Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 42]

In de kijker

De opmars van de huig-r in Vlaanderen

Onze studie toont aan dat de huig-r wel degelijk volop in opmars is in Vlaanderen, maar tegelijkertijd ook dat deze opmars niet overal even snel gaat: terwijl de huig-r al in het begin van de 20ste eeuw vaste voet aan de grond kreeg in Brussel, Gent en Oost-Limburg, zien we dat zij in andere gebieden nu pas volop aan het opkomen is (steden in Vlaams-Brabant, en de provincie Antwerpen, de regio rond Hoogstraten, de regio rond Gent...); in nog andere gebieden (West-Vlaanderen, andere meer rurale gebieden...) vinden we tot nog toe nauwelijks een spoor van deze taalverandering. Wij hebben tevens gezien dat de ontwikkelingen in Vlaanderen passen binnen een taalgrensoverschrijdend verspreidingspatroon, waarbij sinds de tweede helft van de 19de eeuw overal in West-Europa uvulaire verspreidingshaarden opdoken. Zo hebben we kunnen vaststellen dat de verspreiding van de huig-r in Oost-Limburg aan het begin van de 20ste eeuw in het verlengde ligt van een ouder huig-r-gebied over de Duitse grens. Hoewel de gangbare opvatting dat de ‘Franse r’ oorspronkelijk uit het Frans is overgenomen op zich plausibel is, ontbreekt het ons aan gegevens om de precieze omstandigheden waarin dit gebeurd zou zijn te reconstrueren. Bovendien is het a priori onwaarschijnlijk dat het Frans een directe rol zou spelen in de meer recente verspreiding van de huig-r overal in Vlaanderen.

Uit: Evie Tops, ‘De huig-r in Vlaanderen’.

In: Over taal, jg. 49 (2010), nr. 3, pp. 62-64.

Zuid-Afrikaanse Tsotsitaal

De meertaligheid van Zuid-Afrika is indrukwekkend. In dit land met 49 miljoen inwoners zijn er negen talen die elk meer dan één miljoen moedertaalsprekers hebben. Daarnaast is er nog een flink aantal kleinere talen. En de gemiddelde Zuid-Afrikaan is meertalig. De meeste inwoners van Zuid-Afrika beheersen naast hun moedertaal nog één, twee of drie andere talen.

De grootste talen zijn het Zoeloe en het Xhosa (de moedertaal van respectievelijk negen miljoen en zeven miljoen Zuid-Afrikanen), gevolgd door het Afrikaans (zes miljoen) en het Engels (vier miljoen). Het Afrikaans is de eerste taal van meer dan de helft van de blanken en driekwart van de ‘kleurlingen’, oftewel de afstammelingen van de slaven en de Khoikhoi (vroeger bekend als de ‘Hottentotten’). Hoeveel zwarten het Afrikaans als moedertaal hebben, is niet bekend. Veel meer dan één procent zal het niet zijn. Afrikaans werd en wordt door zwarten gehaat, maar zodra het ze uitkomt, maken ze er ook gebruik van. Er is zelfs een variant van het Afrikaans in omloop die vooral door zwarten gesproken wordt, en dan met name door mannen: Tsotsitaal.

Uit: Berthold van Maris, ‘“By-de-way en agter alles” - Zuid-Afrikaanse Tsotsitaal: stoere mannentaal met een toefje Nederlands’. In: Onze Taal, jg. 79 (2010), nr. 6, pp. 156-159.

Talen tellen

Dus het aantal talen in de wereld is in twintig jaar tijd met bijna duizend toegenomen. En ook in Nederland is het aantal inheemse talen flink gegroeid. De gemiddelde Nederlander denkt misschien dat Nederland twee inheemse talen heeft - het Nederlands en het Fries - maar wie de discussies een beetje volgt, weet dat er in ieder geval nog drie andere inheemse ‘talen’ zijn die een zekere erkenning hebben gekregen: de Nederlandse Gebarentaal, die ‘gesproken’ wordt door doven en slechthorenden en door mensen die veel met hen omgaan, en twee ‘streektalen’ die in Europees verband een soort officiële status hebben gekregen: het Limburgs en het Nedersaksisch, dat in Oost- en Noord-Nederland gesproken wordt. Zo komen we dus op vijf inheemse talen.

De Ethnologue van 1988 geeft voor Nederland drie inheemse talen, namelijk Fries, Nederlands en Nederlandse Gebarentaal. De Ethnologue van dit jaar noemt er maar liefst dertien: Achterhoeks, Drents, Nederlands, Fries, Gronings, Limburgs, Nederlandse Gebarentaal, Sallands, Stellingwerfs, Twents, Veluws, Vlaams, Zeeuws. Ik denk niet dat veel Nederlanders vermoed hadden dat het Sallands en het Stellingwerfs aparte talen zijn. Soms lees je weleens in de krant dat er een nieuwe taal ontdekt is, ergens in het Amazone-gebied of in een uithoek van Nieuw-Guinea. Maar ik heb tot nog toe niet in de krant kunnen lezen: ‘Nieuwe taal ontdekt in Nederland: het Stellingwerfs.’

Uit: Berthold van Maris, ‘Tellen tot de dag des oordeels - Hoeveel talen zijn er nu écht in de wereld?’. In: Onze Taal, jg. 79 (2010), nr. 9, pp. 248-249.