De Nieuwe Gids. Jaargang 25

[p. 530]

Staatkundige kroniek.

24 Maart 1910.

Dezer dagen kon in de pers nog eens worden geconstateerd, dat de staatkundige figuur van dr. Kuyper van het tooneel is verdwenen, althans niet meer verder komt dan den achtersten achtergrond. Want voor iemand van zijn positie is een tweederangsplaats de dood.

Het schijnt wel, alsof het zoo komen moèst: nauwelijks had de beweging over de affaire Lehmann-Westmeyer zich wat gelegd, of de heer Van Heeckeren kwam het vuurtje opnieuw aanblazen. En terwijl nu weer de oud-premier als amateur-diplomaat was tentoongesteld, kwam een onwaardige dwarskijkster uit een vertrouwelijk gezelschap verklappen, hoe door dr. Kuyper's eigen getrouwen over hem werd geoordeeld op een Zondagavond in besloten vriendenkring.

Wat er alles is gebeurd, kan door geen telegrammen van christelijke bijeenkomsten, met en zonder lichtbeelden in het duister, weer worden goedgemaakt. Had men niet het onaangename gevoel, dat het Nederland is, waar zooiets mogelijk is geweest, men zou de zaak vooral van den komischen kant kunnen bekijken. Een verhaal van een keizerlijken brief komt in de wereld. Niemand weet aanvankelijk, hoe. Maar griezelig, is het. Een generaal, lid van de Eerste Kamer, imponeert er mede. Millioenen zal men met blijmoedigheid offeren, alleen om dien brief. En nu... nu schijnt het geheele verhaal van den brief te zijn verzonnen in een gemoedelijk onderonsje van een gezant met een minister van binnenlandsche zaken, die gaarne gewichtig deed en binnen- en buitenslands den diplomaat uithing.

Toen dr. Kuyper buiten zijn eigen partij reeds werd beschouwd als verwerkt, deed men daarbinnen kalmpjes, alsof er niets was geschied. De eerbewijzen en betuigingen van aanhankelijkheid

[p. 531]

stroomden toe als vroeger. De pers raakte niet uitgepraat over de verdorvenheid van al degenen, die den aangeklaagde minder groot zagen dan tevoren. En daar werd plotseling publiek, hoe een van de onderbevelhebbers in de antirevolutionaire armee, leider van een der getrouwe dagbladen, zich uiten kon in kleinen kring. Kuyper zoo al niet een gewoonte-leugenaar, dan toch een neurasthenicus, die gewoon is onwaarheid te spreken zonder bewustheid.

Zoo was het drama geheel afgespeeld. Er hangt nu een enquête-voorstel, en er zit een eereraad. De laatste kan in elk geval zich de moeite van een onderzoek sparen. De patiënt is toch onmogelijk. En van dezen eereraad kan de arbeid toch slechts de positie van dr. Kuyper persoonlijk betreffen: zijn onderzoek heeft niet de staatsrechtelijke beteekenis van een enquête. Maar indien het practische doel was, met deze enquête beoogd, om aan het staatkundig leven van een gevaarlijken vijand een einde te maken, is dit doel reeds bereikt: les gens que vous tuez... sont déjà morts. Als dus, wat te verwachten is, het voorstel tot het houden eener enquête wordt verworpen, zal de feitelijke toestand daardoor weinig zijn veranderd.

Ook de beteekenis van den socialen arbeid des oud-ministers is sedert zijn aftreden niet vergroot. Tegen de verkiezingen van 1905 werden de kiezers bezworen, nu toch het kabinet aan het werk te laten; het resultaat lag in wetsontwerpen gereed; de velden stonden wit van den oogst; als men de landbouwers maar aan het werk liet, zouden de vruchten onmiddellijk zijn binnengehaald.

Na een kort intermezzo van het kabinet-De Meester is het christelijk bewind voortgezet. De leiding van den sociaal-wetgevenden arbeid kwam in handen van den man, die zijn politieke loopbaan onder de kerkelijke arbeiders had gemaakt. Met zijn studie had hij zich voortdurend op dit gebied bewogen. Hij had onder het kabinet - Kuyper als specialiteit zich laten gelden, en hij was de man, die tegenover den minister Veegens optrad als degene, wiens plaats tot schade van het volk door Veegens werd ingenomen.

Voortdurend was blijkbaar het oog op den ministerieelen zetel gevestigd. Het ongeduld werd al sterker en sterker. Het militaire

[p. 532]

punt was het zwakste in de vijandelijke stelling. Daarop werden de aanvallen gericht. Totdat het gelukte: de lang gekoesterde wensch ging in vervulling. De teleurstelling van 1905 werd vergoed. Talma was minister van Landbouw, Nijverheid en Handel.

Nam men nu de draad weer op, die in 1905 was gevallen, dan kon alle heerlijkheid, waarmede destijds de hoorn des overvloeds was gevuld, over ons volk worden uitgestort. De heer Talma wist zoo goed, hoe het niet moest, en ook hoe het wèl moest, dat alles nu wel spoedig zou worden afgewerkt.

Deze minister heeft er thans twee volle jaren gezeten, en er is nog niets. Hem was na twee jaren de gelegenheid gegeven om te toonen, dat hij naast de gemakkelijke critiek ook de moeilijke kunst verstond. Dat de christelijke kiezers hem niet hadden overschat, en met geen ijdele beloften waren gepaaid.

Hetgeen thans voor den dag kwam geeft nog niet de zekerheid, dat het inzicht van het Kamerlid Talma in zijn geschiktheid voor het ministersambt juist was. Er is een wetsontwerp op de ziekteverzekering bij den Raad van State, en de minister hoopt, dat nog dit zittingsjaar een ontwerp op de ouderdoms- en invaliditeitsverzekering zal inkomen. Wat hiervan de opzet zal zijn, wij weten het niet. Zelfs weten wij niet, of de minister zelf het weet. Er zit dus niet anders op, dan af te wachten, wat de minister in zijn buitengewoon lang ambtelijk leven van een zestal jaren zal kunnen tot stand brengen. Indien onder zoo gunstige omstandigheden de oogst onbevredigend zal uitvallen, is het hooge woord van de kerkelijke partijen, sedert 1901 gevoerd, veroordeeld. Dan behoeft nog niet het kleinste gedeelte van de ellende met de Ongevallenwet op de rekening van den minister te worden geboekt.

* _* *

Waar de rechterzijde wèl geluk mee heeft, dat is haar onderwijs-politiek. Het bijzonder onderwijs groeit, en een deel van de voorstanders der openbare school volgt een beleid, dat door geen vijand dier school anders kan worden verlangd.

Geheel de strijd, door de leiders van den Bond van Nederlandsche Onderwijzers gevoerd, heeft aan de school slechts afbreuk kunnen doen. Bovendien heeft zij schade toegebracht aan de

[p. 533]

toch reeds niet al te sterke ambtelijke stelling, door de onderwijzers ingenomen.

De zoogenaamd absolute neutraliteit is met drogredenen verdedigd. De eerste was de eisch van de ‘moderne’ paedagogiek: aan het kind onthouden wat het niet begrijpt. De stelling was alleen vol te houden, door ons constitutioneel koningschap voor te stellen als een staatkundig dogma, waar het niets van heeft.

De tweede drogreden was, dat geen geweld mocht worden aangedaan aan het geweten van ‘andersdenkende’ ouders en onderwijzers. Wie ook alweer de zaak terugbrengt tot de juiste verhoudingen, wie de ‘politieke dogma's’ over boord heeft gezet, ziet onmiddellijk in, dat aan een geweten alleen geweld kan worden aangedaan, wanneer het eerst door die drogredenen een valsch beeld van de zaak is gesuggereerd.

Men heeft, gevangen door de logische argumentatie der tegenstanders, zich in allerlei bochten gewrongen. Den eenen keer, ja in hetzelfde manifest, werd verklaard dat nimmer bezwaar was gemaakt tegen het aankweeken van eerbied voor de Koningin en het leeren van ‘Vaderlandsche liederen’, een tweeden keer, in het manifest een bladzijde verder, heette het dat met dergelijke leeringen de kinderen in ‘staatkundige twistgesprekken’ werden betrokken. Restte niet anders dan ten slotte een marktgeschreeuw aan te heffen in de steeds beschikbare volksmenigte der S.D.A.P. Jammerlijker schouwspel is door voorgangers der Nederlandsche jeugd nog niet vertoond.

* _* *

In de Tweede Kamer werd in de afgeloopen maand een exotisch gewas geïmporteerd: de parlementaire obstructie. Uren werden verspild aan redelooze stemmingen. Wie van oordeel is, dat het ons parlement ontbreekt niet aan praatvermogen, maar aan bekwaamheid om zaken af te doen, zal deze import met schrik hebben vervuld. Ontevredenheid, gevoel van miskenning zal telkens zich voordoen. In een vergadering als de volksvertegenwoordiging kan van de leden worden verwacht, dat zij hun driften meester zijn. Straks vliegen hier, als thans in Hongarije, de inktpotten en schrijfmappen.

Tegen een optreden, als thans van de overmachtige rechter-

[p. 534]

zijde aanschouwd, die de debatten sloot om een zwakken minister te sparen, bestaan andere middelen. Zulk een kwaad straft altijd zich zelf. En een tweede fout is geweest, dat in een openbare vergadering buiten de Kamer zij, die het hardst tegen de dompers fulmineerden, den volke kwamen verkondigen, hoe weinig hetgeen zij nog te zeggen hadden de groote zaak van de voorziening in de nooden des volks verder bracht.

Met de voorbereiding van de sociale wetgeving zal thans die der grondwetsherziening samengaan: de Staatscommissie zit in elkaar. Zou de grondwetsherziening van Heemskerk senior door eene van Heemskerk junior worden gevolgd? En wanneer?...

Een andere commissie zal zich met de oorlogszaken gaan bezighouden. Liet het zich aanzien, dat de beslissing hieromtrent niet zonder parlementaire stormen zou kunnen vallen, onverwacht is achter de coulissen bemerkt, dat het votum der Kamer zonder beraadslaging en hoofdelijke stemming doorging. Een gewichtig besluit zonder redevoeringen!

M.