Neerlandica extra Muros. Jaargang 1986

[p. 64]

Neerlandistiek in buitenlandse tijdschriften
prof. dr. M.C. van den Toorn
Katholieke Universiteit Nijmegen

Het is een menselijk, en dus begrijpelijk, genoegen dat de inwoner van een betrekkelijk klein taalgebied beleeft, als hij merkt dat aan de taal en letterkunde van zijn land ook in het buitenland aandacht besteed wordt. Ook wetenschappelijke tijdschriften blijken niet achter te blijven: vanouds wijdt het tijdschrift Etudes Germaniques eens in de twee jaar één van zijn afleveringen aan de neerlandistiek en dat op nogal gevarieerde wijze. In het laatste nummer van 1980 vinden we bijvoorbeeld twee historisch gerichte artikelen: één van J.C. Lejosne over de sterke werkwoorden in het zeventiende-eeuwse Nederlands en het Afrikaans en één van F. Willaert over een gedicht van Jan I, hertog van Brabant. Een uitvoerige bespreking van Huygens' Cluyswerck-editie door Zwaan van de hand van A. van Seggelen besluit het neerlandistische deel. Twee jaar later ruimt hetzelfde tijdschrift plaats in voor artikelen van Baukje Finet over tweetaligheid in Friesland, van Elsbeth Wessel over Couperus' Eline Vere en van Sonja Vanderlinden over het moderne korte verhaal in Nederland. Weer twee jaar later, in 1984, besteedt Philippe Noble aandacht aan Mulisch' Stenen bruidsbed en De aanslag, Berns levert een overzicht over een eeuw Nederlandse dialectologie en Josef Kempen bespreekt de cultuur- en taalbetrekkingen tussen Nederland en het Nederrijnse gebied.

Zuidelijker in Europa, in Napels om precies te zijn, verschijnt Aion-n, met de ondertitel Studi nederlandesi, Studi nordici. Annali dell' Istituto Universitario Orientale. Nummer 24 van dit jaarboek, uit 1981, is voor het grootste deel gewijd aan studi nordici; alleen een artikel van E. Gini en L. Vermeirsch vormt daarop een uitzondering. Het handelt over woordvolgorde, speciaal die van enkele adverbiale bepalingen, in het Nederlands en het Duits en de moeilijkheden die deze woordorde levert voor Italiaanse studenten. Verder worden in dit nummer de nordistische studies nog onderbroken door een artikel van S. Floridi over het existentialisme en het realisme in Hugo Claus' Suiker en door twee boekbesprekingen van de hand van Meter. In het nummer van 1982 staan ook maar twee titels die over neerlandistiek handelen, maar die hebben samen de omvang van een boek. Meter levert hier een uitvoerige studie over Bredero volgens de inzichten die de retorische analyse ons tegenwoordig biedt, en Franco Groppo wijdt een uitvoerig artikel aan Bordewijks Blokken. In tegenstelling tot de Etudes Germaniques, waarin artikelen in het Frans, Duits en Engels verschijnen, zijn de bijdragen in Aion-n alle in het Italiaans geschreven. Ze zijn ook voor een Italiaans publiek bedoeld en in overeenstemming daarmee zijn alle citaten uit Bredero, resp. uit Bordewijk in voetnoten in vertaling gegeven. Het is dus mogelijk voor geïnteresseerden die het Nederlands niet of maar ten dele machtig zijn, toch van deze artikelen kennis te nemen.

We keren terug naar noordelijker streken en steken de Noordzee over: we stuiten op Dutch Crossing, bij veel van onze lezers ongetwij-

[p. 65]

feld bekend. Nummer 22, uit april 1984, is geheel gewijd aan het colloquium ‘Medieval Drama of the Low Countries’ en bevat bijdragen van Elsa Strietman, R.A. Potter, W. Hummelen, Hans van Dijk, J. Pritchard, W. Hüsken, G. Kipling, P. Meredith, L. Muir en M. Twycross. Een dergelijk themanummer heeft veel aantrekkelijks voor speciaal geïnteresseerden. De andere nummers van Dutch Crossing zijn meer echte tijdschriftafleveringen met een verscheiden inhoud. In nummer 23 staan bijvoorbeeld een lezing van Maarten 't Hart, een ongepubliceerd dagboekfragment van A. Roland Holst en een artikel over ‘Robinson Crusoe in the Low Countries’ van Tom Broos, om maar enkele dingen te noemen. Het laatste nummer van jaargang 1984 biedt naast artikelen van Ton Anbeek en Leonard Forster een volledige vertaling van Plaijerwater, een coproduktie van Hans van Dijk, Jane Fenoulhet, Tanis Guest, Theo Hermans, Elsa Strietman en Paul Vincent. Aan vertalingen is trouwens nergens gebrek in Dutch Crossing: in het eerste nummer van 1985 staan vertalingen van Bredero, Hooft, Huygens en van Een Esbattement van 's Menschen Sin en Verganckelijcke Schoonheid. Het is niet mogelijk hier alle bijdragen op te noemen; het zijn er te veel en een droge opsomming zou onrecht doen aan de levendigheid van dit Engelstalige tijdschrift, dat naar onze mening een belangrijke functie vervult bij het bekend maken van de Nederlandse literatuur in Engeland.

Grote verscheidenheid van onderwerpen is ook aan te treffen in een tijdschrift waarvoor we verder van huis moeten: de Revue Canadienne d'Etudes Néerlandaises oftewel de Canadian Journal of Netherlandic Studies. Het is een op royaal formaat uitgegeven tijdschrift met een heel gevarieerde inhoud, meestal in het Engels geschreven, maar een enkele bijdrage is in het Frans gesteld. In het gecombineerde herfstnummer 1981 en voorjaarsnummer 1982 staan ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de CAANS (The Canadian Association for the Advancement of Netherlandic Studies, ook bekend als ACAEN, Association Canadienne pour l'Avancement des Etudes Néerlandaises) verschillende gelegenheidsbijdragen, studies over Nederlandse immigratie, over het symbolisme in enkele gedichten van Nijhoff, en ook vertalingen van Nederlandse poëzie. Het nummer van mei 1983 is een speciale uitgave, geheel gewijd aan de dierepiek; vooral de Ysengrimus en de Roman de Renard staan daarbij in de belangstelling in elf artikelen, met elkaar een aardig themanummer vormend. Van datzelfde jaar is ook het nummer Fall 1983, dat weer een echte tijdschriftaflevering is: de gevarieerdheid van de inhoud blijkt uit onderwerpen als de rol van het Nederlands in oorlogen met Indianen, vroege muziek in Quebec in verband met de Lage Landen, de Middelnederlandse Nibelungenfragmenten, Vasalis' Idioot in het bad, Emants, Piet Paaltjens en nog een aantal andere artikelen die we hier niet alle zullen noemen. Ook het najaarsnummer van 1984 vertoont dat beeld: Sinterklaas, Hendrik Conscience, Multatuli, Het land van herkomst, Paul Claudel en de Nederlandse schilderkunst, en nog veel meer. De uitvoering van dit laatste nummer is jammer genoeg veel minder mooi geworden: het is nu ineens gestencild, terwijl de voorafgaande nummers behoorlijk drukwerk te zien gaven. Kennelijk alweer een bezuinigingsmaatregel, ondanks de ‘generous grant’ waarvan de redactie melding maakt op de eerste bladzij.

[p. 66]

Het doorlezen van buitenlandse neerlandistische studies zoals de hierboven genoemde, zet wel aan het denken. We weten allemaal dat het de universiteiten en de wetenschappelijke instituten niet voor de wind gaat: ze hebben in hoge mate te lijden onder bezuinigingen en beperkingen. Publikatiemogelijkheden nemen af, tijdschriften kunnen nauwelijks het hoofd boven water houden. Vooral voor de neerlandistiek is dat bedreigend. Wanneer namelijk de wetenschappelijke germanistiek of anglistiek in Nederland door bezuinigingen getroffen wordt, kan men ervan verzekerd zijn dan die germanistiek, resp. anglistiek in andere landen wel op niveau voortgezet wordt. Met de neerlandistiek ligt dat anders: die moet het hebben van Nederland en Vlaanderen. En juist daarom is het zo verheugend dat er dan ook nog neerlandici extra muros bezig zijn met ons vak, hoe weinigen het er dan ook mogen zijn. In dit verband zou het interessant zijn te weten hoe groot de oplagen zijn en hoe wijd de verbreiding van deze extramurale tijdschriften is.

Wat verder opvalt is dat de belangstelling van vrijwel alle contribuanten naar letterkundige onderwerpen uitgaat. Een enkele keer is er aandacht voor een zuiver historisch onderwerp en één keer wordt een opstel aan woordvolgordeverschijnselen gewijd. Voor het overige lijkt het - althans in deze tijdschriftafleveringen - of er geen Nederlandse taalkunde bestaat, noch historisch, noch modern, noch grammaticaal, noch sociolinguïstisch. En ook dat geeft te denken. Enerzijds dus waardering voor wat er gedaan wordt, anderzijds wensen voor wat er nog gedaan kan worden.