levensbehoeften. Maar uit de tallooze ingekomen adressen van vaklieden blijkt reeds, met hoe weinig kennis van zaken en met hoe eenzijdige voorlichting het tarief in elkaar is gezet. Wat het ergste is: de deskundige voorlichters van de Regeering zijn blijkbaar zoozeer opgegaan in de belangstelling voor hun eigen zaken, dat zij voor de inrichting van het tarief hierop alleen hun advies hebben gebaseerd. Met andere woorden: wie maar goede relaties heeft aan het departement van Financiën, kan van ‘de bescherming der nationale nijverheid’ het gemakkelijkst zijn deel krijgen. Ethische politiek is dit niet.

Eenigszins zonderling mag het heeten, dat bij deze plannen der Regeering, die vooral bij den Nederlandschen handel verzet vinden, juist in de voornaamste handelsstad, in Rotterdam, de laatst gehouden verkiezingen voor de rechterzijde buiten alle verwachting gunstig zijn uitgevallen. Wel waren dit verkiezingen voor den Gemeenteraad, die naar rechts werd omgezet, maar

[p. 268]

alle verband met Kamerverkiezingen kan toch niet worden geloochend. Een vingerwijzing naar hetgeen volgen zal geven zij zeker.

Maar elders zijn nagenoeg overal de sociaal-democraten aan de winnende hand geweest. Er is daar leven en beweging.

Voor de ‘beweging’ wordt van alles gebruik gemaakt. Prachtig trof hier de staking der zeelieden. Te Rotterdam stak er weinig winst in. De organisatie bleek zwak, en de concessie van de zijde der werkgevers kon voldoende worden aangekleed om toegeven te motiveeren.

Maar in de hoofdstad liep het anders. De sociaal-democraten en de mannen der ‘moderne’ vakactie waren hier in een moeilijk parket. De staking te Amsterdam was in handen van de ‘anarchisten’, de ergste vijanden van de ‘moderne’ vakbeweging. Derhalve geen steun; veroordeeling tot den hongerdood.

De conseqentie van deze opvatting moest, zou men zoo denken, de wensch zijn naar mislukking van dit anarchistisch avontuur. Maar neen - de moderne sociaal-democratie nam de zaak anders: zij ging op de staking der vijanden klaploopen. Het waren óók proletariërs; het was óók een stuk revolutie. Derhalve ‘staan wij aan de zijde van onze klassegenooten... wier onderneming wij een gelukkigen afloop toewenschen.’ De anarchistische klassegenooten moesten met deze platonische betuiging van solidariteit tevreden zijn.

Inmiddels zijn de uitloopers van de Amsterdamsche zeeliedenstaking reeds afgekapt. De bootwerkers zijn weer aan het werk. En de zeelieden zullen, naar alle waarschijnlijkheid, spoedig moeten volgen. De werkgevers gaven hier niets toe, waren voor geen bemiddeling, ook niet van den minister Talma, te vinden; maar zij zullen wèl doen, de behandeling en de bezoldiging van het zeevolk aan een grondige herziening te onderwerpen.