Geschiedenis
Jan de Kort & Jan Lockefeer
Cornelius Jansenius van Hulst (1510-1576), theoloog, humanist en bisschop
Dit jaar is het vijfhonderd jaar geleden dat Cornelis Jansen in Hulst het levenslicht zag. Cornelis Jansen, bekender onder zijn Latijnse naam Cornelius Jansenius, werd een vooraanstaand theoloog, Bijbels humanist en hoogleraar en vooral een gedreven pastor en bisschop in een tijd van geloofshervorming en staatkundige verandering. Hij was dus een tijdgenoot en bekende van onder andere Filips II, Margaretha van Parma, Willem van Oranje en Alva.
Cornelius Jansenius van Hulst (1510-1576)
Zijn geboortejaar mocht niet ongemerkt passeren. Over Jansenius is in het verleden wel gepubliceerd, maar de publicaties waren slechts encyclopedisch van aard of beperkt van omvang. Een samenhangend en uitgebreid verhaal over zijn persoon in de context van zijn tijd bestond nog niet. Daarom nam de Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten het initiatief tot een uitgebreider en diepgravender publicatie. Het initiatief leidde tot een spontane samenwerking van personen, voornamelijk streekgenoten, die elk vanuit hun vakgebied hun licht wilden laten schijnen op het leven en werk van deze grote Hulstenaar. Zo plaatsten Wil Brand (archivaris van het bisdom Breda), Johan Decavele (publicist en voormalig hoofd van het departement van Cultuur van de stad Gent), Jan de Kort (theoloog en godsdiensthistoricus), Jan Lockefeer (historicus), Antoine Prinsen (archivaris van Hulst) en Honoré Rottier (historisch geograaf en publicist) zich gezamenlijk voor de niet geringe opdracht om in minder dan een jaar een grondige publicatie voor te bereiden.
De samenwerking tussen de auteurs heeft geleid tot een boek dat op een historisch en theologisch verantwoorde wijze een beeld geeft van Jansenius en de betekenis van zijn persoon voor kerk en samenleving van zijn tijd. De auteurs denken in het gestelde doel geslaagd te zijn. De veranderende samenleving en leefomgeving van de 16e eeuw in de Nederlanden worden beschreven door Honoré Rottier, terwijl Antoine Prinsen zich heeft gebogen over bestuurs- en geloofspraktijk in Hulst in die tijd. Wil Brand beschrijft de familierelaties van Jansenius en zijn contacten met zijn geboortestad. De tijd van de reformatie in Vlaanderen en de plaats van Jansenius daarin worden behandeld door Johan Decavele. Jan Lockefeer schetst een biografie van Jansenius, nu niet encyclopedisch, maar geplaatst in de tijdsomstandigheden en dikwijls gebaseerd op nieuw ontdekte gegevens. Jan de Kort ten slotte geeft op basis van de werken van Jansenius inzicht in het belang dat de theoloog en pastor heeft gehad in de tijd van de contrareformatie. Hij hoopt daarmee Jansenius van Hulst uit de schaduw te doen treden van zijn naamgenoot uit een latere generatie, Cornelius Jansenius (1585-1638), bisschop van Ieper, wiens Augustinus onder meer bijdroeg aan het ontstaan van wat nu heet de Oud-Katholieke Kerk van Nederland.
Het initiatief van de Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten om Jansenius te herdenken, is ook omarmd door het kerkbestuur van de Hulster Sint-Willibrordusbasiliek. Onder gezamenlijke verantwoordelijkheid en met steun van de gemeente Hulst vond op zaterdag 6 november in de basiliek een plechtigheid plaats. Hierin hield Peter Nissen, hoogleraar aan de Radboud Universiteit in de Cultuurgeschiedenis van de religiositeit, in het bijzonder vanaf de vroegmoderne tijd, een oratie over de ontwikkeling van het bisschopsambt vanaf Jansenius tot nu. Op zondag 7 november heeft de huidige bisschop van Gent, mgr. Luc Van Looy, zijn voorganger tijdens een pontificale dienst in Hulst herdacht. De verschillende kerkgenootschappen worden hierbij uitgenodigd. In beide bijeenkomsten werd het boek gepresenteerd en toegelicht. Parallel werden in de loop van dit jaar tentoonstellingen gehouden rond het werk en de persoon van Jansenius in de librije en het museum.
Op de website van de oudheidkundige kring De Vier Ambachten,
www.devierambachten.nl,
is meer informatie te vinden over het jaarboek 2009-2010 Cornelius Jansenius van Hulst 1510-1576.
Het boek kan via de website besteld worden.
Auteursrechtelijk beschermd