De Nieuwe Gids. Jaargang 26

[p. 433]

Staatkundige kroniek.

21 Febr. 1911.

Meer en meer wordt duidelijk, dat het kabinet-Heemskerk ondanks zijn meerderheid van 59 zielen op de 100 in de Tweede Kamer en een niet te tellen lijfwacht van senatoren, geen sterk ministerie is.

Niet omdat onder zijn leden een intellectueel tekort zou bestaan: er zitten daar knappe menschen genoeg. Maar knappe werkers kunnen onder zekere omstandigheden monnikenwerk doen. Zelfs slecht monnikenwerk. Want het werd hier meer gezegd: het regeeren met een meerderheid, reeds op zichzelf wuft in haar gunst, die op aangelegen punten van wetgevend beleid niet homogeen is, werkt reeds tevoren bedervend op de wetgevende productie.

De heer Talma mag het ondervinden. Reeds de conceptie van zijn wetgevend werk wordt gedrukt door de benauwende overweging: wat zal mijn veelgeprezen christelijke meerderheid ervan zeggen? Hoe staat het op het oogenblik met de kansen der verplichte verzekering? Is staatspensioneering bij mijn vrienden niet-gangbare socialistische munt, of is de ‘dwangverzekering’ zoo gehaat en ‘staatssocialistisch’, dat men, om toch iets te doen, de wachtenden maar met dat staatspensioen zal willen afbetalen? Mag, zonder de goede kansen van mijn sociale wetgeving te schaden, de kostenrekening van de werkgevers nog wat worden belast, of is hun invloed rechts zoo sterk, dat door overbelasting een christelijke ministerieele zetel labiel zou worden? Is tegenwoordig de dwang tot den tienurigen werkdag rechts geoorloofd, of kunnen wij de katholieke arbeiders nog wel wat laten wachten? Moet in een nieuwe christelijke sociale wet telkens een poging worden ondernomen om het bedrijfsleven te organiseeren, of zal men zeggen, dat dit vooralsnog holle toekomstmuziek is?

In al deze dingen is onzekerheid. En een minister, die op dezen bewegelijken grond zijn huis heeft gebouwd, moet van

[p. 434]

tijd tot tijd in wanhoop heen en weer rennen. Hij had gedacht, zijn werk zoo juist te hebben pasklaar gemaakt voor de meerderheid: niet te veel dwang, niet te veel kosten; rekening gehouden met de vrijheid van het gezinshoofd, met de souvereiniteit in eigen kring; een stekje gezet van de zoo lang bezongen publiekrechtelijke organisatie van den arbeid; ja wat niet al!

Dan komt het zorgvuldig overwogen werk in de afdeelingen van de hooge vergadering, waar het scheepje het eerst doorheen moet. Het is aan de heidenen overgeleverd. Ja, de christenen kunnen hier heidenen zijn. De eigen vrienden geneeren zich niet. Met de beginselen wordt al wat niet aanstaat ondersteboven gekegeld.

Somtijds mag het hier ook nog redelijk afloopen. Maar dan de openbare welsprekendheid! Arme bakkerswet! Terug met een socialistische boodschap. Een nieuw ontwerp met een rapport over een met groote snelheid ingesteld en verwerkt onderzoek. Het verbod van patroonsarbeid gehandhaafd, en de beperkte arbeidsduur erin. Weer terug naar de afdeeling. O Christelijke sociale wetgeving! O Nederbragt, die het geheel der begeerde vruchten van wetgevenden arbeid in 1905 voor de begeerige oogen der gegadigden hebt uitgestald!

Dat is één; wel de eerste naar den rang van politieke urgentie. En daarnaast de tweede, of gelijke in rang: de oorlogsman! De sterke Colijn na den zwakken Cool, en na den sterken Sabron.

Het militaire beleid van het kabinet. - De Meester deugde niet. Zij moesten weg, eerst Staal en daarna Van Rappard. Heemskerk en Talma zouden dat anders opknappen. Talma, de ongeduldige, vergt nu wat veel van het geduld der natie. En Heemskerk? Hij zond Van Rappard naar huis, en in de Eerste Kamer kwam hij nu onlangs verklaren, dat hij bij de formatie van het Kabinet aan generaal Sabron heeft gevraagd: ziet gij kans om het tweeploegenstelsel door te voeren in de praktijk? Zeker, de generaal zag kans. Als inleiding werd met eenige tonnen hersteld wat het Kabinet-De Meester had afgesmolten van het blijvend gedeelte. Dan volgde de ‘proef’. De proef met de fameuze twee ploegen. Helaas! het stelsel bleek meer geschikt om in een rede-Duymaer van Twist te worden bezongen dan door een minister te worden tot levend recht. De proef mislukte. De heer Duymaer van Twist zong verder,

[p. 435]

dat zij niet afdoende was genomen. Maar wat baten zijn klaagzangen, zoo hem niet de gelegenheid openstaat om de proef zelf, en dan eerlijk, te nemen?

Men schijnt nu, met het ontwerp-militiewet, het ei van Columbus op de tafel te zullen zetten. De ontdekking is niet van Colijn. Heemskerk moet Columbus zijn. Hij heeft het wat laat gevonden ei aan Cool in de hand gestopt, en deze heeft het doorgegeven aan Colijn. Het zou wel eens kunnen tegenvallen. Met een militiewet komt heel wat kijken. En dan komt er heel wat los. Meer nog dan tien jaren geleden bij de behandeling der vorige editie. De belangstelling is sedert heel wat toegenomen, en de beteekenis van enkele voorschriften in deze wet door het geheele volksleven staat aan heel wat volksvertegenwoordigers klaarder voor oogen dan vóór tien jaren.

Het schijnt nu wel vast te staan, dat de militiewet moet worden herzien voordat de kustverdediging aan de beurt komt. Dit beteekent, dat de kust nog lang slecht verdedigd zal moeten blijven. Van de afwerking, zoo vlug als maar met de eischen der techniek vereenigbaar zal zijn, is afgezien. En hiermede is een grondpijler van het heroiëke werk gevallen. De zaak kon geen uitstel lijden, en zij is uitgesteld. Langer dan menigeen nog zal willen aannemen. Een herziening der militiewet, als moet voorafgaan, is geen kleinigheid.

En ziedaar nu de twee voornaamste posten, in het kabinet-Heemskerk bezet. Voeg daar nu bij de positie van onzen schatbewaarder. Toen de heer Van Asch van Wijck hem lastig viel, voorlichtende zijn kiezers te Zeist, heette het dat de minister Kolkman niet anders voerde dan een gewone liberale financieële politiek. Hij werd onmiddellijk door ‘De Standaard’ gedésavoueerd: de afgevaardigde van Amersfoort stond, met zijn verzet tegen een verhoogde successiebelasting, geheel alleen. Maar de afgevaardigde is, ondanks alle désaveu van den grooten Leider, enfant terrible geweest. Een christelijk kabinet behoort, zoo meent men rechts, een christelijke politiek te voeren ook in de financiën. Zelfs ‘welvaartspolitiek’ is niet genoeg. Indirecte belastingen in hoofdzaak, en de uiterste gematigdheid in de directe, ziedaar het echte anti-revolutionaire beleid.

Het sterke kabinet-Heemskerk is niet te benijden.