Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 22]

Onderwijs
Wilfried Vandaele
Engels in het onderwijs?

In het Vlaams Parlement had op 8 juli een themadebat plaats over het hoger onderwijs. De voorbije maanden boog een commissie ad hoc van het parlement zich over de hervorming van het hoger onderwijs. Een van de aspecten die besproken werden, was de taalregeling. De Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) drong aan op een soepeler regeling en vroeg dat in de bachelors 60 studiepunten in een andere taal dan het Nederlands mogen worden gegeven. De commissie ging uiteindelijk akkoord met 30 studiepunten, tegenover 18 in de huidige regeling.

Ik ben niet blind voor het belang van meertaligheid en van het Engels op het internationale forum, maar een en ander mag niet ten koste gaan van het Nederlands. Wat het lager en het middelbaar onderwijs betreft, ben ik voorstander van vreemdetalenonderwijs, in de zin dat er een behoorlijk pakket Engels maar ook bv. Frans en Duits is, maar niet dat reguliere niet-taalvakken in een andere taal dan het Nederlands onderwezen worden.

In het hoger onderwijs is het standpunt genuanceerder, maar het uitgangspunt blijft dat het Nederlands een volwaardige taal moet blijven voor onderwijs en wetenschap.

Stand van zaken

Als we de positie van het Nederlands aan de universiteiten in het Nederlandse taalgebied bekijken, dan zien we dat het aandeel van het Engels in Nederland aan de meeste universiteiten beperkt blijft op het niveau van de bacheloropleiding. In de masterfase daarentegen wordt doorgaans 50 tot 100% van het aanbod in het Engels gegeven.

In Nederland verlopen naar schatting al 20 à 30 procent van alle hogere opleidingen in het Engels. In Vlaanderen is dat nu 2 à 3 procent. Opleidingen in een andere taal resulteren bijna altijd in kwaliteitsverlies. Veel docenten beheersen het Engels zelf onvoldoende. Vlaamse studenten krijgen het moeilijker om de leerstof goed op te nemen. En te veel buitenlandse studenten die zich bij ons voor een masteropleiding inschrijven, zijn relatief zwak.
(Jozef Devreese, natuurkundige, Knack, 25-8-2010)

Aan de universiteiten in Vlaanderen is het aandeel van het Engels beperkter. Op het niveau van de bachelors is het onderwijs in het Engels veeleer een uitzondering. Ook in de masters wordt het Engels gebruikt in een beperkt aantal opleidingen. Van de Engelstalige colleges bestaat doorgaans ook een Nederlandstalige variant.

Het decreet stelt nog steeds dat het Nederlands de onderwijstaal is in Vlaanderen. Er kan wel een vreemde taal gebruikt worden als anderstalige docenten te gast zijn, als de studenten buitenlanders zijn enz. Ook als de onderwijsinstelling kan motiveren dat doceren in het Engels een meerwaarde biedt. Bovendien geldt de beperking dat in de bachelors maximaal 10% van de

Enerzijds is het voor academici noodzakelijk dat ze dé wetenschappelijke taal bij uitstek beheersen. Dat is belangrijk voor hun mobiliteit in een geglobaliseerde wereld. Daarenboven is veel vakliteratuur in het Engels, verlopen internationale congressen in het Engels en zijn de belangrijkste tijdschriften en wetenschappelijke websites Engelstalig. Vlaanderen kon dus niet langer wachten om belemmeringen op te ruimen tegenover andere landen, bijvoorbeeld Nederland, waar de universiteiten al langer het Engels hanteren.
(Ted Sanders & Leen van Dijck, Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, Knack.be, s.d.)

opleidingen in een andere taal mogen worden gegeven. Vroeger kon anderstalig onderwijs in de bachelors niet en gold er in de masters een beperking van 20%. Die beperking bestaat niet meer. Terwijl een onderwijsinstelling die een anderstalige opleiding aanbood, de studenten vroeger steeds de kans moest bieden die cursussen ook in het Nederlands te volgen, is het vandaag voldoende als er een Nederlandstalig equivalent bestaat in dezelfde provincie. Straks aanvaardt het parlement nog dat zo'n equivalent in Vlaanderen beschikbaar is!

Ik ben een overtuigd voorstander van internationalisering, maar zie een veelkleurig palet van talen en culturen juist als een onmisbare component van die internationalisering. Het is

De Provinciale Hogeschool Limburg kwam enkele maanden geleden in het nieuws omdat ze Engelstalige opschriften op de gevels had laten aanbrengen. (foto Concentra Media: Sven Dillen)

[p. 23]

belangrijk dat wij ons in internationale contacten vlot kunnen uitdrukken in andere talen, en met name in het Engels als lingua franca. Maar die talenkennis willen wij in de eerste plaats opdoen via het aanleren van een vreemde taal in het talenonderwijs, via stages en uitwisselingsprogramma's in het buitenland en via MaNaMa's. Wij nemen akte van de argumenten dat een groter aandeel van het Engels nodig is om buitenlandse studenten aan te trekken, om onze eigen studenten internationaal een sterkere positie te geven, om de ranking te versterken enz. Niettemin kan een nieuwe versoepeling van het talenregime voor ons uitsluitend als er strengere eisen komen wat de kwaliteit van het onderwijs en het taalgebruik betreft.

Een versoepeling is nodig. Er moet meer in andere talen zoals het Engels kunnen worden gedoceerd, op alle niveaus. Maar niet ‘op zijn Hollands’. Daar mogen instellingen vrij beslissen opleidingen niet meer in het Nederlands maar in het (slecht) Engels te geven en ze doen dat daar ook.
(Guy Tegenbos, De Standaard, 8-7-2010)

Argumenten

Het Nederlands kan alleen maar overleven als volwaardige taal als het wordt gebruikt in alle domeinen van de samenleving en van het menselijke handelen. Het Nederlands niet meer gebruiken als taal van het universitair onderwijs betekent een verlies aan status. Dat is slecht voor de ontplooiingskansen van een taal en dus slecht voor de diversiteit. Verscheidenheid is een rijkdom.

Op dit ogenblik wordt binnen de universiteiten en hogescholen al geklaagd over gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal door veel studenten. De nakende verengelsing van universitaire opleidingen mag geen alibi zijn om dit probleem te negeren. Als academici het fijne instrument niet meer kunnen bedienen dat de Nederlandse taal is, dan is dat een bedreiging voor het Nederlands, niet alleen als wetenschappelijke taal, maar als cultuurtaal. (Ted Sanders & Leen van Dijck, Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, Knack.be, s.d.)

Voorts is er het sociale argument. Het is van het grootste belang dat ook jongeren die geen talenknobbel hebben, ongehinderd kunnen deelnemen aan het hoger onderwijs. Hun de extra voorwaarde opleggen dat ze eerst een vreemde taal moeten leren alvorens zich de inhoud van het vak zelf eigen te kunnen maken, is geen sociale en geen efficiënte werkwijze. Er zijn voldoende voorbeelden uit de praktijk die de absurditeit daarvan illustreren. Denk maar aan de Nederlandstalige hoogleraar die in steenkolenengels een auditorium toespreekt dat bestaat uit alleen maar Nederlandstaligen die een diploma willen halen waarmee ze in Vlaanderen aan de slag willen. Dat komt de kwaliteit van het onderwijs en de toepassing ervan in de samenleving niet ten goede.