Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 14]

30 jaar Nederlandse Taalunie
Marianne van Scherpenzeel
De Nederlandse Taalunie bestaat 30 jaar (2)
Interview met Linde van den Bosch, algemeen secretaris

De Taalunie viert dit jaar haar 30-jarig bestaan. Een geschikt moment om stil te staan bij de verwezenlijkingen en verworvenheden, maar evengoed een moment om vooruit te blikken en te informeren naar de doelstellingen en de plannen voor de toekomst. We spraken uitgebreid met Linde van den Bosch, algemeen secretaris sinds 2004, over het beleid van de Taalunie. In het eerste deel van het interview, dat u kon lezen in Neerlandia/Nederlands van Nu (2010, nr. 3) werd vooral ingegaan op algemene zaken. In het tweede deel komen meer specifieke vragen over allerlei onderdelen binnen het werkterrein van de Taalunie aan de orde: spelling, spraakkunst, terminologie enzovoort,

Mevrouw Van den Bosch, voor veel mensen is de Taalunie vooral een club die de spelling [steeds maar] verandert. Dat komt er natuurlijk van als de kranten uitsluitend over de Taalunie schrijven als de spelling verandert (als ik uw eigen woorden even mag gebruiken). De laatste spellinghervorming was volgens de Taalunie eigenlijk maar een lichte aanpassing: het ging vooral om de herziening van de Woordenlijst. Maar die herziening is zeer gemengd ontvangen. Welke rol wil de Taalunie verder spelen op het gebied van de spelling?

‘De hoofdlijnen zijn al jaren: zo veel mogelijk uniformiteit en geen grote spellinghervormingen. Wat er sinds 1995 is aangepast aan de spelling, is daarmee in overeenstemming. Bijvoorbeeld het afschaffen van de dubbelvormen die tot 1995 voor duizenden woorden golden, zoals entoesiasme naast enthousiasme, kontakt naast contact. De overige aanpassingen waren vooral antwoorden op vragen van taalgebruikers over kwesties die niet of onduidelijk beregeld waren. Vrijwel elke instelling voor hoger onderwijs in het taalgebied heeft zich rond 2000 tot onze taaladviesdienst gewend met de vraag hoe bamastructuur gespeld moest worden. Met of zonder hoofdletters, met of zonder streepje. Dat viel uit de toen geldende regels niet op te maken. Sinds 2005 is er een regel waarmee iedereen zelf de spelling van een samenstelling met een afkorting kan vaststellen. Dat levert tijdbesparing en zelfvertrouwen op bij degenen die zoiets belangrijk vinden.

De Taalunie zal de genoemde hoofdlijnen niet loslaten en doorgaan met het geven van antwoorden op spellingvragen. Dat doen we door de bestaande regels en de Woordenlijst kosteloos toegankelijk te maken op het internet, door nieuwe woorden op te nemen in de tienjaarlijkse heruitgave van de Woordenlijst, door makers van naslagwerken en spellingsoftware te ondersteunen en door vragen aan Taaladvies.net te beantwoorden.

Conform de afspraken hierover in het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie komt er (sinds 1995) elke tien jaar een geactualiseerde Woordenlijst van de Nederlandse Taal met daarin de officiële spelling van woorden. Na 2005 komt dus in 2015 de volgende geactualiseerde lijst. Afgesproken is dat er dan niet aan de regels zal worden getornd. Wat er wel zal gebeuren, is dat nieuwe woorden die in het Nederlands zijn opgenomen, aan de lijst worden toegevoegd. Daar zullen bijvoorbeeld veel woorden bij zijn die voorkomen in het Surinaams-Nederlands.

Wat de verdere toekomst betreft, de Taalunie zal niet besluiten tot het doorvoeren van nieuwe spellingaanpassingen, tenzij er een duidelijke verwachting komt vanuit de politiek en/of de samenleving. Dat is niet waarschijnlijk. Alles wijst erop dat politiek en samenleving vooral behoefte hebben aan spellingrust.’

De Taalunie heeft een rol gespeeld bij het ontstaan van de Algemene Nederlandse Spraakkunst, beter bekend als de ANS. Komt er op de een of andere manier een vervolg? Een uitgebreide, aangevulde, gecorrigeerde versie? Een schoolspraakkunst voor het hele Nederlandse taalgebied?

‘De laatste editie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) dateert uit 1997. Vervolgens heeft de Taalunie de totstandkoming van een onlineversie ondersteund. Tijdens de vorige beleidsperiode is het grammaticabeleid inderdaad tijdelijk op een lager pitje gezet, om prioriteit te kunnen toekennen aan het ontwikkelen van taaltechnologische bestanden, modules en applicaties. Die waren nodig om het Nederlands volwaardig in allerlei moderne ICT-toepassingen te kunnen integreren. Omdat beleid ten voordele van taaltechnologie veel geld kost, moesten nu eenmaal keuzes worden gemaakt.

De Taalunie wil het grammaticabeleid echter snel weer opnemen en heeft daartoe met verschillende betrokkenen overlegd.

[p. 15]

Linde van den Bosch, algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie

Inmiddels is in Nederland ten behoeve van een globale aanpak van alle aspecten van grammaticaonderzoek (syntaxis, morfologie, fonologie) een groot NWO-project Taalportaal Nederlands en Fries aangevraagd en goedgekeurd. De Taalunie heeft die aanvraag ondersteund en overlegt nu met de programmaverantwoordelijken over de wijze waarop de maatschappelijke doelstellingen van de Taalunie in dat traject kunnen worden geïntegreerd. Tevens wordt nagegaan hoe Vlaanderen volwaardig bij dat traject kan worden betrokken.

Het project wordt begin 2011 gestart en kent een looptijd van vijf jaar. Of er behoefte is aan een volledige herziening van de ANS, zal nog moeten blijken. Zeker is dat grondig gekeken zal worden naar de normativiteitsaspecten. De Taalunie heeft zich vanaf het begin gemeld als een partij die zorg wil dragen voor de continuering van de beoogde grammaticavoorziening na afronding van het NWO-project.’

We spraken hiervoor al even over de buitenlandse universitaire neerlandistiek: in 40 verschillende landen zijn er 175 vakgroepen met 15.000 studenten Nederlands. Waarin bestaat de steun van de Taalunie aan het onderwijs van het Nederlands buiten het Nederlandse taalgebied?

‘Zoals gezegd, in de loop van de jaren hebben we een heel verfijnde systematiek ontwikkeld om vakgroepen Nederlands in het buitenland te ondersteunen. Met basissubsidies, startsubsidies, projectsubsidies, beurzen voor docenten en studenten kunnen we maatwerk leveren; inspelen op de wensen en behoeften ter plaatse.

Daarnaast hebben we een centraal aanbod gericht op onder meer (na)scholing, toetsing en certificering en advisering. En niet te vergeten: de zomercursussen voor studenten. Het Taaluniecentrum Nederlands als Vreemde Taal (NVT), dat de Taalunie in 2008 in Brussel opende, vormt het centrale aanspreekpunt.’

Wat doet de Taalunie om de terminologie in Nederland en Vlaanderen zo uniform mogelijk te houden of te maken? Ik denk speciaal aan het introduceren van nieuwe termen op beleidsniveau die in het hele Nederlandse taalgebied bruikbaar zijn. De Europese onderwijshervormingen streven naar Europese integratie, maar we lijken er in het Nederlandse taalgebied niet in te slagen om in Nederland en Vlaanderen dezelfde terminologie te creëren en te gebruiken, neem bijvoorbeeld masterscriptie en bachelorscriptie (in Nederland gebruikelijk) en masterproef en bachelorproef (in Vlaanderen gebruikelijk).

‘Terminologie is een terrein waaraan de Taalunie veel aandacht besteedt. Dat doet ze door het beschikbaar stellen van hulpmiddelen, het bieden van informatie via de website Ned-Term en het ondersteunen van de behoeften van gebruikers via het Steunpunt Nederlandstalige Terminologie. Dat Steunpunt werd in 2007 door de Taalunie ingesteld als hét aanspreekpunt voor vragen en behoeften van gebruikers van terminologie. Het kan ook terminologieadvies op maat bieden aan bedrijven of organisaties, vertalers, terminologen, docenten en vakexperts. Zie ook de Nieuwsbrief van het Steunpunt. De werkzaamheden rond het Steunpunt Nederlandse Terminologie zijn in handen van de Vrije Universiteit Amsterdam en het bedrijf Cross Language nv uit Gent.

De Taalunie streeft ook een zo groot mogelijke uniformering na van de Nederlandse terminologie in zoveel mogelijk vakdomeinen. Daartoe werkt ze o.a. samen met de normalisatie-instituten van Nederland en België. Wat de officiële terminologie betreft (rechtspraak, bestuur en regelgeving), is uniformering jammer genoeg vaak geen optie gebleken. Dat termen tussen landen verschillen, ook al heb je dezelfde taal, is niet vreemd. Immers, ook rechtssystemen, onderwijssystemen, subsidiestelsel enzovoort, verschillen van elkaar en daar kies je je termen bij. Zo kent het Belgische rechtssysteem drie categorieën van strafbare feiten en het Nederlandse slechts twee. Er zijn dus deels verschillende concepten in het geding. Het is logisch dat daarvoor ook andere termen bestaan.

Daarom legt de Taalunie in haar beleid meer nadruk op het verzamelen, beschrijven en ontsluiten van officiële terminologie, bijvoorbeeld wat de onderwijsterminologie betreft. Zelf heeft de Taalunie op haar website, het Taalunieversum, een onderwijstermenlijst. Hierin wordt de betekenis van Nederlandse, Vlaamse en Surinaamse onderwijstermen toegelicht. Ik zou iedereen echt willen aanraden het Taalunieversum eens te bezoeken!’

Mevrouw Van den Bosch, ik treed u bij wat het bezoeken van de website betreft: het Taalunieversum is inderdaad meer dan de moeite waard. En bedankt voor dit uitvoerige interview!