Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 6]

Interview
Marianne van Scherpenzeel
‘De naam is Paul van Grembergen.’ - ‘Prettig nader kennis met u te maken!’
In gesprek met de nieuwe algemeen voorzitter van het ANV

Vlamingen aan het hoofd van het ANV zijn dun gezaaid. Maar Paul Van Grembergen, de nieuwe algemeen voorzitter van het ANV, is een Vlaming en bovendien één met een indrukwekkende staat van dienst. Hij was achtereenvolgens lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, lid van de Senaat, lid van het Vlaams Parlement. In die functies was hij telkens de speaker-fractievoorzitter van zijn parlementaire groep. Voorts gewezen minister in de Vlaamse Regering, verantwoordelijk voor Binnenlandse Aangelegenheden, Cultuur, Jeugd, Monumentenzorg en Ambtenarenzaken; gewezen burgemeester van de gemeente Evergem; gewezen lid van de Taalunie en van het Benelux-parlement. Na een 40-jarige politieke loopbaan is hij niet met pensioen gegaan. Integendeel. Hij is nog zeer actief in tal van organisaties: als voorzitter van de raad van bestuur en lid van de algemene vergadering van FARO (Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed), als lid van de raad van bestuur en lid van de algemene vergadering van het Vlaams-Nederlands Huis deBuren (Brussel), als voorzitter van de Stichting De Brakke Grond (Amsterdam) en als voorzitter van de Vlaamse Kunstcollectie, het samenwerkingsverband van de historische musea van Antwerpen, Gent en Brugge, om er slechts een paar te noemen... Een afspraak maken met deze drukbezette man is allesbehalve vanzelfsprekend. Toch maakte de nieuwe algemeen voorzitter van het ANV tijd vrij om onze vragen te beantwoorden.

Mijnheer Van Grembergen, ik ken u niet als een man die zijn talloze functies beschouwt als pure erebaantjes, maar veeleer als iemand die bereid is de handen uit de mouwen te steken. Een duidelijk bewijs daarvan leverde u trouwens, toen u op 29 augustus jl. kwam helpen op de cultuurmarkt in Antwerpen, in de ANV-stand. U hebt de afgelopen maanden gewerkt aan uw beleidsplan. Hoe ziet u uw functie als algemeen voorzitter van het ANV en welke richting wilt u uit met het ANV? Ik besef dat dit een korte vraag is met mogelijk een lang antwoord, maar ik kan er toch niet omheen.

‘Met enige verbale overdrijving, mijn klemtoon ligt hier op verbaal, heeft het ANV steeds gepoogd de dikke staatsgrenslijn die op landkaarten staat, tussen België (Vlaanderen) en Nederland te verstippelen, van één volle vaste lijn een stippellijn te maken. Niet weinigen die Vlaanderen en Nederland diep in het hart dragen en leden zijn van het ANV, willen zelfs die grenslijn verhakselen. Snipper-snipper.

Ikzelf ben daarin een pragmaticus en beschouw mijn opdracht als voorzitter als de uitgekiende positie om de verbanden die tussen Nederland en Vlaanderen bestaan, te versterken en te verdiepen; en om elke kans die zich aandient om nieuwe verbanden te leggen, ook werkelijk aan te grijpen.

Alert en stuwend moet het ANV de “landsverdragen” tussen Nederland en Vlaanderen op hun toepassing, uitwerking en eventuele verruiming volgen. Ik heb het hier o.a. duidelijk over het Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland, over de Taalunie, over het Scheldeverdrag. Natuurlijk zijn er bewindslieden en parlementen die over het beleid beslissen, natuurlijk is er het ambtelijke toezicht, maar ik vind dat het ANV moet voorkomen dat die verdragen een leven gaan leiden - of een afsterven worden - boven en buiten die elite die de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen hechter wil.

Voor de Nederlandse lezers van Neerlandia/Nederlands van Nu is het goed om te weten, en voor de Vlaamse lezers goed om eraan herinnerd te worden, dat de deelstaat Vlaanderen grondwettelijk het autonome recht heeft om internationale verdragen te sluiten over alle domeinen waarin het bevoegd is. Zoals Nederland geen hiërarchisch gezag heeft, dat het hindert of verhindert (buiten de Europese verdragen), zo heeft ook Vlaanderen inzake cultuur, onderwijs, milieu, infrastructuur, geen hiërarchische meerdere en is het bovendien voor zijn binnenlandse - Vlaamse - bestuur, provincies en gemeenten volledig onafhankelijk.

[p. 7]

Paul Van Grembergen, de nieuwe algemeen voorzitter van het ANV

Zo kom ik tot een tweede agendasetting van dit voorzitterschap. Ik weet hoeveel energie, tijd en geduld het gevraagd heeft om de Nederlandse overheid, de regering, het parlement, de ambtenaren vertrouwd te maken met de specifieke staatsrechtelijke positie van Vlaanderen. Ik heb er dus alle begrip voor dat de Nederlandse burger, de Nederlandse media onbegrijpend kijken naar de evolutie in België. Bovendien komt er een nieuwe golf van verzelfstandiging aan. Die golf is onvermijdelijk, onontkoombaar - dat is woordgebruik van mij: voor de wat vreesachtige lezer. Die golf is noodzakelijk en doelbewust - ook mijn woordgebruik: voor de wat welwillende lezer. Over die evoluties in Nederland conferenties organiseren, een gesprek hebben met leden van de Tweede Kamer, de Nederlandse leden van het ANV informeren, dat lijken mij prioriteiten te zijn. Dat wordt het terrein voor nieuwe samenwerking, nieuwe verbanden.

Een derde krachtlijn is de noodzaak van een gecoördineerd optreden van Vlaanderen en Nederland richting de Europese instanties. We moeten trachten open deuren te krijgen bij onze leden van het Europees Parlement. In dat perspectief moet je ook de toespraak zien van gewezen Europarlementslid Nelly Maes ter gelegenheid van de nieuwjaarsontmoeting van het ANV in het provinciehuis van Antwerpen op 29 januari a.s.

Dat alles zal boksen worden, soms zelfs boven ons maatschappelijke gewicht. Maar je zult al begrepen hebben dat ik juist het maatschappelijke gewicht van het ANV wil doen groeien.’

Het verenigingsleven is tanende. Het ledenbestand wordt alsmaar ouder. Het ANV heeft een zware reorganisatie achter de rug ten gevolge van de stopzetting van de subsidie. Saneren moest. Dat klinkt allemaal niet vrolijk. Is er toekomst voor de vereniging?

‘Het is inderdaad een realiteit dat lidmaatschap van een club, een vereniging, een culturele of andere organisatie, een politieke partij niet meer vanzelfsprekend is. We hebben met het ANV ook geen materieel voordeel aan te bieden, wat voor heel wat burgers de motivatie is voor een lidmaatschap.

De sterkte van het ANV moet echter dat immense project van de samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland zijn, de belangenverdediging van de 23 miljoen Nederlandstaligen, het delen van elkaars literatuur, het participeren in elkaars ontwikkeling, elkaars geschiedenis, elkaars plannen, elkaars bedrijfsleven, het versterken van elkaar in de Europese Unie. Wat een project en wat een perspectieven! Dat is toekomst! Die filosofie moet ons nieuwe en jongere leden bezorgen, zo en om niets, nu ja om het futiele voordeel van een abonnement op Neerlandia/Nederlands van Nu.’

Hoe wilt u de samenwerking tussen Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika stimuleren? Wordt die gemakkelijker nu het ANV een nieuwe organisatiestructuur heeft met drie landenafdelingen: Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika?

‘De relatie Nederland-Vlaanderen-Zuid-Afrika is delicaat, kwetsbaar als porselein. Die relatie mag geen paternalisme zijn, geen onderonsje blank-en-Afrikaans. Politieke genegenheid voor Zuid-Afrika moet het geheel omvatten. Het ANV moet die vanzelfsprekendheid promoten. Als dat het vertrekpunt is, kan onze afdeling in Zuid-Afrika voluit gaan voor het Afrikaans als een van de negen officiële talen en voluit gaan voor een niet-bezwaarde en niet-besmette relatie waarin ook de officiële politiek van de deelstaat Vlaanderen en van Nederland zichzelf terugvindt. Verder moeten de landenafdelingen zeer dicht betrokken zijn bij de initiatieven die het algemeen bestuur van het ANV neemt, en vice versa. Het brein van het ANV is de optelling van wat in de hoofden van de bestuursleden in Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika aanwezig is en hoofdzaak wordt dan afspreken, coördineren, het raamwerk van de samenwerking versterken. Een verbondsconferentie kan daarbij inspirerend werken, goed voorbereid, actueel gericht, met gelegenheid tot overleg, discussie en kennismaking.’

U hebt als voorzitter al meermaals Visser-Neerlandiaprijzen mogen uitreiken. Hebt u het gevoel dat die prijzen ertoe bijdragen om de naamsbekendheid van het ANV te vergroten?

‘Het ANV wordt natuurlijk vereenzelvigd met de Visser-Neerlandiaprijzen. Dan blijkt, bij de uitreiking, hoe onbekend de figuur van wijlen Herman Visser is, die hoogstaande joodse mecenas. Hoe doelgericht hij zijn legaat omschreef. Hoe hij hield van een tolerante samenleving en hoe hij persoonlijkheid, talent, wilskracht als essentiële bouwstenen voor de Nederlandse samenleving beschouwde. De uitreiking van de prijzen stelt mij als voorzitter in staat het karakter, de ziel en de doelstellingen van het ANV bondig te formuleren. Ik wil daarbij echt niet dat het ANV beschouwd zou worden als een “cadeau”-instituut en ik zeg dat dan ook. We hebben

[p. 8]

immers als ANV bij het uitreiken van de prijzen een strakke deontologie, de handen van de gever en de handen van de krijger moeten zuiver zijn en het resultaat moet voor de gemeenschap nuttig en innerlijk verrijkend zijn.’

Wat vindt u van het tijdschrift Neerlandia/Nederlands van Nu? Heeft het genoeg uitstraling en functioneert het behalve als algemeen tijdschrift voor taal, cultuur en maatschappij ook voldoende als het blad van het ANV?

‘Neerlandia/Nederlands van Nu oogt als een diplomatiek communicatieblad van een voorname, aristocratische, rijke natie - mooi, glanzend, met stijl. Dat is uiterlijk voorkomen, en zeker niet onbelangrijk. Ik hou van bohemiens in denken, maar niet van verfomfaaide verlopenen. Mag Neerlandia/Nederlands van Nu wat soberder? Voor mij wel!

Maar zal ik niet beter iets over de inhoud zeggen, uit de pols, zonder ruggespraak met de hoofdredacteur en de redactie, loslippig dus? (Wat een mooi woord.) Voor mij mag de inhoud wel wat stouter, wat bouder, wat provocatiever, met spraak en tegenspraak. Zal ik daar snel nog, naar het einde van dit interview, een voorbeeld van geven? Een onderwerp om op in te gaan, zou bijvoorbeeld kunnen zijn: twee zeer verschillende beleidsnota's. Een nota Buitenlands Beleid van Nederland, waarin staat dat de kernaccenten liggen op Duitsland (Berlijn), op Frankrijk (Parijs), op Groot-Brittannië (Londen), op de Verenigde Staten (New-York). In de tweede coupé van belang zitten Suriname, Indonesië, Zuid-Afrika.

Ik breek mijn mond dus open. Over Vlaanderen geen woord, over Brussel geen komma, over België geen dubbelepunt. Niets, helemaal niets. In de beleidsnota van de Vlaamse Regering daarentegen staat: “Nederland is [ik parafraseer, ik bruuskeer] ons dichtste hartland, ons meest nabije land, onze fijnste buur, onze cultuurgenoot in het bruidsbed van de Lage Landen.” Agape mou Nederland! [Grieks voor: liefde van mij, vrij vertaald: ik houd van je, Nederland!] De “liefde” moet van twee kanten komen en dat zou het ANV hardop mogen zeggen.’

Geen interview zonder conclusie. Vat ik uw woorden goed samen als ik zeg dat er veel te doen is voor het ANV?

‘Inderdaad. Er is heel wat werk voor het ANV. Er is de bouwput Vlaanderen-Nederland. Het ANV zoekt in de lijn van zijn tradities aannemers, projectleiders, stukadoors. Wie in ons project iets ziet en het wil steunen, ik zal zijn lidmaatschap in mijn geheugen prenten!’

Mijnheer Van Grembergen, mijn persoonlijke conclusie van dit gesprek is dat het ANV redenen heeft om weer vooruit te durven kijken. We verwachten veel van de uitvoering van uw plannen! Hartelijk dank voor dit boeiende interview.