|
| |
| |
| |
Geertje door J. de Meester.
III.
Oom zei nog dienzelfden avond:
- Tante he't je zoowat verteld, hé, van de groote dinge die komende zijn. Ja, wat zeg je daar nou van! Oome Jan, dirrekteur van 'n krant! Nou maar, zoo voornaam is 't niet, hoor. 'k Doe 'et eige'luk meer voor Maandag. Zie je, die kerel komp niet tot z'n rech'. Elke morrege naar de vischmark', de ongelukke opneme bij de pelitie, en verslage geve van vergaderinge, wa's dat nou voor 'n denker as hij. Want dat zou jij misschien niet verwachte, as je n'em zie met z'n bak op z'n rug, maar Kees Maandag is iemand, zie je. D'r gaat wat om in die fijne kop! Weet je dat ie de sekeretaris is van onze afdeeling van De Dageraad? Na Meng de ziel van de heele boel. 'n Logika, dat-ie he't, die vent, zie je-n-en logika, dat er geen speld is tussche te krijge. Dat maak de mensche juist zoo tureluursch! De dominees hate-n-em! En de mederne nog erger as de orthedoxe! Ik weet - hij denk 'et zelf ook, maar ik weet met zekerheid, dat-ie kurspendent voor de vischberichte van 'et Nieuws van de Dag had kunne worde, as de mederne dominees hier 'em niet bij die dominees-redaktie hadde zwart gemaak! Afijn, de man he't toch z'n brood, maar 'et is geen werke veur iemand as hij, en daarom wou 'k zoo graag dat 'et weekblad d'r kwam.
- Et weekblad? zei Geertje, in achteloosheid haar best doend om belangstelling voor te wenden. Ze voelde zich zoozeer als een vreemde bij al dit gepraat. Wat was dat alles waar Oom van sprak! Hoe langer hoe sterker kreeg ze een gewaarwording, als
| |
| |
draaiden d'r molentjes hier in huis. Namen en dingen die ze niet kende, maar in wat ze er van begreep, akelige dingen, waar ze dadelijk een onmachtigen drang rot verzet tegen had gevoeld. O, die Maandag, dat tanig blond-bleeke gedrocht, met z'n spitse magere kop met niks as haar dat niet gekamd was, die kop die aldoor maar, net of-ie niet goed was vastgemaakt, nijdig lag heen en weer te schudden op dat doopvont van z'n schoft! En die schreef hier de wet nou voor. Maandag dit en Maandag dat, bij Oom nog erger as bij Tante! Oom was een ander mensch geworden, de winkel was anders, alles was anders, armoe en schuld regeerden 't huis - straks nog met dat bezoek van Jansen, de bakker van de Binneweg, met wie Oom vroeger koek en ei was, en die nou kwam met 'n strak gezicht, en daar zij, Geertje, bij was, vroeg om ‘de zeven weken brood die d'r nog stonden’...... En terwijl de winkel heel den dag geen klant haast zag, liep Oom d'r maar uit, en had-ie het hoofd vol van wist-Geertje-wát-voor nieuwe dingen, waar Groo'va 't geld voor zou moeten geven! Was ze toch maar thuis gebleven! Of...... thuis...... Nee, maar ze had nou toch te doen met Groo'va, als die het wist van Oom z'n afval, èn hoe de zaak verloopen was...... Maar zij zat d'r in, in de rommel, en na die leelijke boosheid van Tante vanmiddag, die dacht dat het haar, Geer', voor d'r zelf wat kon schelen, of Oom aan Groo'va vroeg om geld, wou ze, zou ze niks meer zeggen, Oom en Tante mochten praten......
- Et weekblad! Zeg slaap je. Ben je nou heelemaal vergete wat Tante je he't verteld?
- O! ja......
- Wéét je waar 'et om te doen is? Je ken toch De Kerkbode van Van Sijn?
- Nee.
- Zoo. Nou da's 'n blad, met de lijst van de predikbeurte. Te minste, daar is 'et om begonne. In andere stee'e hei je 'n dominees-briefje, maar hier hei je 'n heele krant, met stukke van preeke en nog zoo wat stopsel, en met 'n kap'taal an advertenties. Je he't d'r geen idee van, wat dat ding 'n advertenties krijg. En van alles, je kan 'et zoo gek niet verzinne. Maar nou mot jij toch ook wel be- | |
| |
grijpe, dat as d'r in 'n liberale stad as Rotterdam, want Rotterdam is niet klerekaal, dat heb ik tot m'n schaaj ondervonde, toen 'k nog zoowat voor spek en boone meedee an al die schijnheiligheid, as d'r hier nou 's net zoo'n blad kwam zonder preeke en met degelijke stukke van 'n denker as Maandag, dat 'r dan 'n menigte adverteerders liever daar zoue adverteere. Dat heeft Maandag, of eigelik heb ik dat ingezien, en toen me vriend Maandag d'r over gesproke, die bereid is, wat ie nou doet voor verschillende krante, prijs te geve, as ons weekblad d'r komp. Ik zou dan zorge voor de adminnestratie, en 'n kennis van ons, Heins, chef van de firma Heins en Co., zou 't drukke. Maar Heins vraagt geld, garantie-kap'taal, en wij moete nou zien dat te vinde...... Zeg, denk je, da' Groo'va wat zel wille geve?......
- Oom weet ik dat nou! - Geertje voelde zich zoo afschuwelijk zenuwachtig worden. Tante was plots naar voren geloopen, zonder noodzaak of reden, enkel om de kamer uit te zijn.
- Zie je, Geer, we motte mekander goed begrijpe. Grootvader z'n geld wordt later jou geld en mijn geld - wannéér je grootou'ers kome te valle...... Nee god, daar mot je nou niet om griene, állebei bénne ze ommers gezond! Maar 'et ligt in de rede van de natuur, dat zullie komme te sterreve...... vóór d'r zoon en d'r kleindochter. Nou, en dan komp hun gèld an ons. Daarom ze'k je nog 's: 't is jou belang ook. Ik zeg 'et met de beste bedoelinge. As jij d'r op tege heb da-n ík 'et vraag...... dan doen ik 'et niet...
Geertje vóelde 't in d'r ooren, aan de manier waarop Oom, aarzelend, ze zachter zei, dat hij de laatste woorden niet meende, dat-ie haar daar laf beloog. Maar dan moest het ook maar, dan moest het maar, zoo kon ze zich niet inhouden! Ze wist het, ze zat daar, klein en zwak, met de huilstrepen op d'r gezicht, tegenover een plomp-grooten man, die wreede dingen zei; maar in haar flitste ook lust op tot wreed-zijn, giftige drang om terug te sarren, om heel hooghartig te doen en te spotten - om 's hard terug te slaan, zoo zwak als ze was.
- Wou u soms dat ik d'r om vroeg?
- Wat meen je dáármee? zei Oom op een drogen toon van halve onverschilligheid, die Geertje verlegen maakte.
| |
| |
- Nou...... Haar lippen krulden tot een gedwongen lachen. Ze was opeens 'r gedachten kwijt. En bij haar beschaamdheid, zakte haar boosheid, ze werd heel rood, ze voelde dat ze tranen kreeg, ze had een behoefte om nièt kwaad te wezen, - hè, als zij Oom en Groo'va eens tot mekaar kon brengen!
Daarom strekte ze over de tafel de hand uit naar Oom en keek hem aan met een lieven lach......
- Tante heef me dat ook al doen voele, dat ze me aanzag voor zoo'n soort verklikster. Alleen omdat ik bang ben voor Groo'va, niet om z'n geld, maar om Groo'va zelf. U weet toch ook nog wel van die keer, toe' in Augustus, toe u 's middags onverwachts kwam... Groo'va was altoos dage lang van streek, als u om geld hadt gevraagd. En nou weet Groo'va nog heelemaal niks, van hoe het hier veranderd is.
- Da' me verhuisd benne? Zeker wel!
- Och nee, 'k meen niet alleen verhuisd! Maar de heele boel hier...... En ook uzelf...... Oom, zou u heusch aan Groo'va durve vertelle, wat u straks an mijn heb verteld, van die krant krek tege de dominees in, en dàn an Groo'va durreve vrage, of ie daar nou geld voor wou geve?......
- Je ben me d'r eentje! zei Oom, op een lachtoontje van plezier willen doen. Toen ze sprak, had hij al geglimlacht, toen ze doelde op zijn veranderd-wezen; toen was er op zijn gezicht gekomen, in zijn oogen zoo'n glans van wel-zelfvoldaan-zijn, van uit behaagzucht wel willen bebromd worden als ondeugend.
- Nee hoor dat jij me zwart zou wille make bij Groo'va, daar heb ik geen oogenblik an gedacht en Tante kan dat ook zoo niet gemeend hebbe. Maar ik wòu je d'r over spreke, 'k zeg je, omdat het ook jou belang is. En wat dat nou angaat met Groo'va, zie je, Geer, de zaák het twee kante: as financieele ondernemink, èn as proppegandemiddel voor de vrije gedachte. Nou, wat betref de vrije-gedachte, dat ben ik heelegaar met je eens, da's geen zaak om je grootvader mee an boord te komme. Máár de financieele kant van de kwestie, waarom zou ik 'm dáár niet alles van kunne vertelle? Wij wille hier 'n advertentie-weekblad voor de winkelstand oprichte, en we zijn overtuigd, ik zeg je, as manne van eer zijn we
| |
| |
in gemoede oprech' overtuigd, dàt zoo'n blad rendabel is. Nou, en nou kom ik an Groo'va vrage, of ie dat ook geen goeie geldbeleggink vindt. Voèl je wel, dat heef niks te make met vrije gedachte of wa' voor gedachte. En net zoo min met de staat van me winkel, die nog zoo slecht niet is, d'r benne d'r erger in de stad, hoor! Ik vraag je Grootvader niks voor me-zelf! 't Is geen kedo! Ik vraag eenvoudig an je Grootvader of-ie soms van z'n geld wil steke in 'n ondernemink, die heel goed ken worde, en waar ik nou toevallig van in 'et bestuur zit. Voel je wel Geer, voel je nou zelf wel, dat heef met 'et andere niks te make.
- Ja. Nee! zei Geer en knikte. Ze wou d'r af zijn. Het gaf toch niks. Tante was nu weer binnengekomen. 't Spelletje was gespeeld met haar. O ze doorzag het, klaar als de dag! Maar wat kon ze nog verder zeggen? Ze had haar boosheid niet kunnen volhouden, ze had de woorden niet weten te vinden, en zelfs haar aanvankelijk gevoel niet weten te bewaren. Haar eerste willen was heengevloeid in de behoefte naar zachtheid en liefde, bij die hoop van weg te nemen de leelijkheid, dat een zoon loert op het geld van zijn vader. En zoo had ze niets gedaan! Oom had haar willen uithooren, willen bepraten dat ze toch niets zou beginnen - deelgenoot was ze nu van zijn plannen, medeplichtig door te zwijgen aan zijn verraad tegenover Groo'va, maar wat kan ze verder doen? Ze voèlde dat Oom en Tante mekaar aankeken, allebei dachten ze: ‘hebben we d'r nou?’ ze moèsten denken: ‘we hebben d'r’, wat zou ze ook? Wat kon ze doen? Weg gaan hier, hier niet meer blijven! Dat was het eenige. Dus weer naar het dorp en thuis? Neen, dat kon ze niet, dàt toch niet. Maar wel hier uit het huis van daan. Ze was in Rotterdam voor een dienst. Zoo gàuw mogelijk nu een dienst... Tante had nog van niets gesproken. Oom had ook nog van niets gesproken. Zoù ze nu vragen? Nee. Nu niet......
Onredzaam, als traag, als lusteloos, stond ze op: ze was blij toen ze voor den gootsteen stond. Met een weeë soezing in het hoofd keek ze toe bij het volloopen, het overloopen van het water in de gebrekkelijke, oude teil; sijfelend plaste het water weg...... toen sloot ze de kraan met een nijdigen wrong. En nu, terwijl zij met slappen druk 't spritsend boendertje dreef langs den onderrand,
| |
| |
werkte traag 't bewustzijn in haar, dat ze 't winkelbelletje hoorde dat er gerucht was van stappen en van gemompel, toen van onderdrukt gegiegel...... tot het ruiselde vlak achter haar, en meteen de lauwe klamheid van twee handbinnenvlakken klef omgespte haar hoofd, neus, slapen.
- Jassus!
- Eèè!
En vóór haar, in den vaalbruinen schemer van het kleine maar hol-doende keukentje, zag ze, vergenoegde tronie van iemand die pret heeft in eigen grappigheid, Gerrit Holkers haar tegenlachen, Gerrit: - ‘Hahaha, gefopt hè?...... Hoe gaat 'et maid? Je ken me toch nog?’ Gerrit, zijn mond met de afgebrokkelde vuile tanden wijd open van pret om zichzelf: - ‘Nou zeg, gee' je me nau geen zoen?’
- Dag Gerrit
- Zoo, 'n hand, nau da's te minste ie's. De kusjes die houe me te goed. En hoe maak je-n-et nou wel? Zeg, Geer, je ben groot geworde.
Zij kwam nu, met hem, het kamertje in, daar stond ook meneer Maandag, hel verlicht de gedrochteromp in het geelgrijs colbertje, bij de tafel. En allen lachten om Gerrit z'n grapje.
- Zuster, je schenk toch 'n rondje venavond, zei Gerrit tegen Tante.
Maar Oom kwam dadelijk tusschen beiden:
- Toe Geer, haal jij 's effe hierover...... voor zestien cente...... Of wach', ik zal het zelf wel doen......
Geertje dacht aan den Binnenweg, waar Gerrit zoo dikwijls 's avonds wat kreeg; nu was er bier noch drank in huis; en Oom ging zeker probeeren te poffen.
In afwachting gingen allen zitten. Geertje haalde zich het krukje uit den wankel.
Toen vroeg Gerrit haar op eens:
- Hoe is 't Geer, hai je-n-al 'n dienst?
Zij keek Tante daar maar eens op aan. Die trok den mond lang, ‘dat hei je moar zóó niet!’ Maar Geer was ommers pas twee dagen in de stad.
| |
| |
- Eerst mot ze an de stadsluch' wenne, vroolijkte Maandag.
Maar Geer wou graag gebruik maken van de gelegenheid.
- Daarom kan ik wel al 's uitzien! Heef u er nog over gesproke tegen mevrouw Gobius, Tante?
Die naam, Geertje zag 't, gaf ontsteltenis.
- Gobius, Gobias, diè naam komp hier niet te pas! galmde Maandag en lachte het eerste.
Tante lachte, Gerrit grinnikte, en bij alle drie klonk er haat. Maar ziende hoe verlegen Geertje haar aankeek, legde Tante uit.
- Ja, je weet da' nog zoo niet, maar zie je dominee Gobius komp......
- Mijn huis nooit meer in! helfhaftigde Oom plots, groot, in de deur.
- Bravo! riep Maandag.
- En leve de glazen!
Tante gaf glazen. Maandag nam een grog van jenever; Geertje, gedrongen om mee te drinken, vroeg of ze 't dan ook maar mocht met water.
- Hai je da' geheurd, Riek, nat Gobius mit de koster gehad hee't?
En meneer Maandag deed een verhaal, van 'n koster en een lekkende goot, en de vrouw van den koster die kwaad had gesproken - Geertje begreep het niet, vond het niet aardig, en den drank dien ze dronk vond ze naar. Groo'va was zoo tégen sterken drank; àls hij het wist, dat zij dat nu dronk!...... Weer dacht zij aan huis, aan de grootou'ers-samen, hoe die nu, eenzaam, daar zouden zitten, Groo'va ‘lezende’ vóór het naar bedgaan...... Toch...... Niet terug...... Maar 'n dienst, hier, 'n dienst...... Zou Tante nú nog mak'lijk wat vinden, nu het blijkbaar heelemaal uit was met al die menschen als Dominee, die vroeger klanten waren, vaak kwamen? Op die menschen had zij gerekend, had Groo'moe gerekend, na wat Oom eens thuis had gezegd, en na wat Tante nog kortgelee' had geschreven...... Hoe te doen dan nu, zonder die menschen?......
- Geer, wa' be' jij stil venavond!
- Geer denkt over d'r zonden na!
| |
| |
- Wéét jìj wel eens wat zonde is? vroeg meneer Maandag.
Geertje lachte: - Beter as u misschien!...... maar ze lachte gedwongen, verlegen.
- Beter as ik? Da' geleuf ik niet! Maar wij moete samen 's prate!
- Ja, práát jij 's met-er, Maandag.
Geertje lachte maar weer, maar door, om toch niemand boos te maken. Maar ze dankte de klok die tien sloeg, daar Maandag opstond en Gerrit volgde.
Zij had een onrustigen nacht, met droomen. Na een vreemden droom lag zij wakker, zij had van een brand gedroomd, of van vuurwerk. En aanstonds viel haar gedachte op 't vuurwerk, dat zij eens hier in de stad had gezien, buiten de Diergaarde, aan de Kruiska. Nooit had zij zoo wonderlijk-mooi iets gezien. Vuursissers, schietende hoog en al hooger, en dan, daaruit vallend, bollen van zilver, glijdende blank door de blauwzwarte lucht, met een geluid als een flesch die ontkurkt wordt.
Waardoor toch had zij dááraan gedacht, soms 's nachts thuis, als zij niet kon slapen, en, door de suizing van nachtstilte heen, voer zoo fijn de fluit van den spoortrein, den laatsten trein, die nóg een keer floot, en met schokkend knorren, daar ginds ver, weer voortging?......
Vreemd toch, zij wist het zich nooit te verklaren, zij had wel gehuild, om dat spoorfluiten 's nachts, en daarbij telkens gedacht aan het vuurwerk, aan den zachten zilveren-ballenregen. Nu weer dacht zij aan ballen en spoorfluit. En zij had nu niet het verlangen, van thuis 's nachts, naar de stad en het nieuwe...... Nu was er een vreemde beklemdheid in haar, een wee-vaag gevoel van niet te weten, niet te willen..... Een zwakke drang, wel, om weder te huilen......
Hoor, daar kwamen geruchten van buiten. Zwaar gedreun van een wagen, en stemmen, net of veel menschen daar gingen en praatten...... O, zij begreep het, de brandweer was het; er was misschien brand in de buurt geweest......
Huiverig dook zij diep weg in de deken.
(Wordt vervolgd.)
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd