De Nieuwe Gids. Jaargang 25

[p. 845]

Staatkundige kroniek.

26 Mei 1910.

De afgeloopen maand staat in het Kuyper-teeken. Het is mogelijk de laatste maand geweest.

Terwijl de groote Kuyper minister was, tevens partijleider en beheerscher van de verkiezingen, heeft hij als goed partijman gezorgd, dat er iets in de verkiezingskas vloeide. Wie bij den minister kwam om iets te vragen, zoo drukte de heer De Beaufort het plastisch uit, was tevens terecht bij den kassier van de kerkelijke partijen, wien hij iets brengen kon.

Terwijl Dr. Kuyper minister was, maakte hij als partijleider gebruik van de diensten eener ‘agente zonder aanstelling’, om de partijkas te vullen. Met deze zelfde dame werd door denzelfden dr. Kuyper in qualiteit van minister onderhandeld over het decoreeren van lieden met geld. Door middel van deze dame wees de minister aan die lieden den weg, hoe zij zich jegens het vaderland verdienstelijk zouden kunnen maken.

Ziedaar wat na de onthullingen omtrent dr. Kuyper en zijne erkentenissen als feiten vaststaat. Ziedaar ook het materiaal, dat voldoende is om dr. Kuyper als algemeen geacht staatsman en toekomstig minister onmogelijk te maken.

Ook voordat mr. Troelstra's voorstel tot het houden eener parlementaire enquête in de wereld was gekomen, waren deze feiten zoo rechts als links erkend. De heer Drucker had ze bij de laatste algemeene beschouwingen over de Staatsbegrooting in de Kamer gereleveerd, en ze werden niet tegengesproken. Dat kon niet.

Hiermede was over dr. Kuyper het vonnis geveld. Tegen herhaling van hetgeen tusschen 1901 en 1905 is geschied, is Nederland beveiligd. Daarom kon men constateeren: een enquête is overbodig. Het gevaar voor herhaling is afgewend.

[p. 846]

Hiermede is niet gezegd, dat behalve de vaststaande feiten niet waarschijnlijk nog veel meer zou zijn geschied, waarbij de eer van ons land was betrokken. In de eigenlijke Kuyper-zaak zijn verschillende punten voor den dag gekomen, die erop wijzen, dat van minister Kuyper's ‘naïeveteiten’ maar enkele publiek domein zijn geworden. Het briefje betreffende de universiteiten van den minister Kuyper aan juffrouw Westmeyer; het post-zegelalbum; zij geven te denken.

En buiten de eigenlijke Kuyper-zaak; wat bekend is geworden omtrent hetgeen er omging aan Buitenlandsche Zaken tusschen 1901 en 1905 is ook niet geschikt om het ministeriëel beleid met zijn vertrouwen te zegenen. Ook daardoor wordt het vermoeden versterkt, dat de man, die zich op zijn zoo vaste hand van 1903 beroemde, met zeer losse hand heeft geregeerd.

Er is dus een en ander, waaromtrent een enquête licht zou kunnen verspreiden. Een andere vraag is, of nu werkelijk van een enquête licht zou zijn te verwachten. Waarschijnlijk is het niet. Men had als ‘materiaal’ de heeren Lehmann en juffrouw Westmeyer. Maar deze patiënten zouden door een enquête-commissie moeilijk zijn te bereiken. Sommigen in Indië, anderen met geheel onbekend adres.

Gelukkig was, bij dit gebrek aan uitzicht op resultaat, het heil van Nederland van het doorgaan der enquête niet afhankelijk. Wij zullen het aanzien van vroeger ook zonder enquête wel zien gehandhaafd.

De houding der rechterzijde echter veranderde de positie van hen, die er zoo over dachten. Men trachtte daar met allerlei juridische chicanes, onder leiding van den heer Lohman, zich het voorstel van het lijf te houden. Zoo verdedigde men hier een zeer beperkte opvatting van het enquête-recht der Kamer. Waar dit geschiedde, werd het plicht voor hen, die voor de ruime rechten der volksvertegenwoordiging opkomen, daartegen met alle kracht te protesteeren.

Toen de behandeling der enquête in de Kamer was afgeloopen, heeft De Standaard nog eens gesproken. Ook hier de grootste begripsverwarring. De enquête is volgens De Standaard verwerpelijk, omdat ‘een politiek man’ niet voor zijn politieke tegenstanders als rechters kan zitten. Dat kan hij niet aanvaarden. Alsof er iets te aanvaarden viel! De schrijver schijnt de geheele

[p. 847]

zaak als een soort van private liefhebberij te beschouwen. Als een zaak tusschen dr. Kuyper en eenige andere Kamerleden.

Deze leekengedachtengang schijnt door juristen als de heeren Lohman en Loeff van den ‘dominus’, zooals de afgevaardigde van Goes dr. Kuyper bij voorkeur noemde, te zijn overgenomen. Toch moet men het publiekrechtelijk karakter van een onderzoek naar regeeringshandelingen geheel miskennen om zoo iets ervan te maken.

In hetzelfde Standaard-stukje wordt de verklaring geaccepteerd, die de heer De Jong heeft gegeven van ‘het Kuyper-probleem’, de verklaring, welke hierop neerkomt, dat dr. Kuyper gewoon is te goeder trouw onwaarheid te spreken en te schrijven.

Zoo is de Kuyper-zaak waarschijnlijk afgeloopen, en is het tevens afgeloopen met dr. Kuyper. De afloop is voor de rechterzijde niet schitterend geweest.

Gesteld voor de keuze: verdedigen of loslaten, hebben zij het eerste gekozen. En dan nog: hoe? Zij hebben gepleit, dat het zoo erg niet was. Dat Kuyper zoo groot was en dat zijn tegenstanders zich door haat lieten leiden. Doch tevens werd de gelegenheid waargenomen, om zich zelf te dekken tegen ongewenschte gevolgtrekkingen, door Kuyper en de zijnen uit die verdediging te maken. Werd hij verdedigd en gerehabiliteerd, dan zouden zij hem ook weer als leider moeten erkennen. Maar dat was de bedoeling niet. Wél verdedigen dus, maar tegelijk onmogelijk maken. ‘Stervende leeuw’, ‘domineerende dominus’, hyper-naïeve geest van wien alles kon worden verwacht.

En onder dat alles geen afkeuring over hetgeen was geschied. Integendeel. De heer De Stuers scheen van oordeel, dat de minister slechts zijn plicht had gedaan door, met welke middelen dan ook, geld los te krijgen ten algemeenen nutte. En de heer Loeff meende te moeten waarschuwen tegen het lichtvaardig verdacht maken van respectabele personen, hierbij doelende op Lehmann en Westmeyer. Van Lehmann had Kuyper zelfs een bewijsje opgevraagd, dat hij niet eens betrokken was geweest in het proces-Haar-Van-Hall.

De heer De Jong protesteerde dan ten minste nog tegen het voor een christen ergerlijk feit, dat Lehmann ‘man van rechts’ werd genoemd, omdat hij groote sommen gaf aan de antirevolutionaire partijkas. Hij voelde als christen zich daarmede

[p. 848]

bezwaard. De heeren Lohman en Loeff niet: zij pleitten alleen.

Een gunstige uitzonding op deze houding ter rechterzijde maakten de heeren Van Idsinga en De Geer. Geplaatst voor de keuze: Kuyper verdedigen of loslaten, kozen zij het laatste. Zij wilden hun heilig beginsel niet geblameerd zien om politieke belangen. Zij spraken het uit: met de vuiligheden, hier aan de orde, heeft de rechterzijde en haar beginsel niet te maken. Al had Kuyper alle zeven hoofdzonden begaan, ons christendom staat overeind, ook in de politiek. En een woord van verdediging spraken zij niet.

Of zij dan de enquête niet moesten steunen? Zij wilden het niet, omdat naar hunne overtuiging geen resultaat zou worden bereikt, waarmede het landsbelang zou zijn gediend. Ook de juridische chicanes, daartegen door den heer Lohman op gezet, deelden zij niet.

Zoo werd de verdediging, ten laatste gevoerd, waarop blijkbaar de heer Kuyper zelf had aangedrongen, ten slotte nog erger voor hem dan het zwijgen. Hij weet nu, wat hij aan zijn vrienden heeft. Er is niets meer te hopen.

De verwerping van het enquête-voorstel was na dit debat op zich zelf van geen beteekenis meer.

*_**

Het Kabinet-Heemskerk verloor zijn vierden minister: Bevers, Sabron, Idenburg, Nelissen. De nieuw benoemde Minister van Justitie zal in vlugheid van afwerken zijn voorganger wellicht overtreffen. Zeker in handigheid van samenwerken met de beide Kamers. Hij zal zich door de Eerste Kamer niet gemakkelijk uit het veld laten slaan. Waarin wij mogelijk achteruit zouden kunnen gaan, het is de onafhankelijkheid van politieke en geestelijke invloeden, waarin Mr. Nelissen den weg der waarheid placht te bewandelen.

De minister van Koloniën had een échecje te boeken, toen hem de aankoop werd geweigerd van de spoorlijn Batavia-Buitenzorg. Het had inderdaad allen schijn, alsof hier door deze maatschappij, en wellicht ook door anderen, wat veel werd geprofiteerd. Zij hebben thans gezien, dat in de Kamer maar niet alles wordt geslikt, wat in Indië is klaargemaakt.

M.