De Nieuwe Gids. Jaargang 25

[p. 385]

Bibliographie.

Frank Luns, Over het ontstaan van Het Fransche Drama en zijne ontwikkeling in den loop der Middeleeuwen. - Amsterdam, Losco 1909.
Zehntes Jahrbuch der Kölner Blumenspiele (1908). - Köln, Schmitz'sche Buchhandlung.
Paul Verlaine, Voyage en Fransche par un Francais. - Paris, Messein.
Victor Emile Michelet, L'Espoir Merveilleux. - Paris, Mercure de France.

Dit is het eerste nummer van eene serie studies, die de heer Frank Luns voornemens is te publiceeren over de Fransche Letterkunde. Voorwaar, geen onbelangrijk onderwerp wordt in deze brochure behandeld. Helder en duidelijk zet de schrijver zijn onderwerp uiteen. Hij geeft geen beschouwingen, beoordeelingen of kritieken, doch hij geeft schematisch de ontwikkeling van het tooneel in de Middeleeuwen. Het tijdvak dat wordt nagegaan, loopt van de XII^de eeuw tot 1548. Hier en daar krijgen we in weing woorden een kort overzicht van de voornaamste tooneelstukken, zelfs worden daaraan karakteristieke citaten toegevoegd. Dit wordt gedaan aan de hand van de beste kenners der middeleeuwsche letteren in Frankrijk, Gaston Paris en Petit de Juleville, die behalve nog eenige andere auteurs, den schrijver door hunne werken hebben voorgelicht.

Het boekje van den heer Luns moge menigeen aansporen kennis te maken met eene litteratuur, die wel niet overal de psychologische draden heeft uitgesponnen, zooals Shakespeare dít vermocht te doen, maar dan toch een frischheid en natuurlijkheid bezit, die de grondslag is van alle goede kunst. Het is zeer smaakvol uitgegeven en versierd met eenige kleine, doch keurige reproducties, genomen naar oude handschriften.

Het was een goed besluit van mevrouw Fastenrath met behulp van de Keulsche letterkundigen het werk van haar man ook na diens dood voort te zetten en met onverzwakten ijver en krachten

[p. 386]

de Blumenspiele aan den Rhyn in stand te houden. Want het is een feest voor schrijvers en dichters en menschen, die de literatuur en kunst in eere houden, een feest en gelegenheid tot samenkomst, zooals er weinigen zich aanbieden. Ik weet wel dat menigeen schouderophalend over veel gedichten en proza van dezen wedstrijd spreekt. Doch, ik meen ten onrechte. Ieder weet wel dat alles, wat nu in dit tiende jaarboek is gepubliceerd, geen meesterstuk is, maar er komt toch menig stuk in voor, waarvan de lezing werkelijk genot geeft. Het instandhouden van die feesten die ieder jaar in het begin van Mei plaats hebben, kan voor de litteratuur niet anders dan bevorderlijk zijn. Zij houden de belangstelling wakker bij het Duitsche volk, bij het beschaafde publiek. Wanneer de lichten in den Gurzenichzaal schitteren, de aangebrachte bloemen geuren en kleuren in alle hoeken en langs de gothische wanden en de slanke houten pijlers de muziek opstijgt naar de fijngesneden gewelven; wanneer de gouden wijn in de groene glazen en in de blauwe vrouwenoogen schittert en de dichters hunne verzen uitzeggen te midden van rozen en azaleas, zal menigeen in zijn binnenste schoone ideeën voelen ontluiken, beelden zien oprijzen en overtuigd worden, dat boven den langen schoorsteen zijner fabriek des dichters droom kan stijgen.

Het beste wat ditmaal het jaarboek biedt, dunkt mij, zijn: Stemmungsbilder van Heinrich Hack. Zij zijn in Keulsch dialect. Zij zijn van een roerenden eenvoud en men zou meenen een Walther von der Vogelweide te lezen, wanneer men toevallig deze gedichten opslaat. Gewoonlijk wordt het Keulsche dialect aangewend tot humor. Meestal is dit smakelooze komiek. Maar deze gedichten zijn zangerig en diep ernstig. Wanneer het dialect van eenig land of stad door zulke dichters wordt gebruikt, kan men daaraan eene groote toekomst voorspellen. Doch doorgaans blijft het bij enkelen. Dialectdichters maken weinig school. Zoo Reuter, zoo Klaus Groth in het Noorden van Duitschland. Deze twee gedichten hier zijn wonderbaarlijk van suggestieven eenvoud, want alleen de eenvoud is suggestief. De volheid des gemoeds wil slechts even door het woord worden aangeraakt om door te trillen op eigen wijze: want ieder voelt op eigen wijze. De volheid der ziel wil niet worden geleid, maar zij vraagt alleen naar het enkele woord. Slechts dan, wanneer de ziel van den lezer leeg is, wil zij

[p. 387]

door de uitvoerige woorden van den dichter worden gevuld: dan is er geen suggestie meer.

Het boek is prachtig uitgegeven en bevat vele portretten. Het is lijviger dan zijn voorgangers en telt niet minder dan 841 bladzijden Het is niet in den handel.

F.E.

Dit boekje werd een paar jaren geleden uitgegeven. Het is een oeuvre posthume van den dichter Verlaine. Hij, die het leest, zal er eenigszins verwonderd over zijn, dat deze bladzijden door den auteur van ‘Sagesse’ zouden zijn geschreven, en hij zal allicht zich afvragen of het soms niet een valsche Verlaine is, even als men heeft valsche Diaz, Corots, Daubignys. En men is geneigd uit te roepen: Was dan Verlaine een zoo vroom, zoo innig voelend katholiek, dat de beste asceticus, de meest godvreezende monnik het niet met meer toewijding zou kunnen doen? Ik had het boekje ter hand genomen in de meening er eene werkelijke, en naar ik hoopte, omdat ze van Verlaine kwam, zeer eigenaardige reisbeschrijving in te vinden, maar ik vind wel een reisbeschrijving, doch niet eene, zooals ik ze had verwacht. Ik vind algemeene beschouwingen over den politieke toestand van Frankrijk, over het algemeene stemrecht, over de monarchie, over den toestand van Frankrijk, in één woord zooals deze was vóór en na de fransche revolutie. Vóór '89 was, volgens dit boekje, alles goed, heerlijk, ideaal ingericht.

Indien het werkje echt is, doet het den dichter Verlaine geen eer aan. In den gang van de volzinnen is geen zekerheid te bespeuren. Hij schommelt als een dronken man heen en weer. Volzinnen vlechten zich in volzinnen, zonder dat het duidelijk is, waar zij beginnen of eindigen. Verlaine geeft hier blijk een middelmatig prozaschrijver te zijn geweest. In een voorrede van Louis Loviot wordt gezegd, dat dit boek op de geweldige artikelen van Louis Veuillot gelijkt. Niets is minder waar dan dit. Veuillot's stijl was hard en sterk als ijzer en soms blinkend als staal, terwijl dit proza week is en zonder scherpe gedachten-grenzen. Slechts hier en daar is er geest en kracht in, zooals daar, waar hij van de Jezuieten spreekt, waarvan hij even als Baudelaire, een groot bewonderaar is geweest.

F.E.

[p. 388]

Ruim een jaar geleden heeft de fransche dichter Victor Emile Michelet een bundel gedichten doen verschijnen, die den titel draagt: L'Espoir merveilleux. Deze verzen zijn doortrokken van een hoopvol licht. Telkens op iedere bladzijde straalt dit door. In de duistere worsteling van een mensch tegen den naderenden ouderdom, tegen de telkens terugkeerende rampspoeden verzet de dichter zich met alle kracht die in hem is en waar hij de kracht niet onmiddellijk voelt, waar zij zich niet spontaan aanbiedt, zoekt hij ze op in zijn binnenste. Niet, zooals velen, zooals de meesten, klaagt hij over het Verleden, vervalt hij dan tot wanhoop of mistroostigheid, ziet hij den horizont enger worden en naderen de grens van zijn wezen, maar hij keert in zich zelven en vindt nieuw licht, dat hem nieuwe landen laat zien in onafzienbare pracht. Het zijn wenken van opwekking en opstanding. Zij klinken als metaal met dat forsche, fransche sonore geluid, dat is als de klank van slagen op harnassen, van ijzeren staven, een enkele maal als klokken van kristal. Er zijn weinig fransche dichters, die zoo essentieel den franschen klank in hunnen verzen hebben als Michelet: dat is niet die van pure melodie, niet die van den zuiveren open klinker, niet het zuiver teere geluid van sommige engelschen, maar het scherpe nazale geluid dat onder alle talen het Fransch alléén schijnt te hebben. Het is moeilijk te defineeren, waarin het echte fransche taaleigen bestaat. Niet iedere fransche dichter of prozaschrijver heeft het; maar Michelet spreekt er in en uit hem klinkt het met volle echtheid. Hij is echter geen populair dichter en zal ook nooit door de groote menigte worden gelezen, maar hij is iemand die zingt voor dichters, voor eene keurbende van denkers. Hij heeft zich zelf volkomen in zijn macht. Hij leidt en tempert de steigerende gedachte en hij rijdt voort met den vasten stap van ingehouden kracht.

In dezen bundel werpt hij een terugblik op zijn vroeger leven, op al zijn dwalingen, op de folteringen van het verleden, die zijne ziel hebben gemarteld, maar hij zoekt uitkomst en vindt die in de Hoop, die de hefboom is van iedere menschenziel, de cardinale deugd, die doet berusten, den geest verheldert en de ziel naarboven doet staren. Waarom ook toegegeven aan de neiging om te gronde tegaan? Is het niet beter zijn weg te vervolgen tot het einde, al worden de ledematen ook stijf en al buigen

[p. 389]

de schouders onder den zwaarwegenden last van het leven. Hij klimt, voort in eenzaamheid naar de hoogte, daar zal hij zich zelven weervinden in vrijheid en volheid. In zijn binnenste zit nog de oude vijand, die hem wil trekken op den verkeerden weg, maar hij zal hem vernietigen en boven op de bergen zal hij het slijk zijner fouten afwasschen in de reine fonteinen.

C'est la fontaine de Jouvence
- Sache voir la réalité -
qui te donnera la puissance
de retrouver la purete,
et la primordiale essence
de ton intégrale beauté.

F.E.