De Nieuwe Gids. Jaargang 15

Regelnummers proza verbergen

[p. 179]

De louteringsberg van Dante Alighieri. Door H.J. Boeken.
Vierde zang.

De beide Dichters bestijgen den rots-wand en komen op een weg, loopende rondom den berg. Vergilius verklaart hoe de zon zich nu links vertoont, wanneer men oostwaarts ziet. Ontmoeting met de luien, die hunne bekeering tot aan het einde van het leven hebben uitgesteld.

1Wanneer door geneuchten of wel door smarten, welke 2eenig vermogen van ons gevoelt, de ziel zich wèl tot 3dat [vermogen] bepaalt, 4blijkt het dat zij op geen ander vermogen meer acht-5slaat; en dit is tegen die dwaling, die gelooft dat 6meerdere zielen, de ééne boven de andere, zich in ons
ontsteken.

7En daarom, wanneer men iets hoort of ziet, dat de 8ziel sterk op zich gericht houdt, [dan] gaat de tijd 9en de mensch bemerkt het niet: 10want een ander vermogen is dat, dat het hoort, en 11een ander is dat hetwelk de gansche ziel heeft: dàt 12is als 't ware gebonden, en dit is vrij.

13Hiervan had ik ware ondervinding, daar ik naar 14dien gestorvene hoorde en hem aanstaarde; want 15wel vijftig graden gestegen was

[p. 180]

16de Zon, en ik had het niet bemerkt, wanneer wij¹⁶
kwamen daar waar die zielen éénstemmig tot ons
riepen: ‘Hier is uw verlang.’

17Grooter opening stopt dikwijls met een vertakte 18doorntwijg de gaardenier dicht, wanneer de druif 19verdonkert, 20dan het pad was, waarlangs mijn Gids en ik achter 23hem opklommen, zoodra de schare zich van ons 24afscheidde.

25Naar Sanleo gaat men en naar Noli daalt men af, boven 26Bismantova klimt men naar den top met de voeten 27alleen; maar hier voegt het dat de mensch vliegt: 28ik bedoel met de vlugge vleugelen en met de vederen 29der groote begeerte, opgetogen achter hèm aan, die 30hoop aan mij gaf en licht voor mij maakte.

31Wij klommen op tusschen door de gebroken rots en 32de kant ervan raakte ons aan beide zijden, en de 33bodem verlangde handen en voeten naar omlaag. 34Wanneer wij op den bovensten rand waren van den 35hoogen rotswand:

36‘Mijn meester,’ zeide ik: ‘welken weg zullen wij
opgaan?’

37En hij tot mij: ‘Geene van uwe schreden dale: 38stadig den berg bestegen achter mij aan, totdat 39eenig ervaren geleide voor ons opdage.’

40De top was zóó hoog dat hij het gezicht te boven 41ging en de kant was vrij wat steiler dan de straal 42van den kwadrant wanneer die halver wege op het 43middenpunt staat.

43Ik was moede, wanneer ik begon: ‘O zoete vader, 44keer u om en zie hoe ik alleen achter blijf, zoo gij 45niet stil staat.’

16 De zon, die immers 15 graden in het uur aflegt, wijst dus aan dat het op dezen Paaschzondag ongeveer kwart voor negen in den morgen is.

[p. 181]

46‘O zoon, trek u tot hiertoe op,’ zeide hij, mij 47met den vinger een weinig lager een riggel wij-48zende, die aan dien kant den ganschen berg om-
kringt.

49Zoo prikkelden mij zijne woorden dat ik mij geweld 50aandeed, achter hem aan naar boven kruipend, tot-51dat mij die riggel onder de voeten was.

52Daar zetten wij ons beiden neder om te zitten, ge-53richt naar het Oosten, van waar wij waren opge-54stegen; welke aanblik den mensch pleegt te ver-55heugen.

56Eerst richtte ik de oogen naar de lage kusten; voorts 57hief ik ze op naar de zon, en ik verwonderde mij dat 58wij ter slinker door haar werden beschenen.

59Wèl wierd de Dichter het gewaar dat ik verstomd 60stond over den zonnekar, daar hij tusschen ons en 61het Noorden opging.⁶¹

62Waarom hij tot mij: ‘Zoo Castor en Pollux in gezel-63schap waren van dezen spiegel, die boven en beneden⁶³
zijn licht rondleidt, 64zoudt gij den rooden Dierenriem nog dichter tegen⁶⁴ 65de Beren gedrongen zien kringen, zoo hij niet van 66den ouden weg is afgeweken.

67Indien gij het u wilt denken hoe dit is, keer in u 68zelf en stel u voor dat Sion tegenover dezen berg 69op de aarde staat 70derwijze, dat zij beiden éénen eenigen Horizont en 71verscheiden halfronden hebben; waarom gij zien 72zult hoe het sluit dat het pad, dat ter kwader ure
Phaëton niet te berijden verstond,

61 In het teeken van C. en P., de tweelingen, komt de zon na 21 Mei; dan staat de zon nog veel noordelijker.

63 Spiegel: de Zon, die Gods liefde afspiegelt.

64 boven en beneden, in dit en het ander halfrond.

[p. 182]

73aan de ééne zijde gaat van dezen [berg], terwijl⁷³ 74hij aan de andere zijde van genen [berg] gaat, indien 75uw verstand helder ziet.’

76‘Zeker heb ik, Meester mijn,’ zeide ik: ‘nooit zóó 77helder gezien, als ik nu, met dat deel van mijn verstand,
dat kreupel scheen, inzie 78dat de midden-cirkel der Hemelsche Beweging, die 79in zekere kunst Equator genoemd wordt, en die 80altijd tusschen de Zon en den Winter blijft, 82om de rede, die gij zegt, van hier evenver noord-83waarts af is, als de Hebreeuwen hem zuidwaarts van 84zich verwijderd zagen.

85Maar zoo u gevalt, gaarne zoude ik weten, hoeveel 86wij hebben te gaan, daar de helling hooger stijgt 87dan mijne oogen kunnen stijgen.’

88En hij tot mij: ‘Deze berg is zoo dat hij altijd van 89onder moeielijk is om te beginnen, en dat hoe hooger 90de mensch komt, hij hem te minder bezwaarlijk valt. 91Daarom, wanneer hij u zoo geneuchtelijk zal schijnen 92dat het gaan u zóó licht is als het te scheep stroom-93afwaarts gaan, 94dan zult gij aan het einde van dit pad zijn; ver-95wacht dus daar uit te rusten van de vermoeienis: 96meer antwoord ik niet, en dit weet ik voor waarheid.’ 97En, toen hij zijn woorden gezegd had, klonk eene 98stem van dicht bij: ‘Wellicht zult gij te voren nog 99noodig hebben te zitten.’

100Bij den klank van haar draaide elk van ons zich om 101en wij zagen ter linker een groot rotsblok, hetwelk 102noch ik, noch hij eerst hadden opgemerkt.

103Daarheen togen wij; en daar waren personen die 104zich in de schaduw bevonden achter de rots, gelijk 105de mensch uit luiheid zich pleegt te bevinden.

73 d.i. dat de zon den berg der Loutering links maar den berg Sion rechts heeft.

[p. 183]

106En één van hen, die mij toescheen moede te zijn, 107zat en omarmde zich de knieën, het gezicht daar-108tusschen naar omlaag houdende.

109‘O zoete Heer mijn,’ zeide ik: ‘beöog dezen, die 110zich veel loomer betoont dan of de luiheid zijn zus-111terlijn ware.’

112Daarop wendde hij zich tot ons, en werd oplettend, 113de blikken richtend over de heup en zeide: ‘Ga gij 114maar òp, gij die zoo krachtig zijt.’

115Toen herkende ik wie hij was; en die aêmechtigheid, 116die mij toen nog een weinig den adem versnelde, 117verlette mij niet tot hem te gaan: en voorts 118toen ik tot hem was gekomen, hief hij nauwelijks 119het hoofd op, zeggende: ‘Hebt gij wel gezien, hoe 120de zon aan den linker kant den wagen leidt?’

121Zijne luie gebaren en korte woorden bewogen mijne 122lippen een weinig tot een lach; voorts begon ik: 123‘Belacqua, nu treur ik¹²³ 124niet meer over u; maar zeg mij; waarom zijt gij 125hier gezeten? Wacht gij geleide, of heeft weer de 126gewone hebbelijkheid u ingenomen?’

127En hij: ‘Broeder, het opwaarts gaan wat baat het? 128daar mij niet tot de martelingen toe zou laten de 129Engel Gods, die aan de Poort zit.

130Eerst moet het dat de Hemel zich zoovele malen 131om mij draait buiten het leven als hij zich in het 132leven om mij draaide, omdat ik de goede zuchten
tot het einde verdaagde, 133indien gebed mij eerder niet te hulpe komt, dat op-134gaat uit een hart dat in levende genade leeft; want
wat baat het andere dat in den hemel niet wordt
gehoord?’

123 Belacqua, kunstig luitenmaker en door de Muziek met Dante bevriend.

[p. 184]

135En reeds steeg de Dichter voor mij op, en zeide:¹³⁵ 136‘Kom nu, zie dat de Middagcirkel reeds door de Zon 137wordt geraakt, en dat aan de grens [van de beide 138halfronden] de nacht met de voeten Marocco raakt.

135 Het is dus nu de Middag van den Paasch-Zondag. Wanneer het middag is voor den Louteringsberg is het morgen aan den Ganges, en wordt het avond in Marocco, het Westen van het Noordelijk Halfrond.