Neerlandica extra Muros. Jaargang 1997

[p. 73]

Diversen

In memoriam Dr. Annemarie Hübner
(25-12-1908 - 7-1-1996)

Op 7 januari 1996 is Annemarie Hübner in Hamburg overleden. Daarmee is een einde gekomen aan het leven van een vrouw die haar leven in dienst van de wetenschap heeft gesteld en die uit de geschiedenis van de neerlandistiek in Duitsland niet is weg te denken.

Annemarie Hübner studeerde na haar eindexamen in Elmshorn in 1928 Germanistiek, Nederduits, Nederlands en Engels aan de universiteit van Hamburg. Al spoedig fascineerden haar vooral taalhistorische aspecten in het bijzonder ook van het Nederduits, dat in die jaren net bezig was om zich tot een echt zelfstandig vak te ontwikkelen. Daarnaast bleef ze het Nederlands trouw. In 1938 promoveerde zij op Studien zur Sprachform des frühen Hamburger Hochdeutsch en in 1940 haalde zij haar lesbevoegdheid voor het middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs. Vanaf 1938 werkte ze op vrijwillige basis mee aan de archieven van het Hamburgse en het Middelnederduitse woordenboek. Van 1943 tot 1948 was zij als wetenschappelijk assistent, daarna met leeropdrachten werkzaam. In 1956 werd het lectoraat voor Nederlands en Afrikaans aan het Germanistisch Seminarium van de universiteit Hamburg aan haar toevertrouwd. Hier bleef ze tot einde maart 1976, dus tot lang na haar pensionering, werkzaam. Het lectoraat moest toen volgens de officiële formulering om redenen van bezuiniging worden opgeheven. Om het Nederlands niet geheel te laten verdwijnen zette Annemarie Hübner haar werk in gereduceerde vorm door middel van nauwelijks gehonoreerde leeropdrachten voort. Daarnaast gaf ze ook gratis colleges om de neerlandistiek ondanks alles in een breder perspectief te kunnen aanbieden. Dit hield ze tot en met het zomersemester 1995 (!) vol.

Als wetenschapper concentreerde haar aandacht zich op het Nederlands en het Middelnederduits. Hier bestonden voor haar relaties die haar fascineerden en die telkens weer in haar publicaties op meer dan competente wijze ter sprake kwamen. In 1961 werd ze tot lid van de Koninklijke Zweedse Academie der Wetenschappen in Göteborg gekozen. Van haar publicaties dienen haar bijdragen voor het Mittelniederdeutsche Handwörterbuch, > Eine neue niederrheinischwestfälische Liederhandschrift aus dem 16. Jahrhundert < (Nd.Jb 53), > Ein zweites Exemplar der niederdeutschen Bambergensis von 1510 < (Nd.Jb. 67/68) en > Die Hamburger Lotteriedevisen des 17. Jahrhunderts < (Nd.Jb. 71/73) te worden genoemd. Ook stond zij haar collega's altijd met raad en daad terzijde.

De verdiensten op het gebied van het onderwijs van Annemarie Hübner zijn

[p. 74]

moeilijk op hun juiste waarde te schatten. Ze heeft alleen al met vijftig jaar onderwijs een belangrijk stuk geschiedenis van de neerlandistiek in Duitsland voor haar rekening genomen. Wij als vertegenwoordigers van jongere generaties kunnen haar voor dit werk niet dankbaar genoeg zijn, want zonder haar bijdrage zou de positie van de neerlandistiek in Duitsland zeker niet zo stabiel geweest zijn als nu het geval is.

Carel ter Haar (München)

De stichting Fryske Akademy

Doel en organisatie

De stichting Fryske Akademy is een instituut voor wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de Friese taal en literatuur, en de geschiedenis en de sociale wetenschappen voorzover zij betrekking hebben op het Fries en Friesland. Sinds enige jaren heeft de Akademy ook een taak op het gebied van het wetenschappelijk onderwijs.

De academie werd in 1938 opgericht en is sinds 1990 gelieerd aan de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Wetenschappelijk onderzoek

Taalkunde.

Sinds de oprichting is door de Friese Academie gewerkt aan het Wurdboek fan de Fryske Taal/Woordenboek der Friese taal, een historisch verklarend woordenboek van het moderne Fries, dat is het Fries na 1800. Sinds 1984 verschijnt elk jaar een aflevering van dit woordenboek - in 1995 verscheen het twaalfde deel - dat in zijn geheel zo rond de 25 delen zal omvatten. De Friese Academie is inmiddels begonnen met de uitvoering van andere periodewoordenboekprojecten, namelijk van het Middel- en Oudfries. Ook werd en wordt gewerkt aan het samenstellen van handwoordenboeken: de vertaalwoordenboeken Fries-Nederlands/Nederlands-Fries - waarvan de laatste editie in 1992 verscheen -, het Fries-Engels woordenboek, een monolinguaal verklarend handwoordenboek voor het moderne Fries, en ten slotte een woordenboek voor juridische vaktaal in het Fries. De drie laatste zullen over drie/vier jaar verschijnen. Tevens wordt aandacht besteed aan de dialecten in Friesland. Van het Hindeloopers, het Oosterschellings, het Westerschellings, het Amelands, het Schiermonnikoogs, het Leeuwarders verschenen reeds woordenboeken of woordenlijsten, van andere dialecten zijn woordenboeken in voorbereiding.

Het lexicografisch wetenschappelijk onderzoek richt zich op de bestudering van de Friese woordenschat.

Naast het lexicografische werk is er het onderzoek naar de grammatica van het Nieuw-Fries (o.a. naar werkwoordsystemen en de morfologie), de corpus- en computertaalkunde en de terminologie. Een andere belangrijke taak is het

[p. 75]

inrichten van een taaldatabank, waarin behalve het woordenboekmateriaal en ander Nieuw-Fries materiaal, ook Fries uit vroegere perioden is opgeslagen. In een later stadium zullen ook de diverse Friese dialectvarianten in de taaldatabank worden ingevoerd.

Letterkunde, geschiedenis en naamkunde

Het onderzoek naar de Friese letterkunde wordt verricht in vergelijking met ontwikkelingen in Nederland en steeds in historische context. Centraal staat het onderzoek naar de moderne letterkunde (na de Tweede Wereldoorlog) en de letterkunde van de 19e eeuw.

Het historisch onderzoek voor wat betreft de periode tot 1800, richt zich vooral op de relatie kerk en maatschappij en de nederzettingsgeschiedenis (hiertoe behoort ook de studie van toponiemen). Tevens wordt aandacht geschonken aan ideeëngeschiedenis en in samenhang daarmee aan de geschiedenis van cultuur en onderwijs (hier met name het universitair onderwijs). Een belangrijk project voor de geschiedenis van de Nieuwste Tijd is het samenstellen van een handboek voor de Friese geschiedenis vanaf 1750, te verschijnen in 1997.

Sociale wetenschappen.

Een belangrijk aandachtsveld is de positie van het Fries in de Friese samenleving in relatie tot het Nederlands en dialecten in Friesland. Longitudinaal taalsociologisch onderzoek wordt op dit terrein verricht, steeds ook onder vergelijking met soortgelijk onderzoek naar andere Europese taalminderheden. Voorts wordt onderzoek gedaan naar het overheidsbeleid met betrekking tot het Fries, ook weer in vergelijking met andere minderheden. Omdat de maatschappelijke positie van het Fries centraal staat, zijn ook de veranderingen op sociaal-cultureel en sociaal-economisch terrein voorwerp van onderzoek. Een belangrijke taak is verder het inrichten van een databank met gegevens over de positie van autochtone minderheidstalen in het onderwijs in de landen van de Europese Gemeenschap (het project MERCATOR-Education).

Werkverbanden en werkgroepen.

Een deel van het onderzoek speelt zich af in de werkverbanden en werkgroepen. Dit zijn samenwerkingsverbanden van de wetenschappelijke staf met amateuronderzoekers. Deze werkverbanden hebben vooral als taak het overdragen van kennis, maar ook het verrichten van onderzoek. Dit onderzoek, in vele gevallen onder begeleiding van de wetenschappelijke staf van de Friese Academie, beweegt zich op een groot aantal terreinen, zoals biologie, lokale geschiedenis, musicologie en genealogie.

Congressen

De Fryske Akademy organiseert studiedagen, symposia, op het terrein van de Friese taal en cultuur, voor zowel het regionale, het nationale als het internationale publiek. In dit verband kunnen worden genoemd de congressen op het terrein van de regionale ontwikkeling (economisch en cultureel), minderheidstalen, filologie en nederzettingsgeschiedenis.

[p. 76]

Wetenschappelijk onderwijs

De Fryske Akademy verzorgt in samenwerking met de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Amsterdam een doctoraalopleiding Friese taal- en letterkunde (specialisaties: sociolinguïstiek en historische letterkunde). Voorts heeft zij de supervisie over en verzorgt zij het onderwijs aan de bijzondere leerstoel Friese taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit te Leiden.

Medewerkers van de Fryske Akademy geven regelmatig gastcolleges aan universiteiten in binnen- en buitenland. Met verschillende afdelingen neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten worden contacten onderhouden of bestaat een vorm van samenwerking, dat laatste o.a. met de Palacky Universiteit van Olomouc (Tsjechië), de Shevtchenko Universiteit te Kiev en de University College London.

Publicaties

De publikaasjes van de Friese Academie (gemiddeld zo'n 80 artikelen en 20 boeken en rapporten per jaar) verschijnen in het Fries, Nederlands, Engels en andere moderne talen. Vooral via het Engels wordt het internationale wetenschappelijke forum bereikt. Dat ook het Fries wordt gebruikt als taal voor wetenschappelijke publicaties, heeft te maken met de opdracht die de Fryske Akademy zich heeft gesteld: het vormen en ontwikkelen van het Fries tot wetenschappelijke taal op alle terreinen van onderzoek.

Voorlichting

Gebaseerd op de door de jaren opgebouwde deskundigheid is de Akademy bij uitstek het instituut tot het geven van voorlichting en informatie over vele aspecten van Friesland, de Friese taal en cultuur en over minderheden in de Europese gemeenschap.

Friese Academie

Postbus 54

8900 AB Leeuwarden

tel. [phone], fax [phone]

L.G. Jansma (Leeuwarden)