De Nieuwe Gids. Jaargang 25

[p. 663]

Staatkundige kroniek.

April 1910.

Een rustige maand. Beide helften der Staten-Generaal op reces. Alleen van voorbereidenden arbeid werd iets bemerkt. De commissie van voorbereiding, gezeten aan de oplossing van het vraagstuk der gemeentefinanciën, zat met zijn tallooze bijzitters - alles tezamen is het zoo'n halve Kamer - een grondslag te formeeren voor het overleg met den Minister, waaruit een verslag zal moeten groeien. Een zware taak! Reeds het vinden van een stelsel om de gemeenten uit haar nood wat op te beuren is niet gemakkelijk. Maar zoodra men iets meent te hebben gevonden, gaat ieder afgevaardigde de wonderformule ervan toepassen op de bakermat van zijn teergeliefde kiezers: en o wee! als daar blijkt dat zij moeten bloeden! Dan deugt het stelsel niet. Dan moet de zaak geheel anders worden aangepakt. De Commissie is wèl ijverig: zij vergadert dagen, urenlang. Maar omtrent het resultaat zou een burger sceptisch kunnen zijn.

* _* *

Na den afloop van het Leeuwarder congres der S.D.A.P. is er windstilte in de politiek. Toch staan verkiezingen voor de deur. In 1907 was er in dezen tijd al heel wat meer beweging waar te nemen. Men zou een poging wagen, het kabinet-De Meester op een vrijzinnige Eerste Kamer het uitzicht te openen. De poging is jammerlijk mislukt. En, den loop der dingen aandachtig beschouwende, moet men niet gemakkelijk neigen tot de verwachting, dat een gecentraliseerde linkerzijde regeeringsmacht zou kunnen worden. Er is voorshands niets wat naar gemeene zaak kan heenwijzen. Eerder omgekeerd. En van het knutselen van een gemeen program pour le besoin de

[p. 664]

la cause zal men zijn bekomst wel hebben gekregen. Of het knutselen moest een gewoonte zijn geworden.

Wij zitten met alles in een tijd van overgang. Wat van het kiesrecht zal worden, is op geen voeten of vademen te begrooten. De sociale verzekering is aan het gaarstoven, maar eerst wanneer de schotel op tafel staat, zal de strijd ontbranden en teekening kunnen brengen, nieuwe teekening, in de verhouding der partijen. Want dit zijn de leiding gevende hoofdpunten: het kiesrecht en de sociale verzekering. De minister zit niet op rozen, die een en ander geroepen is af te werken, afhankelijk van de gunst der kerkelijke coalitie. En mocht hij al op de rozen zitten, dan zal hij meer dan van rozengeur van doornen merken. Nu reeds wordt de heer Talma in de pers door de eene helft der vrienden aan zijn rechter jaspand getrokken: geen staatspensioen, geen vrijstelling van premie; terwijl aan den linkerpand de andere vriendenhelft zich heeft gehecht, die er den arbeider zoo goedkoop mogelijk aan helpen wil.

* _* *

Het Leeuwarder congres werd genoemd. De S.D.A.P., niet alleen in Nederland, vertoont het paradoxale beeld, dat zij zwakker wordt naar mate zij groeit.

Van de Marxistische leer van den klassenstrijd, die ons langs revolutionairen weg den omslag brengen moet van de kapitalistische tot de communistische maatschappij, is nu eenmaal het moment van de catastrophe niet los te maken. Geleidelijk vergroeien van de eene maatschappelijke inrichting tot de begeerde langs lijnen van geleidelijkheid, wat revolutionairs zou er nog in zijn te bekennen?

En toch, eenmaal werkende in het parlement, moet ook de sociaal-democraat ervaren, dat zijn medewerking wordt geëischt tot burgerlijke hervorming binnen de lijst onzer huidige maatschappelijke samenleving, zonder dat in afzienbaren tijd buiten die lijst zal zijn te werken.

Daarmede valt de ideëele heerlijkheid buiten den gezichtskring, maar daarmede onderscheidt de arbeid zich dan ook in niets van dien der veelgesmade burgerlijke hervormers met hun zooveel beperkter horizont.

[p. 665]

Dat moet de ervaring zijn van sociaal-democratische parlementariërs, ook al zijn zij op een gering aantal geestverwanten aangewezen.

Maar telkens sterker doet zich dit gevoelen, naar mate een groeiend aantal kiezers de parlementaire groep komt vergrooten. Vooral waar zij zoo krachtig worden in getal, dat eenige verantwoordelijkheid voor de samenstelling van een regeering niet kan worden ontgaan.

Zoo zien wij hen, die buiten het parlementaire werk de grondgedachte van de partij propageeren, meer en meer van de parlementariërs zich verwijderen. De verwijdering verbreedt zich. De wettenmakers komen met de mannen der theorie in conflict.

Het congres te Deventer heeft een zuivering gehouden. De felste critici uit het kamp der orthodoxen werden verwijderd. Maar het verschil in standpunt bleef natuurlijk. En binnen de partij bleven nog orthodoxen. Zij werden gelukkig gemaakt met een eigen orgaantje, op kosten der partij als wekelijksch critisch aanhangsel bij het partij-orgaan gevoegd.

De critiek deed haar werk, maar de gecritiseerden bleven daarvan niet gediend. Toch begrepen zij, dat een experiment als te Deventer werd toegepast niet kon worden herhaald. Vandaar te Leeuwarden dezelfde geschillen, hetzelfde kwaadaardige debat, maar geen nieuwe amputatie. Slechts een verlenging van den oorlogstoestand, onder het uitspreken van de hoop, dat het nu verder niet al te bar zou toegaan.

Zoo blijven de beide elementen samen, door één naam en door één droom vereenigd, maar in beleid en waardeering van het bereikbare zóó hemelsbreed verschillend, dat de conflicten niet van de lucht zullen zijn. Juist op de punten, die in de democratische actie het meest naar voren komen ontbrandt de strijd: kiesrecht, tienurendag, staatspensioneering en sociale verzekering, omtrent dit alles is hevig geschil. Daartegen wil weinig baten, dat na elke bijeenkomst de stemmen van allen zonder uitzondering in ‘de Internationale’ harmonieeren.