Neerlandica extra Muros. Jaargang 1977

Leer- en hulpmiddelen

Voortgangsrapport t.b.v. het door Z.W.O. gesubsidieerde project ‘Algemene Nederlandse Spraakkunst’ 1-2-1977/1-5-1977.

Werkleider: Prof. Dr. M.C. van den Toorn, Erasmuslaan 40, Nijmegen.

In de drie maanden die verstreken zijn sinds het ANS-project van start is gegaan, hebben de redacteuren, zoals het plan was, voornamelijk voorbereidende werkzaamheden verricht. Deze voorbereidende werkzaamheden vielen in drie categorieën uiteen: A. Het maken van afspraken over de te gebruiken termen; B. Het opzetten van een materiaalverzameling en C. Het schrijven van ‘proefstukjes’.

Hieronder worden deze categorieën verduidelijkt.

A.	Terminologische afspraken Er werd een kaartsysteem aangelegd van spraakkunstige termen waarin werd vastgelegd welke termen in de ANS gehanteerd zouden worden.
B.	Materiaalverzameling Al in een vroeg stadium werd een begin gemaakt met het opzetten van een kaartsysteem waarin het materiaal zo kon worden ondergebracht dat het snel en gemakkelijk teruggevonden zou kunnen worden. Zowel voor het Syntactische deel als voor het Morfologische deel werd een systeem uitgewerkt. Met name over morfologische zaken is al veel materiaal in het kaartsysteem verwerkt.
C.	Teneinde zo snel mogelijk enige duidelijkheid te krijgen omtrent de uiteindelijke inrichting en opmaak van de ANS, zijn de redacteuren al na 1½ maand begonnen met het schrijven van een proefstuk. Ieder van de redacteuren heeft een deelgebied van de mor-

[p. 85]

fologie als onderwerp gekozen. De resulterende werkstukjes (tezamen ongeveer 70 pagina's beslaand) zijn door de redacteuren onderling èn in vergaderingen met de hoofdredactie (6-5-1977 en 9-5-1977) diepgaand besproken. Deze besprekingen hebben geresulteerd in een groot aantal praktische afspraken m.b.t. uitgangspunten, terminologie, typografische opmaak, plaats van behandeling van de verschillende problemen èn aanduiding van taalvormen die afwijken van het Standaard Nederlands. In de beginperiode is ook een begin gemaakt met het schrijven van proéfstukjes over een syntactisch onderwerp.

DONA. Toen het Wetenschappelijk Onderwijs Limburg in 1971 zijn eerste zomercursus organiseerde - voor die tijd eigenlijk een te groot woord -, wist niemand welke omvang dit initiatief in de toekomst zou aannemen. Wanneer men het bedrijf, een heel bijzondere soort multinational, nu bekijkt, blijken de dertien deelnemers van dat jaar de zaak geluk te hebben gebracht. Alle insiders zijn intussen op de hoogte van de verdeling der aandelen: het Ministerie van Nederlandse Cultuur heeft de nodige financiën, Hasselt-Diepenbeek de fantasie en de organisatorische feeling. Om- en afzet zijn steeds groter geworden en de klanten staan in de rij.

De jongste jaren steeg de vraag naar didactische hulp ook buiten het eigenlijke produktieseizoen van veertien dagen zo sterk dat de leiding van het zomercursusbedrijf erom verzocht dit gedeelte van de activiteit in een afzonderlijk filiaal te mogen opnemen. Dat zou om allerlei redenen makkelijk en praktisch zijn.

Zo is op de Limburgse Universitaire Campus een Dienstverlening Onderwijs Nederlands aan Anderstaligen tot stand gekomen, in de vorm van het letterwoord symbolisch DONA. Dat is noch meer noch minder dan die naam uitdrukt. Stilaan - om dat Zuidnederlandse woord maar eens te gebruiken - zullen in een voor DONA bestemde kamer allerlei hulpmiddelen bij elkaar gebracht worden waar de jongste jaren van verschillende zijde vraag naar is: beeldbanden, diareeksen, platen, enz. Er komt ook een handbibliotheekje dat docenten-op-bezoek kunnen raadplegen. Bovendien gaat DONA het fonds van de Diepenbeekse uitgeverij verrijken met brochures en ander gedrukt leermateriaal.

Tijdens de voorbije zomercursus werd DONA in zijn gloednieuwe behuizing voorgesteld aan de éénentwintig collega's van programma II (zie ook de rubriek Zomercursussen). Ter gelegenheid van die bescheiden plechtigheid zagen de eerste twee brochures uit de DONA-reeks, Beknopte bibliografie van moderne Nederlandse literatuurgeschiede-

[p. 86]

nissen, Studies en Bloemlezingen en Enkele Noordnederlandse auteurs verhalend proza na 1945, beide van de hand van Xavier Staelens, officieel het licht. In het najaar verschijnen enkele dossiers met literaire en niet-literaire teksten rond bepaalde thema's (totnogtoe: Jeugd en Maatschappij, Sport, Natuur en Natuurbescherming) en voorzien van woordenschatverklaring, oefeningen en vragen naar inhoud en vorm. Met dit onderwijsmateriaal wordt in de eerste plaats een noodsituatie aan de gymnasia in de Bondsrepublikeinse deelstaat Noordrijn-Westfalen verholpen (bij de redactie zijn ook Duitse leraren betrokken), doch de dossiers zijn met grote waarschijnlijkheid ook voor andere taalgebieden bruikbaar.

Uit dit alles mag blijken dat DONA, onder de auspiciën van het Ministerie van Nederlandse Cultuur, van het begin af internationaal gericht zal zijn, ook wat werk en produktie betreft. Er zijn extra muros zeker heel wat docenten die van hun eigen stenciltjes iets kunnen maken dat ook voor hun collega's bruikbaar is. De verspreiding daarvan mogelijk maken en bevorderen is één van de bedoelingen van DONA.

Als het filiaal van de zaak zich mag ontwikkelen zoals dat met de zomercursus zelf het geval was, komt er bovendien zeker ook hulp uit het Noorden. Dat België en Nederland samen meer kunnen dan elk afzonderlijk is een idee die in Diepenbeek heel sterk leeft.

(jw)

Short Title Catalogue. Dr. John Fletcher van het ‘Department of German’ (University of Sydney, N.S.W. 2006), Australië, deelde ons mee dat er serieuze plannen bestaan om een ‘Short Title Catalogue’ (STC) samen te stellen van alle gedrukte werken uit de periode vóór 1800 die zich in Australische bibliotheken bevinden. Deze plannen werden uitgedokterd door het ‘Humanities Research Centre’ te Canberra.

Dr. Fletcher zou moeten instaan voor het aandeel der bibliotheken uit New South Wales.

Uiteraard zullen in deze STC ook heel wat Nederlandse werken zitten, want - zo deelde Dr. Fletcher ons mee - de STC van zestiende-eeuwse werken uit de Nederlanden in de ‘State Library’ te Sydney die door hem en Miss Rose Smith wordt samengesteld en die in de grote STC moet passen, nadert zijn voltooiïng. Verwacht wordt dat deze laatste catalogus zo'n 2000 in de Nederlanden gedrukte werken zal bevatten. De opzet van deze (kleine) STC is grotendeels gebaseerd op die van de reeks STC's van oude drukken in de British Library (v/h British Museum). De opgenomen drukken uit de Nederlanden zijn veelal in het Latijn. De werken worden alfabetisch op auteursnaam gerangschikt. De titelbeschrijving zal naast de te verwachten verkorte titel,

[p. 87]

auteurs- en drukkersnaam, ook gegevens bevatten over het formaat, over de eventuele samensteller(s), vertaler(s), uitgever(s) enz. met aparte registers op drukkers en op niet-auteurs en niet-drukkers. Eveneens vermeld wordt de provenance der werken, voor zover die bekend is. Zo bevinden zich in Sydney b.v. een aantal boeken die afkomstig zijn uit de bibliotheek van de beroemde Leidse mathematicus, Rudolphus Snellius (1546-1613).

Dr. Fletcher heeft beloofd ons te zullen meedelen wanneer de Nederlandse STC van de 16e eeuw wordt gedrukt en hij heeft zich bereid verklaard verdere vragen van geïnteresseerden te beantwoorden.

K. Bostoen

De Invloed van Spinoza op de Nederlandse Literatuur. Onze vereniging is een internationale vereniging voor Neerlandistiek. Het ligt dan ook voor de hand op sommige verschijnselen en figuren de aandacht te vestigen die op gebied van Nederlandse taal, letterkunde en cultuur, of intra muros, of extra muros, een internationale weerklank en betekenis hebben, of hebben gehad. Een verschijnsel en figuur, die als zodanig een dergelijke weerklank en betekenis hebben, of hebben gehad, zijn ongetwijfeld het spinozisme en Spinoza. De niet-spinozist en christen Prof. H.G. Hubbeling (Groningen), in zijn monografie Spinoza, Baarn, Het Wereldvenster, 1966, schrijft hierover: ‘Spinoza's plaats in de geschiedenis der wijsbegeerte is verzekerd; hij ontbreekt in geen handboek. Hij heeft grote invloed uitgeoefend op vele denkers en oefent die nog uit (Hubbeling denkt hier ongetwijfeld aan Wittgenstein). Op zijn beurt heeft Spinoza de invloed ondergaan van uiteenlopende wijsgerige tradities: Jodendom, Scholastiek, Stoïcijnse filosofie en Cartesianisme’ (blz. 117). En iets verder: ‘Behalve op het gebied van de wijsbegeerte heeft Spinoza ook op dichters, schrijvers en literatoren grote invloed uitgeoefend: Gorter, Verwey, Leopold, Van Suchtelen enz.’ (blz. 120).

Wat dit laatste punt betreft, dus de Nederlandse literatuur in huis, is nu eindelijk klaarheid gekomen met de publikatie van het werk van Prof. Roger Henrard, hoogleraar in de moderne Nederlandse literatuur aan de Université Catholique de Louvain (Leuven-Frans), Wijsheidsgestalten in Dichterwoord, Onderzoek naar de invloed van Spinoza op de Nederlandse literatuur, Assen-Amsterdam, Van Gorcum, 1977, 349 blz., prijs f 67,50, als nr. 2 in de reeks ‘Philosophia Spinozae Perennis’: Spinoza's Philosophy and its Revelance, edited by Dr. H.G. Hubbeling. Zoals bekend verschenen bij dezelfde uitgeverij een zestal grondige studies over het spinozisme en Spinoza, van wie Hegel heeft gezegd: ‘Spinoza is een dergelijk centraal punt in de moderne filosofie, dat men inderdaad kan zeggen: Men heeft òf spinozisme òf

[p. 88]

in het geheel geen filosofie’ (blz. 121).

Hoe dit ook zij, het werk van Prof. Roger Henrard, dat een onderwerp behandelt waarvan men zich verwondert dat het reeds niet sinds lange tijd door de weliswaar wijsgerig eerder zwak gefundeerde Nederlandse literatuurgeschiedenis werd aangepakt, bewijst door opzet, plan en behandeling niet alleen een grondig begrip voor de ideeënwereld van het spinozisme en Spinoza, ook voor de ideeënwereld van de Nederlandse literatuur - ik zeg wel ideeënwereld - sinds de 17de eeuw tot op heden. Hierbij werd door schrijver, in het spoor van Spinoza zelf, en diens strenge methodische systematiek, mits de nodige soepelheid bij het opsporen van mogelijke beïnvloedingsverschijnselen, die ook internationaal worden beoordeeld, de wijze van aanpak niet over het hoofd wordt gezien. Dit blijkt al uit de structuur zelf van dit absoluut nieuwe, oorspronkelijke en sinds lang verwachte werk. En die er aldus uitziet: I. Geestelijk leven in de 17de en 18de eeuw. - II. De mondige heraut: Johannes van Vloten. - III. Theologisch modernisme en naturalisme: Inleiding; De vakfilosofen; Ideeën van een Onwetende: Eduard Douwes Dekker; De Theoloog in het woord: Conrad Busken Huet; Westers dromer als Oosters romancier: P.A.S. van Limburg Brouwer. - IV. De beweging van Tachtig: Inleiding; Het lied van schijn en doodsvrees: Frederik van Eeden; De heldendichter der nieuwe mensheid: Herman Gorter; De kwartiermaker van het stille toernooi: Albert Verwey. - V. De twintigste eeuw: Inleiding; Onder de bekoring van Medousa: P.N. van Eyck; Verzonken grenzen: H. Roland Holst-Van der Schalk; Zwerftocht tot het Al-Ene: N. van Suchtelen. De slotbeschouwingen voeren schrijver tot het werk van W.F. Hermans ‘wiens verre verwantschap met Spinoza de moeite van onderzoek waard zou zijn’ (blz. 337). Hier zou dan wellicht die verre verwantschap langs de bij Hermans bekende nabije verwantschap met Wittgenstein dienen te worden onderzocht. Zoals hieruit blijkt, we bevinden ons hier, met de moderne Nederlandse literatuur, in een nationale èn internationale context.

M. Rutten