Neerlandica extra Muros. Jaargang 1980

[p. 40]

Diversen

De Nederlandse Taalunie. Op 9 september 1980 werd tijdens een plechtige bijeenkomst in het Egmontpaleis in Brussel het ‘Verdrag tussen het Koninkrijk België en het Koninkrijk der Nederlanden inzake de Nederlandse Taalunie’ getekend. Ter gelegenheid daarvan is bij de Staatsuitgeverij te 's-Gravenhage een bijzonder fraai uitgevoerd boekje verschenen, dat de teksten van het verdrag en de memorie van toelichting daarbij bevat, alsmede ontwerp-statuten van de in het verdrag voorziene Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, met een toelichting. De illustraties zijn ten dele in kleur en variëren van een afbeelding die twee bladzijden van een handschrift van Jacob van Maerlants Der Naturen Bloeme weergeeft, tot een foto van een Nederlandse les op de Arabische school in Zaandam.

Alleen hieruit blijkt al dat het gebied dat de Nederlandse Taalunie tot het hare rekent, ruim genoemd kan worden. De in het boekje opgenomen teksten getuigen daar dan ook van. Dat daarbij het Nederlands in het buitenland niet vergeten wordt, is verheugend. Een reden te meer om in dit tijdschrift enige aandacht aan het Taalunieverdrag te besteden.

Artikel 3 van het verdrag noemt onder d. als doelstelling van de Taalunie uitdrukkelijk: ‘de gemeenschappelijke bevordering van de studie en de verspreiding van de Nederlandse taal en letteren in het buitenland’. Artikel 4 bepaalt onder f. en g. dat de verdragsluitende partijen besluiten tot: ‘het voeren van een gemeenschappelijk beleid met betrekking tot de Nederlandse taal en letteren in internationaal verband, in het bijzonder in de Europese Gemeenschappen’ en ‘het plegen van overleg, wanneer in hun betrekkingen tot derde landen of tot internationale instellingen of bijeenkomsten de belangen van de Nederlandse taal of de doelstellingen van dit Verdrag in het geding zijn’. Volgens artikel 5 ten slotte zullen partijen ‘bovendien, waar zij dit nodig achten, gezamenlijk: (...) f. het onderwijs in de Nederlandse taal, letteren en cultuurgeschiedenis in het buitenland bevorderen of organiseren’. De toevoeging ‘waar zij dit nodig achten’ heeft blijkens de memorie van toelichting te maken met het niet willen doorkruisen of tot zich trekken van particuliere initiatieven.

De Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, waaraan in het historisch overzicht van de memorie van toelichting twee alinea's worden gewijd (blz. 27), neemt van een en ander met veel genoegen kennis. Niet alleen van de uitdrukkelijke oriëntatie van de Taalunie op de problematiek van het Nederlands in het buitenland, maar ook van het feit dat ze in haar waarde gelaten wordt als particuliere vereniging, die haar werk overigens zonder overheidssteun niet zou kunnen doen.

Maar er staat meer in het Taalunieverdrag en de bijbehorende teksten wat voor ons van belang is. Zo wordt in artikel 4 onder d. genoemd: ‘het voeren van een gemeenschappelijk beleid met betrekking tot particuliere initiatieven op het gebied van woordenboeken, woordenlijsten en grammatica's'’, waarbij de gedachten onmiddellijk uitgaan naar de Algemene Nederlandse Spraakkunst, voortgekomen uit een initiatief van de buitenlandse neerlandistiek; en onder e.: ‘het gemeenschappelijk bepalen van

[p. 41]

toetsstenen voor het behalen van het “Getuigschrift Nederlands als Vreemde Taal” en het gezamenlijk toekennen van het Getuigschrift’, een ander ‘extramuraal’ project.

Het is jammer dat hier het woord ‘Getuigschrift’ gebruikt wordt en niet ‘Certificaat’, zoals de benaming in werkelijkheid luidt. Ook is de ‘Werkcommissie van Hoogleraren en Lectoren in de Neerlandistiek aan Buitenlandse Universiteiten’ niet in 1960 opgericht, zoals op blz. 27 vermeld wordt, maar in 1961. Zo zijn er nog wel meer onnauwkeurigheden in de teksten te vinden. De belangrijkste is wel de formulering van artikel 4 sub b.: ‘het gemeenschappelijk bepalen van de officiële spelling en spraakkunst van de Nederlandse taal’. De spelling van een taal kan men bepalen, dat is een kwestie van afspraak, maar de spraakkunst komt voort uit de spraakmakende gemeente en die kan men alleen naar best vermogen beschrijven. Laten we hopen dat dit een kwestie van ondoordachte formulering is en niet een principiële standpuntbepaling. Als het al mógelijk is de spraakkunst van het Nederlands aan de Vlaamse en Nederlandse taalgebruikers voor te schrijven, dan past het in ieder geval niet in het geestelijk klimaat van onze tijd. De samenstellers van de Algemene Nederlandse Spraakkunst heeft dit ‘bepalen’ nooit als doel voor ogen gestaan!

De organen van de Taalunie, in het verdrag voorzien, zijn: het Comité van Ministers, de Interparlementaire Commissie, de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, en het Algemeen Secretariaat. Terecht staat in de memorie van toelichting: ‘Het Algemeen Secretariaat neemt een centrale plaats in’ (blz. 39). Terecht, want de ministers nemen beslissingen, de parlementen houden toezicht, de Raad geeft advies, maar het Algemeen Secretariaat zal het beleid moeten voorbereiden én uitvoeren. Daarvoor is natuurlijk mankracht nodig, maar over de personeelsformatie van het Algemeen Secretariaat geeft de tekst geen nadere inlichtingen. Personeel kost geld, en ook het uitvoeren van het beleid zal geld kosten. Over dit laatste is op blz. 34 de zin te vinden: ‘Gemeenschappelijke instellingen van taal en letteren zullen via de Taalunie kunnen worden gesubsidieerd’.

Het is te hopen dat in deze tijd van bezuinigingen de financiële middelen gevonden zullen worden om de beleidsvoornemens van de Taalunie uit te voeren. Allen die betrokken zijn bij de buitenlandse neerlandistiek, de IVN, de Algemene Nederlandse Spraakkunst en het Certificaat Nederlands als vreemde taal, zien de verdere ontwikkelingen met meer dan gewone belangstelling tegemoet.

(jdr)

Sectie Nederlands als Tweede Taal opgericht binnen de Vereniging van Leraren in Levende Talen. Op verzoek van de secretaris van de Sectie nemen wij het volgende bericht op:

‘In januari 1980 is op de algemene ledenvergadering van de Vereniging van Leraren in Levende Talen besloten tot oprichting van een sectie Nederlands als Tweede Taal. Dit is de achtste sectie van de vereniging; de overige zijn: Nederlands (als moedertaal), Duits, Engels, Frans, Italiaans, Spaans en Russisch.

Van de sectie Nederlands als Tweede Taal kunnen lid worden:

1.	mensen die Nederlands als tweede taal onderwijzen, zonder enig onder-

[p. 42]

	scheid naar schooltype (binnen en buiten het reguliere onderwijs, alle leeftijdsgroepen);
2.	mensen die aan buitenlandse kinderen een andere taal dan het Nederlands onderwijzen, bijvoorbeeld Turkse of Marokkaanse leerkrachten die moedertaalonderwijs geven;
3.	mensen die anderszins betrokken zijn bij het onderwijs aan buitenlanders: beleidsbepalers, schoolbegeleiders, docentenopleiders en de overige leerkrachten (geschiedenis, aardrijkskunde etc.) die naast hun eigen vak natuurlijk ook een stuk Nederlands onderwijzen.

Zoals al blijkt uit de toelatingskriteria richt de sectie zich op een breed publiek. Activiteiten zullen zich o.a. richten op her- en bijscholing, (helpen) lesmateriaal te ontwikkelen en evalueren en op integratie van het Nederlands als Tweede Taal in de andere schoolvakken.

Levende Talen bepleit niet alleen de specifieke vakbelangen; de vereniging komt ook op voor de rechtspositionele belangen van haar leden.

Leden van de vereniging ontvangen 10 maal per jaar het tijdschrift Levende Talen, omvang ca. 1000 pagina's per jaar. Dit tijdschrift geeft theoretische en toegepaste artikelen op het gebied van het talenonderwijs, met name de didaktiek daarvan, terwijl iedere sectie over eigen kolommen beschikt voor mededelingen, boekbesprekingen etc. De contributie bedraagt f60, - per jaar inclusief tijdschrift, en voor aspirantleden (studenten) f 36, -. U kunt zich opgeven als lid van de sectie bij het bureau van de Vereniging van Leraren in Levende Talen, postbus 104, 7740 AC Coevorden (tel. [phone]).

Wie al lid is van een der andere secties van Levende Talen kan aan het bureau van de vereniging te kennen geven ook te willen toetreden tot de sectie Nederlands als Tweede Taal. Voor inlichtingen over de sectie kan men zich wenden tot de heer K. de Bot, Fonetisch Instituut Katholieke Universiteit, Erasmuslaan 40, 6500 HD Nijmegen (080-515753).’