Neerlandica extra Muros. Jaargang 1983

[p. 85]

Van de IVN

De enquête over het Achtste Colloquium

Op 9 december van het vorig jaar ging een brief uit naar de 115 deelnemers aan het Achtste Colloquium Neerlandicum in Leuven met het verzoek of zij het bij de brief ingesloten enquête formulier over het colloquium wilden invullen en aan ons terugsturen. Nu het inmiddels 9 maanden later is, lijkt het tijdstip aangebroken om de inzendingstermijn maar te sluiten en de resultaten te bekijken.

46 deelnemers hebben aan onze uitnodiging gehoor gegeven, dat is een ‘respons’ van 40%. Geen slecht resultaat voor een enquête die de deelnemers ruim drie maanden na het colloquium bereikte. Nadeel van zo'n uitgesteld onderzoek is dat de respons geringer is dan wanneer al tijdens het colloquium de formulieren waren uitgereikt en ingevuld; ook de betrouwbaarheid van de resultaten zal door de feilbaarheid van het geheugen minder groot zijn. Daar staat tegenover dat degenen die wel hebben geantwoord, uiterst gemotiveerd geweest moeten zijn om dit te doen en dat door de afstand in tijd en plaats ook een gedistancieerder oordeel kon worden gevormd. Beide overwegingen zijn te meer van belang, omdat het er ons niet zozeer om ging aan sprekers en andere betrokkenen een judicium te laten geven over hun prestaties tijdens het colloquium (spreker A een 6+, spreker B een 7+), als wel om te weten te komen of we het Negende Colloquium op dezelfde manier moeten opzetten of niet. Ik meen dat we op die laatste vraag een vrij duidelijk antwoord hebben gekregen; vooral de antwoorden op de vragen 28 t/m 34 - die grotendeels betrekking hadden op het Negende Colloquium - bevatten tal van waardevolle suggesties waarvan naar ik aanneem een dankbaar gebruik zal worden gemaakt.

Maar laat ik bij het begin beginnen en met u eerst de resultaten bekijken van de vragen over wat met een deftig ambtenarenwoord de ‘infrastructuur’ genoemd is. Het oordeel over de organisatie in het algemeen was gunstig: 100% antwoordde ‘goed’ of ‘zeer goed’, al vond één deelnemer het colloquium in het begin wat rommelig. Over de ligging van het onderkomen waren de meeste deelnemers (90%) zeer tevreden en men prees de ‘unieke sfeer’. Klachten betroffen vrijwel uitsluitend de telefoon - die als het kantoor gesloten was niet gebruikt kon worden - en het sanitair: ‘niet altijd genoeg warm water’. Een deelnemer schreef: ‘Het tekort aan handdoeken heeft iets te maken met de verhouding lichaam/geest op een college’. Ook werd de afwezigheid van een ‘lounge’ of koffiekamer, althans een plaats om rustig te zitten lezen of praten, betreurd. 70% was tevreden over de compactheid van het programma, en behalve degene die zich afvroeg ‘welke compactheid?’ achtte niemand het te weinig compact. Wel vonden sommigen het programma van de excursiedag te overladen - maar op de excursie komen we nog terug. ‘Het programma was als altijd erg vol, maar daar ben je per slot van rekening voor gekomen’ en ‘je hoeft ook niet overal heen te gaan’ waren enkele typerende reacties op deze vraag. Mijn conclusie is dat

[p. 86]

de deelnemers niet bang zijn voor een stevig programma, een opvatting die misschien het beste verwoord werd door degene die schreef ‘Ik vind echt dat de tijd zo goed mogelijk besteed moet worden’.

Het is maar goed dat de mogelijkheid werd geboden om een toelichting te geven op de antwoorden, want sommige vragen leenden zich niet of nauwelijks voor beantwoording met een cijfer. Wat betekent bij voorbeeld het cijfer 4 (betekenis: niet goed, onvoldoende) in antwoord op de vraag naar het aantal recepties? Dat er meer recepties moeten komen? Zo hebben de beantwoorders dat cijfer bij deze vraag blijkens hun toelichting niet geïnterpreteerd. Zij vonden - althans 37% vond - dat er teveel recepties waren. ‘Zo min mogelijk alstjeblieft!’ riep een tegenstander. Voorstanders wezen op de mogelijkheden voor contact met anderen tijdens zo'n receptie, vooral als die in het begin van de week zou plaatsvinden, ‘om elkaar te leren kennen’. Als alternatief werd voorgesteld ‘de deelnemers dagelijks de gelegenheid te geven voor het diner een aperitief te gebruiken’.

Over de betrokkenheid van de Orde van den Prince bij het programma blijkt onze vereniging verdeeld. Ter herinnering: de Orde betaalde het optreden van het ensemble Henric van Veldeke en de receptie daarna. Ze organiseerde ontvangst en diner na de excursie en gaf daaraan ook enige financiële steun. Voorstanders van deze participatie (32%) zien geen bezwaar (‘Als ze 't graag willen, waarom niet’) waarderen de ‘oprechte belangstelling’ of hopen zelfs dat het niet bij ‘sympathie’ blijft. Andere voorstanders vinden dat die betrokkenheid ‘in geen opzicht mag leiden tot afhankelijkheid’. Maar de vraag is of dat mogelijk is ‘als je van de, zeer reële, steun die de Orde aanbiedt, gebruik wilt maken. En juist nu zijn we mede van die steun afhankelijk’. Tegenstanders (26%) hadden liever dan ‘buik-, keel- en oorbenodigdheden’ een duidelijke uiteenzetting gehad over de ‘politieke oriëntering’ en het beleid van de Orde ten opzichte van de buitenlandse leerstoelen. Voor sommigen is dat blijkbaar geen vraag: zij noemen de Orde ‘een dubieus gezelschap’. Anderen voelen een zekere ‘argwaan’ zonder daarvoor rationele argumenten te kunnen aanvoeren. Iemand wijst op het gevaar dat de Orde in ruil voor hulp tegenprestaties zal verlangen ‘en dat in feite al gedaan heeft door geaccepteerd te krijgen dat de voorzitter ruim de tijd kreeg de deelnemers toe te spreken’. Eén lid schrijft: ‘Ik ben ernstig bezorgd over deze contacten, vind dat hier een politieke keus wordt gedaan die tegenover velen niet te verantwoorden is. Ik denk erover mijn lidmaatschap van de IVN op te zeggen als deze ordedienst zich nog langer aan het programma opdringt’.

Een frivoler onderwerp. De vraag naar de hoeveelheid vrije tijd is in zekere zin het spiegelbeeld van die naar de compactheid van het programma. Dat betekent niet dat de uitslag dan ook spiegelbeeldig was: maar liefst 50% wilde meer vrije tijd, terwijl - weet u het nog? - 70% tevreden was over de compactheid van het programma. Dezelfde oplossing voor deze schijnbare inconsistentie - nl. niet alle onderdelen van het programma bijwonen - leidt niet altijd tot hetzelfde oordeel: ‘Er zou meer vrije tijd moeten zijn, anders is men verplicht een onderdeel van het programma te missen’ klaagt de een, terwijl een ander meent dat men gerust eens een onderdeel van het programma kan overslaan ‘omdat ten slotte niet alles even

[p. 87]

interessant kan zijn voor iedereen’.

De tweede serie vragen had betrekking op de lezingen. Zoals in het begin al werd aangegeven, hebben we ook deze vragen gesteld met het doel de antwoorden te gebruiken bij de programmering van het volgende colloquium. Het heeft dan ook weinig zin hier een samenvatting te geven van de cijfers die de deelnemers aan de voorlezers hebben toegekend en een soort ‘top-tien’ op te stellen. Ik volsta met de mededeling dat de inhoud van de lezingen door de meeste deelnemers als goed tot zeer goed werd bestempeld met uitzondering van de bijdrage over de situatie van de Vlaamse film. 70% achtte die niet zo goed of zelfs onvoldoende - vooral het tekort aan feitelijke informatie werd gehekeld.

Ook de forumdiscussie was bij de vragen over de lezingen opgenomen. 39% was daar tevreden over, 31% niet. Ook veel tegenstanders vonden zo'n forumdiscussie wel een goed idee, maar meenden dat er te weinig uitkwam ‘wat we niet al van te voren wisten’: ‘de onderwerpen die aan de orde waren, werden informeel ook al genoeg besproken’. Als die laatste observatie juist is, zou dat de verklaring kunnen zijn voor de ‘weinige deelname uit de zaal’ die enkelen constateerden. Anderen meenden dat het ‘geen discussie’ was geweest maar vonden de bijeenkomst toch waardevol vanwege de resoluties die eruit waren voortgevloeid. Misschien vatte de deelnemer die schreef: ‘Niet zo best. Toch moet het die kant uit’ de meningen nog het beste samen. Interpreteer ik de uitslag juist dan heeft men waardering voor een forumdiscussie als model, als vorm, maar alleen over een onderwerp dat interessant genoeg is en zich leent voor discussie.

De derde serie vragen betrof de vergaderingen. Weinig respondenten beantwoordden de vraag over de taalgebiedvergadering met een cijfer. Enkele opmerkingen. ‘Korte referaten zijn nutteloos; bespreking van praktische punten is wel zinvol’. Een ander schreef: ‘Liever minder lezingen en meer kennismaking met eikaars werk en uitwisseling van ervaringen’. Ook het gebrek aan tijd werd als storend ervaren. Over de algemene vergadering van de IVN op vrijdagochtend was men beter te spreken dan over de plenumvergadering van vrijdagmiddag. Twintig procent was niet zo tevreden over de laatste vergadering, vooral omdat er teveel over de resoluties werd gedebatteerd; die zouden beter geformuleerd moeten zijn. Met betrekking tot de bestuursverkiezing tijdens de algemene vergadering vond een respondent het niet goed ‘dat er over de nieuwe bestuursleden niet meer gesproken werd en ook geen andere voorstellen meer te bespreken waren, d.w.z. geen personaal alternatief bestond’. Een ander hekelde de ‘flauwekul in de vorm van eerbetoon aan die en die’. Een voorstel tot slot van deze bloemlezing. ‘Misschien kan de algemene vergadering samenvallen met de plenumvergadering. Dat de IVN een echte vereniging zou zijn, is een illusie die niet hoeft te worden volgehouden.’

De vierde serie vragen ging over uiteeenlopende activiteiten als de vertoning van de film ‘Pallieter’, de tentoonstelling van materiaal uit de IVN-bibliotheek enz. Ik pik een paar krenten uit de brij.

[p. 88]

Dat de vertoning van de film veel kritiek losmaakte (‘slecht te verstaan’, ‘onbegrijpelijk’, ‘dan liever een stomme film’) verbaasde me minder dan dat velen ook de film zelf in niet mis te verstane bewoordingen afwezen: ‘Beschamend slecht’, ‘verschrikkelijk’, ‘lieve folklore maar als film waardeloos’ - 60% had er geen goed woord voor over. Wel werd het idee om ‘één of meer films’ te vertonen toegejuicht, een gedachte die bij de vragen over voorstellen voor het volgende colloquium door sommigen werd uitgewerkt.

Hoewel 75% van de inzenders het bezoek aan de Centrale Bibliotheek waardeerde, vonden sommigen het maar niks: ‘a) Een veel te lange inleiding; b) Het heeft weinig zin dat je zolders van een U.B. doorrent; c) Iedere academicus kent wel een bibliotheek’. De tentoonstelling daarentegen oogstte niets dan lof al werd betreurd dat men te weinig tijd had om alles goed te bekijken.

De liefhebbers van het ensemble ‘Henric van Veldeke’ (60%) vonden het ‘het hoogtepunt van het congres: een lekker ouderwetse avond’, ‘een waar genoegen’ en gaven ‘een pluim voor de kwaliteit van het ensemble’. Toch was er ook kritiek. Een bewonderaar schreef: ‘Uitstekend. Maar niet corresponderend met de wereld waarin we leven’, een mening die gedeeld werd: ‘Het is zo belangrijk om onze collega's uit “verre landen” een goed idee te geven van onze cultuur. Dat was nu niet het geval’. In dezelfde richting tenderen de volgende vragen van een deelnemer die ze ongetwijfeld retorisch bedoeld heeft: ‘Waren deze boerenkinderen representatief voor de Nederlandse cultuur? Waren die Duitse romantische liederen dat? Hadden zij naar Zuid-Afrika kunnen reizen, als toevallig een van hen uit Zaïre of Indonesië afkomstig zou zijn geweest?’

Zowel de tentoonstelling van materiaal uit de IVN-bibliotheek als die van de firma Nijhoff werden op zichzelf gewaardeerd, maar de geringe representativiteit van beide oogstte kritiek. Eén lid had geconstateerd dat de laatste vijf door hem geschreven of geredigeerde boeken op de IVN-tentoonstelling ontbraken - best mogelijk natuurlijk als daarvan nooit present-exemplaren werden aangeboden. Iemand stelde voor niet slechts één boekhandel of uitgeverij uit te nodigen maar een grote overzichtstentoonstelling te (laten) maken van wat de laatste drie jaar, althans aan relevante leermiddelen, zal zijn gepubliceerd.

De vijfde serie vragen betrof de ‘ontspanning’. Zowel over de excursie als verschijnsel als over de geboden excursie waren de meningen verdeeld. Enkelen stelden voor helemaal geen excursie te organiseren maar keuzemogelijkheden aan te bieden waarvan men al of niet in groepsverband gebruik zou kunnen maken. Een ander deelde het bezwaar tegen de excursie als verschijnsel niet, maar had toch aan déze excursie niet meegedaan, ‘niet omdat ik niet met de provincie Limburg te maken zou willen hebben, maar omdat ik de doelen (jenevermuseum, bierbrouwerij) verwerpelijk en vervelend vind. Waarom niet Brussel als doelgebied? Lag vlakbij!’. Ook de excursiegangers zelf waren niet eensgezind in hun waardering. Het bezoek aan de kerken scoorde het hoogste (slechts 5% was ontevreden) al betwijfelde een enkeling of ‘iemand het geziene en gehoorde in zijn onderwijs

[p. 89]

kan gebruiken’. De visite bij de bierbrouwerij was 50% goed bevallen (‘Hier had ik wel langer willen zitten...’) maar velen vonden het te lang duren terwijl waarschijnlijk een vrouwelijke collega schamper opmerkte: ‘Tja, leuk voor een jongensklasje’. Nog lager scoorde het bezoek aan het jenevermuseum (25%). Niet alleen bij geheelonthouders (‘geen alcohol propageren’) maar ook bij anderen: ‘willen we onze gasten echt dergelijke dingen laten zien?’; ‘triviaal’; ‘ligt buiten de belangstellingssfeer van onze vereniging’ - aldus enkele toelichtingen. Over de excursie als geheel werd nogal eens opgemerkt dat die te vermoeiend was geweest en te lang had geduurd. Dat gold ook voor de daarop aansluitende receptie en het diner, die echter door weinigen (5%) op zichzelf niet werden gewaardeerd, hoewel een enkeling het ‘wansmakelijk’ vond. Eén deelnemer schreef: ‘Ik vond de receptie overbodig, zeker na het bierdrinken. Het diner was voortreffelijk, maar waarom het door een club gefortuneerde Vlamingen uit handel en industrie georganiseerd moest worden, was me niet duidelijk. Ik zou ook niet weten wat ik met die dames en heren zou moeten bespreken’.

De meeste deelnemers vonden het slotdiner en de daaraan voorafgaande receptie zeer geslaagd - 5% was minder enthousiast, onder meer omdat men het ‘te weelderig’ vond. Enkelen deden het voorstel om een volgende keer terwille van een betere communicatie een ‘walking dinner’ te organiseren.

Het eindoordeel over het Achtste Colloquium viel vrij gunstig uit: slechts 15% vond het niet zo goed, waarvan één deelnemer zelfs ‘onvoldoende’. Velen waardeerden het Colloquium vooral om de contacten met vakgenoten, waartoe de ‘informele, plezierige sfeer’ uitnodigde. Kritiek betrof vooral het te gering geachte wetenschappelijk gehalte: ‘het niveau moet hoger willen we blijvend collega's die van ver moeten komen, en die beter gewend zijn, voor onze colloquia interesseren’. Een ander, die het Colloquium zeer waardeert als mogelijkheid voor contacten met collega's, meent zelfs dat het ‘in zijn huidige vorm zijn tijd heeft gehad’. Kritiek was er ook op de behandelde onderwerpen. Velen hadden moderne letterkunde en cultuur gemist terwijl een ander schreef: ‘De onderwerpen ter bespreking moeten meer gericht zijn op de leerstoelen in het buitenland. De Nederlandse docenten extra muros moeten op de hoogte zijn van alles wat er zich in Nederland afspeelt op politiek, sociaal, cultureel gebied (...)’. Zeer ontevreden toonde zich de deelnemer die meende dat het Colloquium ‘niet beantwoordde aan het gestelde doel. Het gaf bezoekers géén goed idee over Nederlandse cultuur in België, de lezingen waren beneden peil’. Tja... Ik denk dat de volgende beantwoorder de meningen nog het beste samenvatte: ‘Waar de individuele smaak zo uiteenlopend is, kan niet één menu iedereen tevreden stellen. Daarom meen ik dat de kost in z'n geheel bevredigend genoemd moet worden’.

In het volgende nummer volgt een samenvatting van de antwoorden op de vragen 28 t/m 34 die vooral suggesties bevatten voor het volgende colloquium, nog even geduld dus.

H.J. Boukema